Δυο βδομάδες πριν και μέσω της επανάληψης είχαμε καταλήξει στο γκρουβ –στη γκρούβα, στο γκρουβάρισμα, αποκαλέστε το όπως αγαπάτε. Λοιπόν ιδού το σημερινό ερώτημα: τι αντιλαμβανόμαστε στις μέρες μας με τη χρήση τούτου του περίφημου όρου, ο οποίος ναι μεν ξεπήδησε απ' την αγκάλη της αφροαμερικάνικης μουσικής, ωστόσο στην πορεία απέκτησε παγκόσμια παρουσία τέτοιου εύρους, έντασης και πολυσημίας, ώστε πλέον ενώνει κουλτούρες, υποκουλτούρες και πολιτισμούς φαινομενικά άσχετους μεταξύ τους; Ιδού και η παραδοχή νωρίς-νωρίς προς αποφυγή παρεξηγήσεων: εκείνο που δημιουργείται για να βιωθεί με τις αισθήσεις ποτέ δεν μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς με τις λέξεις, πόσο μάλλον να υποκατασταθεί από αυτές. Κοινώς και στην περίπτωσή μας, το γκρουβ το ακούς, το νιώθεις, το βιώνεις, σε παίρνει και σε πάει –κάποιες φορές με, άλλες δίχως τη θέλησή σου– κι είναι άπιαστο σαν το νεράκι.
{youtube width="480" height="300"}MUN9giYJhew{/youtube}
Δεδομένων των παραπάνω, βάζω για αρχή τα μεγάλα μέσα και καλώ τον ίδιο τον Τσάκι Τσαν προς αρωγή μου –νισάφι με τον Τσακ Νόρις. Σε γνωστή χολιγουντιανή ταινία ξύλου και καταστάσεων, ο Τσάκι βρίσκεται συνοδηγός στην κάμπριο κορβέτα του Κρις Τάκερ και «τολμά να ακουμπήσει το ηχοσύστημα μαύρου ανδρός». Μάλιστα κάνει καπάκι δεύτερο μέγα λάθος όταν συντονίζεται με κλασικό ασπρουλιάρικο άσμα (κακο)τραγουδώντας «Everybody gone surfin', surfin' USA». Ο Τάκερ δίπλα φρικάρει, εκφωνεί φιλιππικό περί καλής μουσικής και σπεύδει να αποδείξει τα λεγόμενά του με εργαλείο το “Can I Get A...” του Jay-Z. Ελάχιστα αργότερα και με τα χέρια του στο τιμόνι –έχει σημασία η σημειολογία– δίνει έναν επιτόπιο κινησιολογικό ορισμό περί γκρουβ και πώς αυτό προβάλλεται στο ανθρώπινο σώμα, καταθέτοντας ταυτόχρονα την τεράστια ατάκα: «Can you do dat to the Beach Boys? Can you do dat to the Beach Boys? Heeell Naw!»
{youtube width="480" height="300"}3Co_4qOsbo8{/youtube}
Μελωδία εναντίον ρυθμού σημειώσατε ξερό δύο. Μυαλό εναντίον σώματος παρομοίως για μερικούς...
Λεξικογραφικά, το γκρουβ είναι το αυλάκι στην επιφάνεια κάποιου σκληρού υλικού. Ο οδηγός, ο δρόμος που λένε οι μαστόροι μιας συρταρωτής πόρτας, ενός παράθυρου. Αναλογικά, στη δισκογραφία τα γκρουβς είναι τα αυλάκια του βινυλίου, η χαραγμένη σπείρα που ακολουθεί η βελόνα διαβάζοντας την ηχητική πληροφορία. Ακριβώς αυτή η διαδικαστική κυκλικότητα σε επίπεδο εξοπλισμού έρχεται να ταιριάξει γάντι με την κυκλική προσέγγιση της αφροαμερικάνικης μουσικής παράδοσης, η οποία έχει ως κεντρικό πυρήνα της τον ρυθμό –απ' την τζαζ και το rhythm & blues, μέχρι το hip hop. Εξ' ου άλλωστε και οι πάμπολλες καθημερινές εκφράσεις, αρχικά εντός της αφροαμερικάνικης κοινότητας, του τύπου «got into the groove», «found his groove», «feel the groove» κλπ. Μπήκε στον δρόμο δηλαδή, βρήκε τον τρόπο, τον ένιωσε. Εξ' ου αν θέλετε και η αναγωγή του όρου στην πορεία σε συνώνυμο της ευτυχίας, της ευδαιμονίας. Αλλά και η σύνδεσή του με τον ρυθμό και εν τέλει με τον χορό –έχουμε την τάση να την κάνουμε αυτήν τη σύνδεση πολύ εύκολα, σχεδόν αυθόρμητα.
Σήμερα, βέβαια, το γκρουβ είναι ένας γενικός ημι-μουσικός όρος ο οποίος μπορεί να αναχθεί σε μουσικά ιδιώματα πέραν των αμιγώς «μαύρων». Οι μουσικολόγοι λένε πως πρόκειται για εκείνη τη συνεκτική αίσθηση προώθησης που παράγει το ρυθμικό τμήμα μια μπάντας. Ή, γενικότερα, για εκείνη τη διαισθητική αντίληψη του ρυθμού, παράγωγο της κυκλικής κίνησης προσεκτικά τοποθετημένων ρυθμικών μοτίβων. Όταν αυτά προβληθούν στο ανθρώπινο σώμα το αποτέλεσμα είναι η κίνηση, η αλλαγή της εκάστοτε σωματικής κατάστασης καθώς το σώμα συντονίζεται στο γκρουβ. Προσοχή εδώ: δίχως απαραίτητη κατάληξη τον χορό, πολλές φορές μάλιστα ούτε καν ως ζητούμενο. Το γκρουβ στέκεται στον αντίποδα της αδράνειας, είναι μια μορφή ακουστικής ενέργειας προορισμένη να μεταλλαχτεί σε κινητική ή σε φυσικό ή/και σε επίπεδο αντίληψης. Η κεντροευρωπαϊκή γκρούβα των Can δύναται να σου δημιουργήσει την αίσθηση της προώθησης ακόμα κι αν φοράς ζουρλομανδύα και σε κρατάνε τέσσερις. Το βραδύκαυστο γκρουβ του Kode9 μπορεί να σε σπρώξει σταδιακά στα βάθη μιας σκοτεινής μακαριότητας. Η σλατζογκρουβιά των Sleep, εκτός απ’ το κεφάλι σου πάνω-κάτω, μπορεί να μετακινήσει την αντίληψή σου περί πραγματικότητας. Ενώ το νατουραλιστικό τεχνογκρούβ των Gas κατέχει τη δύναμη να σε αιωρεί κατ’ ευθείαν απ’ το στρώμα σου. Τα παραδείγματα είναι ατελείωτα…
Το γκρουβ ως αίσθηση λειτουργεί σε δ’υο συγκοινωνούντα επίπεδα της ανθρώπινης αντίληψης. Το πρώτο είναι αμιγώς χωρικό: νιώθεις την ύπαρξή σου στον χώρο, πώς στέκεσαι, πώς κινείσαι, τον τρόπο που υπάρχεις. Το αυτονόητο της φυσικής σου ύπαρξης δεν είναι και τόσο αυτονόητο πλέον, διαθέτει κάτι από Θείο. Αντιλαμβάνεσαι τόσο την ετερότητά σου όσο και τις ομοιότητές σου με τον άλλο. Κι αν θέλετε να δώσουμε στο θέμα κοινωνικές προεκτάσεις, κάνεις ειρήνη με το σώμα σου, το απενοχοποιείς –ένα από τα δώρα της «μαύρης μουσικής» στις Δυτικές/χριστιανικές κοινωνίες είναι η εκ νέου ανακάλυψη του σώματος.
Στο δεύτερο επίπεδο μπαίνει στο κόλπο και ο χρόνος. Καθώς ρέει ένα σφιχτοδεμένο γκρουβ, αλλάζει ριζικά η αντίληψή μας για τον χρόνο –με την προϋπόθεση να αφεθούμε. Παραδοσιακά η προσέγγιση μας επί του θέματος είναι γραμμική. Η λογική του ημερολογίου βασίζεται στην έννοια της εξέλιξης πάνω σε μια ευθεία γραμμή, κοινώς πέρασες από ένα σημείο, ξέχασε το εις τον αιώνα. Ξεκινάμε πάντα από κάπου για να φτάσουμε κάπου αλλού, απ’ το μηδέν στα χίλια, κι έπειτα στα δυο χιλιάδες και πάει λέγοντας –μέχρι κι η Δευτέρα Παρουσία έχει ως προαπαιτούμενο τη γραμμικότητα, για να μην πιάσω τα ζητήματα της προσωπικής εξέλιξης, ανέλιξης, προόδου και λοιπών ευγενών δυνάμεων. Το γκρουβ, όμως, είναι σαν το φίδι που τρώει την ουρά του. Έτσι και κουμπώσεις στη σπείρα του, τη μια νομίζεις πως κινείσαι ενώ μένεις στάσιμος, την άλλη νομίζεις πως μένεις στάσιμος ενώ στην ουσία κινείσαι. Σε βάζει σε μια λούπα, σ’ ένα κυκλικό mode ύπαρξης, με μοναδικό ζητούμενο το εδώ και τώρα: δεν υπάρχει ούτε κάτι να προσμένεις, ούτε κανένα βάρος να κουβαλάς. Ευδαιμονία, που λέει κι ο Prince.
Δυο βδομάδες πριν και μέσω της επανάληψης είχαμε καταλήξει στο γκρουβ –στη γκρούβα, στο γκρουβάρισμα, αποκαλέστε το όπως αγαπάτε. Λοιπόν ιδού το σημερινό ερώτημα: τι αντιλαμβανόμαστε στις μέρες μας με τη χρήση τούτου του περίφημου όρου, ο οποίος ναι μεν ξεπήδησε απ' την αγκάλη της αφροαμερικάνικης μουσικής, ωστόσο στην πορεία απέκτησε παγκόσμια παρουσία τέτοιου εύρους, έντασης και πολυσημίας, ώστε πλέον ενώνει κουλτούρες, υποκουλτούρες και πολιτισμούς φαινομενικά άσχετους μεταξύ τους; Ιδού και η παραδοχή νωρίς-νωρίς προς αποφυγή παρεξηγήσεων: εκείνο που δημιουργείται για να βιωθεί με τις αισθήσεις ποτέ δεν μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς με τις λέξεις, πόσο μάλλον να υποκατασταθεί από αυτές. Κοινώς και στην περίπτωσή μας, το γκρουβ το ακούς, το νιώθεις, το βιώνεις, σε παίρνει και σε πάει –κάποιες φορές με, άλλες δίχως τη θέλησή σου– κι είναι άπιαστο σαν το νεράκι.
Στο Αυλάκι (Βινύλιο/Ακτίνα/Byte)
1. Mobb Deep – The Infamous (Loud, 1995)
2. Sleep – Dopesmoker (Teepee, 2003)
3. Placebo – 1973 (CBS, 1973)
4. James Brown – Soul On Top (Verve, 1970)
5. Baba Zula/Mad Professor – Psychebelly Dance Music (Doublemoon, 2003)
6. Goblin – Profondo Rosso (Cinevox, 1975)
7. Antibalas – Security (Anti-, 2007)
8. Gas – Nah Und Fern (Kompakt, 2008)
9. Charles Mingus – The Clown (Atlantic, 1957)
10. Mode Plagal – Mode Plagal II (Lyra, 1998)
11. Prince – 3121 (Universal Distribution, 2006)
