Δεν έχω ακριβώς κατανοήσει γιατί η Ανθρωπότητα –η Δυτική, έστω– βρίσκει ένα συνώνυμο της πληρότητας στην έννοια της τριλογίας. Σκέφτομαι ότι ακόμα και η εξαλογία του Πολέμου των Άστρων σπάνια αναφέρεται ως τέτοια, διαβάζεις και ακούς για την παλιά και για τη νέα τριλογία. Και ο Jan Garbarek, μία από τα ίδια: έφτιαξε το Officium Novum προκειμένου να «ολοκληρώσει», όπως διαβάζω, όσα ξεκίνησαν το 1994 με το αρχικό Officium και συνεχίστηκαν το 1999 με το Mnemosyne.
Ίσως πάντως μερικά πράγματα να πρέπει να τα αφήνεις εκεί που βρίσκονται, χωρίς να τα αναμοχλεύεις περαιτέρω. Θέλω να πω ότι, παρέα με τους Hilliard Ensemble, ο Νορβηγός σαξοφωνίστας έφτασε πίσω στα χρόνια του αρχικού Officium σε μια αισθητική και εμπορική κορυφή. Κορυφή που έδωσε εκ νέου ώθηση σε μια λαμπρή καριέρα με πολλά καλά άλμπουμ (και με τις 3-4 εκείνες στιγμές για τις οποίες ο Garbarek, δικαίως, συγκαταλέγεται στους «μεγάλους») η οποία όμως είχε κάπου χάσει τον βηματισμό της. Αναβαπτιζόμενος στους χριστιανικούς ύμνους της Δυτικής εκκλησίας, στην πρώιμη ευρωπαϊκή πολυφωνία και στα αναγεννησιακά μοτέτα του Guillaume Dufay, ο Garbarek έβαλε τους αυτοσχεδιασμούς του σε έναν ολότελα νέο ορίζοντα. Και, στα χρόνια του Mnemosyne, βρήκε τον τρόπο να ξανασυνυπάρξει με τους Hilliard Ensemble, εξερευνώντας παράλληλες διακλαδώσεις εκείνου του ορίζοντα –ξανά με πολύ καλά αποτελέσματα στο αισθητικό μέρος.
Και τώρα, ένα Officium Novum... Γιατί; Εξ’ αρχής, δυσκολεύεσαι να βρεις μια καλή αιτία. Ελπίζεις, βέβαια, ότι και σ’ αυτή την τρίτη ριξιά ο Garbarek με τους Hilliard Ensemble θα βρουν τον τρόπο –η γοητεία του αρχικού Officium παραμένει δυνατή και καθοριστική για τη συναισθηματική αποδοχή του νέου άλμπουμ. Ακούγοντας δε την εναρκτήρια σύνθεση, το “Ov Zarmanali” του ιερέα-μουσικολόγου Komitas Vardapet, οι ελπίδες δείχνουν να πραγματώνονται. Το στήσιμο είναι οικείο, όπως και ο χώρος της ηχογράφησης: το μοναστήρι του St. Gerold φιλοξενεί και πάλι την πεντάδα, με τον Garbarek να αυτοσχεδιάζει σε σοπράνο και τενόρο σαξόφωνο γύρω από την τετράδα των David James, Rogers Covey-Crump, Steven Harrodl & Gordon Jones. Τούτη δε τη φορά εστιάζουν στην Ανατολική θρησκευτική παράδοση, επισκεπτόμενοι το Βυζάντιο, περνώντας χρόνο στην Αρμενία, τιμώντας τον Arvo Pärt και κάνοντας ακόμα και μια στάση στον Γιώργο Σεφέρη και το “Λίγο Ακόμα” του (γίνεται “Nur Ein Weniges Noch”).
Αλλά εκεί στη μέση της διαδρομής, το παραδέχεσαι ότι τα συναισθηματικά καύσιμα δεν επαρκούν. Αναζητείς έτερα αίτια, όμως τίποτα δεν πάει στραβά στην επιφάνεια των πραγμάτων: ο Garbarek είναι ο γνωστός υπέροχος εαυτός του –τα παιξίματά του είναι φανταστικά– οι Hilliard Ensemble επιτυγχάνουν ξανά στη μυσταγωγία, η παραγωγή του Manfred Eicher είναι υποδειγματική, η ηχογράφηση αξιοποιεί τη φυσική ηχητική του αυστριακού μοναστηριού, το υλικό του άλμπουμ είναι υψηλής αισθητικής.
Όμως, πλήττεις...
Πλήττεις, γιατί βρίσκονται μεν όλα στη θέση τους, λείπει όμως η μαγεία του αρχικού Officium ή έστω η διακλαδωτική οπτική του Mnemosyne –οι συγκρίσεις αναπόφευκτες, ειδικά με το πρώτο. Η ατμόσφαιρα είναι, όπως είπα, μυσταγωγική, δεν σε οδηγεί όμως σε καμία πνευματική ανάταση, παρά σε κάτι σαν ύπνωση: παρακολουθείς μαγνητισμένος, μα όχι μαγεμένος. Η διάχυτη πάλι μελαγχολία των παιξιμάτων και των ερμηνειών δεν διαθέτει εκείνη την παλιά δύναμη που έκανε την καρδιά να αναπηδήσει, μένει κλειδαμπαρωμένη σε μια λογιοσύνη στατική και απόμακρη. Φέρνεις μάλιστα κατά νου βυζαντινές ηχογραφήσεις της ημεδαπής και αμέσως γίνεται ορατή η έλλειψη σε θέρμη –αποκαθίσταται άξαφνα μα δυστυχώς παροδικά μόνο στο “Alleluia Nativitas” του Perotin, λίγο πριν το τέλος της ωριαίας ακρόασης.
Δεν το συζητώ για τι βεληνεκούς καλλιτέχνες είναι και ο Jan Garbarek και πόσο άξια χορωδία οι Hilliard Ensemble. Αλλά το Officium Novum μοιάζει με εκείνα τα sequels που αφορούν μόνο τους fans. Έχεις ξανά τους βασικούς ήρωες με τους οποίους ταυτίζεσαι, έχεις και πάλι μια υπόθεση με ενδιαφέρον (έστω κι αν λείπει πια το στοιχείο της έκπληξης), αλλά οι συντελεστές δεν έχουν επενδύσει σε συναισθηματικό σφρίγος. Σκηνή με τη σκηνή, νιώθεις να απομακρύνεσαι. Και κρατάς τελικά το έργο περισσότερο ως το κομμάτι ενός παζλ που σε αφορά, παρά για τη δική του αυταξία.
