«Μακάρι να έκανα διάλειμμα οκτώ εβδομάδων και ταυτόχρονα να έφτιαχνα και μια ταινία. Τώρα που βλέπω πιο καθαρά, είναι πια αργά. Είναι πολύ αργά. Είμαι γέρος. Διαβάζω πράγματα. Θέλω να πω ιστορίες και δεν υπάρχει αρκετός χρόνος. Όταν ο Kurosawa πήρε το Όσκαρ, όταν ο Spielberg και ο Lucas του το έδωσαν, είπε: '’Μόλις τώρα αρχίζω να βλέπω τη δυνατότητα του κινηματογράφου και είναι πολύ αργά.'’ Ήταν 83. Εγώ τότε ούτε που κατάλαβα τι εννοούσε. Τώρα καταλαβαίνω.»
Τάδε έφη ο Martin Scorsese στο πρόσφατο Φεστιβάλ των Καννών, όπου εν μέσω ενθουσιασμού από κοινό και κριτικούς παρουσίασε την τελευταία του ταινία, Killers of the Flower Moon -η οποία διαδραματίζεται στην Oklahoma της δεκαετίας του 1920 και εστιάζει στις κατά συρροή δολοφονίες διαφόρων γηγενών Αμερικάνων της κοινότητας Osage, όταν ανακάλυψαν πετρέλαιο στην περιοχή τους και αυτομάτως έγιναν στόχος εκείνων που θέλησαν να καπηλευτούν τις περιουσίες τους.
Με αφορμή λοιπόν την 26η ταινία του σπουδαίου και αγέρωχου Αμερικανού δημιουργού -αφήνοντας, εσκεμμένα λόγω όγκου, εκτός λίστας τα επίσης σπουδαία ντοκιμαντέρ του- κάναμε μια αναδρομή στις 25 ταινίες της καριέρας του και τις κατατάξαμε σε μια προσωπική αξιολογική σειρά. Ένας ελάχιστος φόρος τιμής – οδηγός στο έργο ενός σκηνοθέτη που σφράγισε το Αμερικανικό σινεμά των τελευταίων 50 ετών και συνεχίζει μέχρι σήμερα, με αμείωτο ζήλο, να παράγει έργο που δεν μοιάζει ποτέ εκτός εποχής ή παραδομένο σε συμβάσεις και ευκολίες!
Ενάντια στη Βία (Boxcar Bertha) - 1972
Στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του ‘30, ο ξαφνικός θάνατος του πατέρα της σε αεροπορικό δυστύχημα αναστατώνει τη ζωή της Bertha, οδηγώντας την αργά αλλά σταθερά στον επικίνδυνο κόσμο της παρανομίας. Αν και με εμφανέστατα προτερήματα, τόσο στο κομμάτι της σκηνογραφίας όσο και σ’ εκείνο της ανάδειξης διαφόρων κοινωνικών προβληματισμών, το Boxcar Bertha είναι μια δημιουργία που φανερώνει έναν προβληματικό πρώιμο Scorsese, ο οποίος δυσκολεύεται να διαχειριστεί στοιχεία, τα οποία θα αποτελούσαν στο μέλλον «βασικά όπλα» του σκηνοθετικού του παλμαρέ - όπως το κοφτό μοντάζ ή ο νευραλγικός τρόπος με τον οποίο τρυπώνει ύπουλα κάτω από το δέρμα των θεατών, ώστε να καταδυθεί μαζί τους σε αχαρτογράφητα νερά της ανθρώπινης φύσης. Εδώ τα πάντα μοιάζουν ελαφρώς χοντροκομμένα, υπέρ-απλουστευμένα και άνευρα, με τον ίδιο τον Scorsese αδύναμο απέναντι σε ένα αδύναμο σενάριο, το οποίο και τον τραβάει μαζί του στη μετριότητα.
New York, New York - 1977
Musical στα πρότυπα των ταινιών της MGM, όπου εγωπαθείς «αμαρτωλοί» Σκορσεζικοί χαρακτήρες σμίγουν σε ένα παράταιρο και εν τέλει αποτυχημένο πείραμα και προσωπική εμμονή του σκηνοθέτη, το οποίο κλόνισε για πρώτη φορά τον Scorsese - μια χρονιά πριν είχε γνωρίσει την απόλυτη καταξίωση με το Taxi Driver. Η διαδρομή προς την κορυφή των Liza Minnelli και Robert De Niro, καθώς και η νοσταλγία της εποχής του swing κατακλύζει την οθόνη, γίνεται με έναν τρόπο που δεν ενσωματώνει με αξιώσεις το κλασσικό Σκορσεζικό αφήγημα του τιμήματος της επιτυχίας στο τελικό αποτέλεσμα. Αυτό από την άλλη βέβαια, ίσως λειτούργησε υπέρ του Scorsese σε δεύτερο βαθμό, μιας και μαζεύοντας τα κομμάτια του μετά την απογοητευτική αντιμετώπιση της ταινίας από κοινό και κριτικούς, η οπτική του έγινε ακόμα πιο ξεκάθαρη και έδωσε πνοή στο όραμα του επερχόμενου Raging Bull.
Kundun - 1997
Βιογραφία του Δαλάι Λάμα σε μια εποχή παγκόσμιας πολιτικής αναταραχής και μεγάλων κοινωνικών ζυμώσεων. Από την παιδική του ηλικία μέχρι την ενηλικίωση και τον αυτό-εξορισμό στην Ινδία κατά τη διάρκεια της Μαοϊκής επανάστασης, ο Scorsese παραδίδει ένα μάλλον συμβατικό biopic, παρά τη συνδρομή της Melissa Mathison (Ε.Τ.) στο σενάριο, τον Roger Deakins στην -απίστευτη- φωτογραφία και τον μεγάλο Philip Glass στο soundtrack. Μια πανέμορφη ταινία από κάθε άποψη, με εντυπωσιακό τεχνικό τομέα και αύρα μεγάλου σινεμά, που δυστυχώς θυμίζει περισσότερο δραματοποιημένο ντοκυμαντέρ, στερημένο από αυτή τη «δημιουργική τρέλα» που απεγνωσμένα κάθε biopic ζητά για να ξεχωρίσει από τη στείρα και ψυχρή ανάγνωση των ιστορικών γεγονότων στα οποία βασίζεται.
Ο Πληροφοριοδότης (The Departed) - 2006
Το μοναδικό Oscar Σκηνοθεσίας για τον σκηνοθέτη δεν ήρθε από το Goodfellas, το Casino, το Raging Bull ή το Taxi Driver, αλλά από ένα remake ενός -κατά πολύ ανώτερου- ασιατικού crime film, το οποίο, χωρίς να παραβλέψει κανείς τον υποδειγματικό ρυθμό ή την πολύ-επίπεδη αφηγηματική δεινότητα του Scorsese, καταλήγει σε μια πολύ «εύκολη» ταινία για τον ίδιο χωρίς κάποια ιδιαίτερη έκπληξη. Ειδικά δε, αν μπει στο ίδιο τσουβάλι με τα υπόλοιπα στιβαρά crime movies του σκηνοθέτη, φαντάζει υπερβολικά «μικρό» και αδύναμο. Ο Jack Nicholson ως kingpin του Βοστωνέζικου εγκλήματος παίζει το απόλυτο cartoon – αμάλγαμα όλων των μανιερισμών της καριέρας του, ο Di Caprio στέκεται αξιοπρεπώς στο ύψος του, την παράσταση όμως κλέβει με χαρακτηριστικό τρόπο ο Matt Damon και το deadpan προσωπείο που φοράει, καθώς ο χαρακτήρας του προσπαθεί να ανελιχθεί στην κορυφή της πυραμίδας της αστυνομίας της Βοστώνης για χάρη του «μέντορά» του. Παιχνίδι ποντικιού με γάτα στο πλαίσιο μιας άγαρμπης χριστιανικής παραβολής, το The Departed έδωσε το πολυπόθητο αγαλματίδιο στον Scorsese αλλά δεν πρόσφερε κάτι πραγματικά ουσιαστικό και ριζοσπαστικό στην ευρύτερη φιλμογραφία του.
Who's That Knocking at My Door - 1967
Κινηματογραφικό ντεμπούτο για τον σκηνοθέτη, πρώτη εμφάνιση μπροστά από τις κάμερες για τον Harvey Keitel, ψήγματα nouvelle vague αναμεμιγμένα με ημί-αυτοβιογραφικά στοιχεία και μια σαρωτική επέλαση όλων των κλασσικών θεματικών του σκηνοθέτη, τοποθετημένες στην αγαπημένη του Νέα Υόρκη και στον μικρόκοσμο της Little Italy. Η ενηλικίωση του J.R., ενός τυπικού καθολικού Ιταλό-Αμερικάνου, δίνεται με μια ακατέργαστη ειλικρίνεια που εξαιτίας της συγχωρείται οποιαδήποτε τεχνική (γυρισμένο αρχικά σε 16mm, αργότερα σε 35mm) ή δομική αδυναμία της ταινίας, κάνοντας το πρώτο μεγάλου μήκους film του Scorsese μια μικρή επιτυχία στο Chicago International Film Festival του 1967 -μια μικρή υπόσχεση του τι θα επακολουθούσε στην πορεία.
Οι Συμμορίες της Νέας Υόρκης (Gangs of New York) - 2002
Μεγαλόπνοο έπος γυρισμένο στα θρυλικά κινηματογραφικά στούντιο της Cinecitta στη Ρώμη, στο οποίο ο Scorsese επιχειρεί να διηγηθεί τη γέννηση της αγαπημένης του Νέας Υόρκης -και συνάμα της ίδιας της Αμερικής- μέσα από μια ιστορία βίας, αίματος και υπερβολικού στυλιζαρίσματος, κατά την οποία αυτόχθονες και μετανάστες λύνουν τις διαφορές τους με λεπίδες και τσεκούρια καθώς το νεόκοπο έθνος παίρνει σάρκα και οστά. Το αδύναμο σενάριο και μια πληθώρα δημιουργικών προβλημάτων κατά την παραγωγή «κόβουν» τα φτερά αυτού του πολύ φιλόδοξου project, το οποίο όμως παραμένει υπερβολικά ψυχαγωγικό, δημιουργεί εικόνες που δύσκολα φεύγουν από το μυαλό και εντυπωσιάζει με το μέγεθός του. Αξέχαστος Daniel Day Lewis σε έναν αβανταδόρικο κεντρικό ρόλο, πρώτη του Scorsese με τον Di Caprio και μια άνιση ταινία, η οποία παρά τα προβλήματά της αποδείχθηκε αρκετά λαοφιλής για το ευρύτερο κοινό.
Ιπτάμενος Κροίσος (The Aviator) - 2004
Ενδοσκόπηση στα άδυτα του μυαλού του Howard Hughes, πρωτοπόρο της αεροναυπηγίας, παραγωγό ταινιών και μεγάλο-επιχειρηματία, άκρως εκκεντρικό αλλά και σημαντικότατο διαμορφωτή της σύγχρονης ιστορίας των ΗΠΑ. Σε πλήρη αντίστιξη με τo Citizen Cane του Orson Welles, το οποίο έξυπνα ακολουθεί ο Scorsese, η κάμερα του Αμερικανού σκηνοθέτη παράλληλα με το έργο του Hughes, βουτάει διαρκώς στις εμμονές, την εγωπάθεια, τα ψυχαναγκαστικά κατάλοιπα, τη μεγαλομανία και τις διαταραγμένες προσωπικές του σχέσεις. Το αποτέλεσμα ήταν μια τεχνικά άρτια ταινία με μεγάλες ερμηνείες από τους Di Caprio και Cate Blanchett (στο πρώτο της Oscar εδώ), δίχως ωστόσο οι όποιες υπόλοιπες αρετές της, να μπορούν να συγκριθούν με εκείνες των κλασσικότερων Σκορσεζικών ταινιών αποτύπωσης διαταραγμένων προσωπικοτήτων στη μεγάλη οθόνη. Παρ’ όλα αυτά παραμένει μια εξαιρετική βιογραφική ταινία που ευτυχώς δεν ακολουθεί ούτε την πεπατημένη, ούτε φοβάται να κάνει το βήμα παραπέρα.
Hugo - 2011
Η μοναδική αμιγώς παιδική ταινία της φιλμογραφίας του Scorsese είναι ένα θαυμάσιο παραμύθι για τη γέννηση του σινεμά, με πανέμορφη αισθητική και την καλύτερη χρήση του εργαλείου του 3D μετά το πρώτο Avatar. Η ιστορία του νεαρού ορφανού Hugο, ο οποίος ζει σε ένα ρολόι στο σιδηροδρομικό σταθμό Gare Montparnasse του Παρισιού είναι ένα μάθημα ιστορίας του κινηματογράφου, χωρίς να χρησιμοποιεί τη νοσταλγία σαν μέσο συναισθηματικού εκβιασμού αλλά σαν όχημα για το μέλλον. Γεμάτο αναφορές για δυνατούς παρατηρητές και λάτρεις της κινηματογραφικής ιστορίας, το Hugo είναι μια εξαιρετική πρόταση σε κάποιο παιδί που θέλει να μάθει από πρώτο χέρι την ιστορία του σινεμά -ή απλά να δει μια γλυκύτατη και αστείρευτης φαντασίας ταινία.
Το Νησί των Καταραμένων (Shutter Island) - 2010
Το 1954, δύο αστυνομικοί καταφτάνουν σε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο, σ' ένα νησί κάπου στα ανοιχτά της βόρειας ακτής των ΗΠΑ, ώστε να διεξάγουν έρευνα για μια ασθενή που φαίνεται να δραπέτευσε μυστηριωδώς. Όταν ξεσπάει μια καταιγίδα και οι δυο τους βρίσκονται εκεί αποκλεισμένοι, η διακριτική γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και παράνοιας αρχίζει να γίνεται επικίνδυνα δυσδιάκριτη. Διασκευή του ομότιτλου βιβλίου του Dennis Lehane και άλλη μια τυπική περίπτωση καταραμένου Σκορσεζικού ήρωα με βαθιά προσωπικά τραύματα, ο οποίος πασχίζει να επιβληθεί σε ένα σύστημα που τον τοποθετεί μόνο εναντίον όλων. Πολλές σινεφίλ αναφορές σε ένα βραδύκαυστο νέο-νουάρ υψηλής αισθητικής, ίσως όχι τόσο σοκαριστικό ως προς τη μεγάλη ανατροπή που κυνηγάει, αλλά αρκούντως ψυχαναλυτικό και συναρπαστικό ως προς την εξέλιξη της δαιδαλώδους πλοκής του.
Σιωπή (Silence) - 2016
Τον 17ο αιώνα, δύο Ιησουίτες ιερείς αντιμετωπίζουν βίαιες διώξεις όταν ταξιδεύουν στην Ιαπωνία για να εντοπίσουν τον χαμένο τους μέντορα και να διαδώσουν τον χριστιανισμό. Εξαιρετική ανάγνωση του ομότιτλου βιβλίου Shūsaku Endō, κατά την οποία το ανθρώπινο μαρτύριο μοιάζει να βρίσκει απέναντι του μια «εκκωφαντική» σιωπή από έναν Θεό που ίσως υπάρχει – ίσως και όχι και αιώνια ερωτήματα πάνω στην ίδια την ανθρώπινη φύση. Η καλύτερη «θρησκευτική» ταινία του Scorsese μετά το Last Temptation of Christ είναι ένα εναλλακτικό Apocalypse Now, τοποθετημένο σε μια άγρια, αφιλόξενη χώρα γεμάτη παραδοξότητες, το οποίο βάλει κατά πάσης φύσεως τυφλής υποταγής σε οποιαδήποτε πίστη, ενώ παράλληλα κατανοεί την ανάγκη του ανθρώπου να σκύψει μπροστά στο Θείο για να «εκλογικεύσει» τους φόβους του. Απαράμιλλος τεχνικός τομέας, χαμηλοί τόνοι και υποδειγματική σκηνογραφία, το Silence ήταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη από έναν Καθολικό σκηνοθέτη που πάντοτε έβρισκε χώρο στις ταινίες του για να μιλήσει για την πίστη και τη φύση αυτής.
Η Αλίκη δε μένει πια εδώ (Alice Doesn't Live Here Anymore) - 1974
Ο Scorsese, ένα χρόνο μετά την αρχική καταξίωση του Mean Streets, επιβεβαιώνει τη φήμη του με την Αλίκη… και μπαίνει σιγά-σιγά στο club των νέων σημαντικών σκηνοθετών των Αμερικανικών 70s. Μητέρα με ένα γιό και προσφάτως χήρα, η Alice εγκαταλείπει τη μικρή της πόλη και ξεκινάει έναν μακρύ και δύσκολο δρόμο προς τη χειραφέτηση. Βασικό όπλο του Scorsese σε αυτό το βαθιά φεμινιστικό μανιφέστο, η ερμηνεία της Ellen Burstyn που οδηγεί την ηθοποιό στο Oscar Α’ Γυναικείου Ρόλου εκείνη τη χρονιά, καθώς και το πολύπλευρο σενάριο του Robert Getchell – ο οποίος στη συνέχεια μετέφερε την ηρωίδα του στην τηλεόραση με το τηλεοπτικό Alice, το οποίο κατάφερε να μετρήσει 9 ολόκληρες σεζόν.
Ο Λύκος της Wall Street (The Wolf of Wall Street) - 2013
Μια από τις καλύτερες ταινίες της τελευταίας φάσης της καριέρας του μεγάλου σκηνοθέτη, ο Λύκος… έχει ήδη κερδίσει τη θέση του στις σπουδαιότερες Αμερικανικές ταινίες της περασμένης δεκαετίας, τόσο για τον οργιαστικό τρόπο που αποδoμεί και χλευάζει τα golden boys του ύστατου Αμερικάνικου καπιταλιστικού ονείρου, όσο και για την αστείρευτη ενέργειά της -είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνειδητοποιήσει κανείς ότι γυρίστηκε από έναν σκηνοθέτη 70 ετών. Ρεκόρ αθυροστομίας, cast σε εξαιρετικά κέφια και με αξιοζήλευτη χημεία μεταξύ του, φρενήρεις ρυθμοί, φοβερό δηλητηριώδες χιούμορ, απανωτές σκηνές ανθολογίας και συν τοις άλλοις βαθύτατα ψυχαγωγικό, το Wolf of Wall Street είναι μάλλον από τις ελάχιστες ταινίες τριών ωρών, που δίνουν τη ψευδαίσθηση της μισής διάρκειας. Κλασσικό σε κάθε επίπεδο και από όποια σκοπιά αποφασίσει να το δει κανείς.
Τα Χρόνια της Αθωότητας (The Age of Innocence) - 1993
Με την κληρονομιά του Visconti να βρίσκεται διάσπαρτη στην ανθρωποκεντρική, γεμάτη ταξικές αντιθέσεις, ανομολόγητους έρωτες και φεμινιστικές αποχρώσεις κινηματογραφική διασκευή του ομότιτλου μυθιστορήματος της Edith Wharton, ο Scorsese αποδεικνύει ότι μπορεί να γυρίσει κυριολεκτικά τα πάντα -παίρνοντας σαν πρώτη ύλη ένα έργο, φαινομενικά παράταιρο με το έως εκείνη τη στιγμή ύφος και θεματολογία του. Και όμως βρίσκει τον τρόπο να χωρέσει σε αυτό το δράμα εποχής βαθιά καταραμένους ήρωες και ηρωίδες, στα πρότυπα των σημαντικότερων, μέχρι εκείνη τη στιγμή χαρακτήρων των υπολοίπων κλασσικών του ταινιών. Daniel Day-Lewis, Michelle Pfeiffer και Winona Ryder δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό, σε μια ταινία – προσωπικό θρίαμβο του Scorsese!
Το Χρώμα του Χρήματος (The Color of Money) - 1986
Κανένα project δεν «κόλλησε» ποτέ τον Scorsese από το να το αναλάβει, άπαξ και ο ίδιος έκρινε πως το εν λόγω εγχείρημα μπορούσε να εξυπηρετήσει με κάποιο τρόπο τη θεώρησή του για τους «καταραμένους» ήρωες αυτού του κόσμου -και να χωρέσει μέσα του όλη τους τη μοναξιά και όλα τους τα πάθη. Κάπως έτσι δέχθηκε να επαναφέρει τον Edward "Fast Eddie" Felson στο κινηματογραφικό πανί, ήρωα της ταινίας The Hustler του 1959 και να δώσει την ευκαιρία στον Paul Newman να κερδίσει το μοναδικό Oscar της καριέρας του. Δίπλα στον μεσήλικα πλέον βετεράνο του μπιλιάρδου, ο οποίος αναλαμβάνει να εκπαιδεύσει έναν παρορμητικό μα ταλαντούχο πιτσιρικά, οι νεόκοποι Tom Cruise και Mary Elizabeth Mastrantonio σε πολύ καλές ερμηνείες, σφραγίζουν ένα τρόπο τινά αθλητικό δράμα με συναρπαστική ατμόσφαιρα και μια εξαιρετικά φρέσκια σκηνοθετική προσέγγιση.
Το Ακρωτήρι του Φόβου (Cape Fear) - 1991
Remake του ομότιτλου thriller του 1962 από τον J. Lee Thompson, το Ακρωτήρι του Τρόμου είναι πάνω από όλα μια βιρτουοζιτέ επίδειξη ύφους και «ακόνισμα» των απεριόριστων σκηνοθετικών δυνατοτήτων του Scorsese τη δεδομένη στιγμή. Από τις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες του σκηνοθέτη μέχρι τότε, η ταινία συναρπάζει με τον ρυθμό, την ένταση, τις ερμηνείες, τις παραισθησιογόνες και γεμάτες φίλτρα εικόνες της, αλλά κυρίως με τη μερική αναστροφή των αρχέτυπων στοιχείων του ήρωα και του ανταγωνιστή του. Καθώς ο πρόσφατα αποφυλακισθείς De Niro τρομοκρατεί με κάθε πιθανό τρόπο τον δικηγόρο που είχε αναλάβει πριν χρόνια την υπόθεσή του, παρότι ξεκάθαρα ένα ανθρωπόμορφο «τέρας» ο ίδιος, δείχνει να μοιράζεται αρκετά σκιερά χαρακτηριστικά με τον δικηγόρο του Nick Nolte -κάνοντας την ταινία να καταλήξει εν ολίγης σε μια διαλεκτική αμφισημία εννοιών όπως η οικογένεια, η θρησκεία και η δικαιοσύνη. Μια από τις σπουδαιότερες στιγμές του σκηνοθέτη κατά τη δεκαετία του ‘90.
Σταυροδρόμια της Ψυχής (Bringing Out the Dead) - 1999
Από τις πλέον υποτιμημένες Σκορσεζικές καθόδους στην επίγεια κόλαση των Νέο-Υορκέζικων κακόφημων δρόμων, η τέταρτη συνεργασία Scorsese και Paul Schrader (μετά τα Taxi Driver, Raging Bull, Last Temptation of Christ) είναι ένα παραισθησιογόνο τριπάρισμα αδρεναλίνης, που ακροβατεί διαρκώς ανάμεσα σε κάτι το ψυχρά ρεαλιστικά και το μεθυστικά ονειρικό. Ο οδηγός ασθενοφόρου Frank Pierce του Nicolas Cage -ένας εναλλακτικός Travis Bickle- υποφέρει από κατάθλιψη, αυπνία και τύψεις για όλους όσους δεν έχει καταφέρει να σώσει. Παρέα με τα φαντάσματα που τον στοιχειώνουν διαρκώς, εξορμάει με το ασθενοφόρο του στη βρώμικη και σκληρή μεγαλούπολη του Manhattan, με σκοπό να λυτρωθεί και να σώσει τη ψυχή του. Για τον ίδιο τον Cage, το Bringing Out the Dead «είναι η καλύτερη ταινία που έκανα ποτέ» -όπως δήλωσε πρόσφατα- μια πολύ ιδιαίτερη δημιουργία που αξίζει να ανακαλύψει ο κάθε φίλος του διαρκώς ανήσυχου και πολυδιάστατου δημιουργού της.
Casino - 1995
Αν και επικρίθηκε από κάποιους, κατά την κυκλοφορία του, ως ένα Goodfellas 2.0, η άνοδος και η πτώση ενός τζογαδόρου – νυν διευθυντή casino στο Las Vegas της δεκαετίας του ’70 είναι για ιστορία για το τέλος εποχής, τις παγίδες και τις αυταπάτες του Αμερικανικού ονείρου και την απατηλή λάμψη της ματαιοδοξίας -και όχι μια ακόμα τυπική Σκορσεζική ταινία για μαφιόζους. Robert De Niro, Joe Pesci και Sharon Stone συνθέτουν μια καυτή πρωταγωνιστική τριπλέτα -με την τελευταία να δίνει την ερμηνεία της ζωής της- καθώς οι ζωές τους περιπλέκονται με τρόπο απροσδόκητο, ενώ στο background η λαμπερή πόλη του Vegas αρχίζει σιγά-σιγά να αγκαλιάζει ακόμα πιο σφικτά το καπιταλιστικό όνειρο, ωθώντας τη μαφία μακριά από τον έλεγχο των casino και βάζοντας στη θέση της ανώνυμες εταιρίες και ορκωτούς λογιστές. Σκηνοθεσία και σενάριο που δεν αφήνουν τον θεατή να πάρει ανάσα, σε συνδυασμό με ένα all-time classic soundtrack κάνουν το Casino μια από τις πιο ξέφρενες και υποδειγματικά δομημένες ταινίες του Scorsese στα 90s.
Ο Ιρλανδός (The Irishman) - 2019
Ο Scorsese δεν ξεκινάει τυχαία την ταινία του με ένα μονοπλάνο ala Goodfellas, αυτή τη φορά όμως όχι σε ένα club τύπου Casablanca, αλλά σε ένα κλινικά αποστειρωμένο και ψυχρό γηροκομείο. Όλα θυμίζουν Goodfellas, Casino κτλ. αλλά ένα πένθιμο και νοσηρό συναίσθημα δείχνει να πλανάται διαρκώς στην ατμόσφαιρα. Κάπως έτσι, ο Scorsese κοιτάει ρεβιζιονιστικά την Αμερικανική ιστορία από τα 50s μέχρι και τις αρχές του 2000 και απομυθοποιεί όλα εκείνα τα “cool” στοιχεία του οργανωμένου εγκλήματος, με τη διαφορά όμως ότι τώρα τα πάντα φιλτράρονται από τη ματιά ενός 80άρη δημιουργού που βλέπει το τέλος να έρχεται και κάνει την τελική του αποτίμηση. Τολμηρό, σύγχρονο, με πραγματικό καλλιτεχνικό όραμα και τεχνικά απλησίαστο -αν και το de-aging των πρωταγωνιστών δεν πιάνει πάντα τον στόχο του- το τελευταίο δημιούργημα του Martin Scorsese είναι αδιαμφισβήτητα η σπουδαιότερη ταινία του τα τελευταία 25 χρόνια. Ενώνει Al Pacino, Robert De Niro, Joe Pesci και Harvey Keitel σε ένα ονειρικό cast που ο κάθε ηθοποιός δίνει τον καλύτερό του εαυτό και αποδεικνύει για άλλη μια φορά το πόσο διαχρονική αλλά και φρέσκια παραμένει η δημιουργική του ματιά.
Ο Τελευταίος Πειρασμός (The Last Temptation of Christ) - 1988
Η κινηματογραφική μεταφορά του ομότιτλου βιβλίου του Καζαντζάκη από τον Αμερικανό σκηνοθέτη ξεσήκωσε μια πρωτοφανή θύελλα αντιδράσεων από Ορθόδοξη και Καθολική εκκλησία -μέχρι και απειλές θανάτου εστάλησαν στον Scorsese, ενώ ένας κινηματογράφος του Παρισιού έγινε παρανάλωμα του πυρός τη στιγμή που πρόβαλε τη ταινία. Στο δια ταύτα όμως και μακριά από σκοταδιστικές αντιλήψεις και μεθόδους, το αριστουργηματικό The Last Temptation of Christ με την ανθρώπινη απεικόνιση του Χριστού -ο οποίος διαμέσου μιας υπαρξιακής αγωνίας μπαίνει στη νοοτροπία ενός τελευταίου πειρασμού, ο οποίος τον οδηγεί στην άρνηση της θεϊκής του υπόστασης ώστε να γλιτώσει το σταύρωμα- είναι ξανά μια εξαιρετική ταινία για αμαρτωλούς καταραμένους ήρωες, οι οποίοι μέσω του μαρτυρίου πασχίζουν να κερδίσουν έναν μικρό παράδεισο. Σπουδαίες ερμηνείες από τους Willem Dafoe, Harvey Keitel και Barbara Hershey, πληθώρα μεγάλων ονομάτων σε δεύτερους ρόλους, ένα από τα αρτιότερα κινηματογραφικά soundtracks όλων των εποχών από τον Peter Gabriel και ένα άχρονο αριστούργημα στη φιλμογραφία του Scorsese.
Κακόφημοι Δρόμοι (Mean Streets) - 1973
H πρώτη πραγματικά σπουδαία ταινία του Scorsese είναι ένα μικρό, ελαφρώς ακατέργαστο μα κοφτερό διαμάντι που αντανακλά τη σκληρή ενηλικίωση του ιδίου, στους «κακόφημους δρόμους» της Little Italy. Το εναρκτήριο voice over γράφει κινηματογραφική ιστορία και δίνει τη δική του ώθηση στην εξέλιξη της κινηματογραφικής αφήγησης, οι Robert Ne Niro και Harvey Keitel παίρνουν το επίσημο βάπτισμα του πυρός στην κατηγορία των μεγάλων νέων ερμηνευτών της δεκαετίας, ενώ όλες οι συνήθεις θεματικές του Σκορσεζικού σινεμά έρχονται εδώ στο φόντο -ο θεσμός της οικογένειας, το Αμερικανικό όνειρο, η ματαιοδοξία, η εκκλησία και η θρησκεία κτλ. Ένας θρίαμβος σε κάθε επίπεδο, επισκιάστηκε από το Godfather -μοιραία- τη χρονιά που κυκλοφόρησε, αλλά βρήκε γρήγορα τη θέση του στην κινηματογραφική ιστορία του 20ου αιώνα.
Μετά τα Μεσάνυχτα (After Hours) - 1985
Ένας προγραμματιστής ηλεκτρονικών υπολογιστών αποφασίζει να αναζητήσει μια άγνωστη και αινιγματική ξανθιά κοπέλα σε ένα ραντεβού στην αθέατη νυκτερινή Νέα Υόρκη. Εγκαταλείποντας το φαινομενικά ασφαλές περιβάλλον της «επιφάνειας», αυτό που ακολουθεί είναι μια σουρεαλιστική κωμωδία του παραλόγου με ρίζες στον Κάφκα και τον Hitchcock, μια απότομη βουτιά σε έναν υπαρξιακό εφιάλτη με τόνους μαύρου χιούμορ και μια ανάποδη ανάγνωση των περιπετειών της Dorothy και του Toto -με το Kansas να αγνοείται μέχρι την πρώτη δύση του ηλίου. Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών και ο ορισμός της απόλυτης underrated ταινίας του Scorsese, ένα αριστούργημα με παλαβούς ρυθμούς και κλιμακώσεις, το απόλυτο Twilight Zone «επεισόδιο» του Σκορσεζικού σύμπαντος.
Βασιλιάς για μια Νύχτα (The King of Comedy) - 1982
Πέρα από τη βιτριολική σάτιρα στον κόσμο του θεάματος, ο Scorsese προσαρμόζει εκ νέου στα 80s του άκρατου υλισμού και της neon λάμψης τη βασική θεματική του Taxi Driver, με τον νέο του Travis Bickle να αποζητά αυτή τη φορά τη φήμη που θεωρεί ότι το Αμερικανικό όνειρο του στέρησε -αναπτύσσοντας νομοτελειακά και εκείνος με τη σειρά του μια προβληματική συμπεριφορά, βυθιζόμενος σε μια ολοένα και πιο αμήχανη και «ενοχλητική» κοινωνική αποξένωση. Ρεσιτάλ ερμηνείας από τον Robert De Niro, εξαιρετική χημεία με τον Jerry Lewis σε μια από τις επίσης καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του, τόνοι μαύρου χιούμορ και ο κλασσικός Σκορσεζικός ρυθμός καθοδηγεί σταθερά την πλοκή με αμείωτο ενδιαφέρον. Μια από τις πιο ριψοκίνδυνες και αντισυμβατικές ταινίες του Scorsese, εμπορική αποτυχία στην εποχή της, παράλληλα όμως ένα από τα πιο συναρπαστικά έργα της καριέρας του!
Τα Καλά Παιδιά (Goodfellas) - 1990
Τα Καλά Παιδιά καθόρισαν το γκανγκστερικό σινεμά των τελευταίων δεκαετιών και δημιούργησαν μια ολόκληρη κινηματογραφική σχολή, εκ διαμέτρου αντίθετη με το μεγαλόπνοο ύφος ταινιών όπως το Godfather ή το Once Upon a Time in America. Ο Scorsese, διανύοντας μια πρωτοφανή περίοδο δημιουργικής έκστασης βιδώνει κοινό και κριτικούς στις θέσεις τους και για δυόμιση ώρες καθηλώνει με την αληθινή ιστορία του Henry Hill, στελέχους της μαφίας της Νέας Υόρκης από τα ‘50s μέχρι και σήμερα. Κώδικες τιμής, τελετουργίες, συμπεριφορές, παρανοϊκά ξεσπάσματα βίας, όλα κινηματογραφούνται με σχιζοφρενή σχεδόν τρόπο που δεν αφήνει κανένα περιθώριο αποστασιοποίησης του μέσου θεατή από την ηθική πυξίδα των πρωταγωνιστών, παρασέρνοντας τον σε ένα ξέφρενο γαϊτανάκι αποδόμησης των πρακτικών της μαφίας και του τρόπου με τον οποίο ερμήνευσαν οι ίδιοι το Αμερικανικό όνειρο. Μηδενίζοντας όποια απόσταση υπήρξε ποτέ ανάμεσα στους ήρωές του και τον θεατή δημιουργεί σινεμά που καθηλώνει, μετατρέποντας το Goodfellas σε μια από τις κορυφές της φιλμογραφίας του Scorsese, αλλά και μια από τις σπουδαιότερες ταινίες του σύγχρονου Αμερικάνικου κινηματογράφου.
Ο Ταξιτζής (Taxi Driver) - 1976
Η Αμερική στρέφει το όπλο προς τον ίδιο της τον εαυτό, καθώς ο Travis Bickle του συγκλονιστικού Robert De Niro κοιτάζεται στον καθρέπτη και σημαδεύει τη φιγούρα του, λίγο πριν ξανά-βγει με το ταξί του στους βρώμικους δρόμους της Νέας Υόρκης. Απογοητευμένος με τους πάντες και τα πάντα, βετεράνος του Vietnam και χαρακτηριστικό δείγμα white trash Αμερικανού που τσαλακώθηκε ανεπανόρθωτα από την Αμερικανική ουτοπία της «Γης της Επαγγελίας και των ίσων ευκαιριών για όλους», συναναστρέφεται κάθε νύχτα με κάθε λογής περιθωριακό στοιχείο, ψάχνοντας μια ευκαιρία να αποδείξει ότι δεν είναι κομπάρσος. Και θα το βρει τελικά στο πρόσωπο μιας νεαρής πόρνης, της οποίας θα γίνει ο άτυπος προστάτης απέναντι στη σαπίλα της δικής της καθημερινότητας. Το αριστούργημα του Scorsese πατάει σε ένα σενάριο – διπλοβελονιά από τον Paul Schrader και ταυτίζεται οριστικά και αμετάκλητα με τα θυελλώδη κινηματογραφικά Αμερικανικά 70s. Ταινία – γροθιά στο στομάχι, γνήσιο τέκνο ενός σκηνοθέτη που δεν έπαψε ποτέ του να μπήγει το μαχαίρι στο κόκκαλο και να μην αναζητά εύκολες λύσεις ή συμβιβασμούς. Τρομακτικά επίκαιρη μέχρι και σήμερα, έβαλε οριστικά και αμετάκλητα τον δημιουργό της στην πρώτη γραμμή των μεγάλων σκηνοθετών της γενιάς του -και όχι μόνο!
Οργισμένο Είδωλο (Raging Bull) - 1980
H άνοδος του Jake LaMotta, πρωταθλητή της πυγμαχίας στη δεκαετία του ’40 και του ’50 και η παράλληλη κάθοδός του προς το Έρεβος, κινηματογραφημένη από τον Martin Scorsese σε ένα ποιητικό άσπρο-μαύρο που αφενός μεν οξύνει διαρκώς την αντιφατική φύση του πρωταγωνιστή της, αφετέρου διαχωρίζει αισθητικά τη φύση της ίδιας της ταινίας από τις υπόλοιπες ταινίες του genre -όπως το προ-τετραετίας πιο αισιόδοξο Rocky του Sylvester Stallone . Άνθρωπος – προϊόν μιας πατριαρχικής κοινωνίας που έχει κανονικοποιήσει κακοποιητικές συμπεριφορές και ανέχεται κάθε μορφή σωματικής ή λεκτικής βίας, ο LaMotta είναι δέσμιος παθολογικών ανασφαλειών, αυτοκαταστροφικών εμμονών και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Βρίσκεται σε μια αέναη μάχη εναντίων ενστίκτων που παραπέμπουν περισσότερο σε ζώο παρά άνθρωπο και μονάχα μέσα στο ring νιώθει ελεύθερος από τον εαυτό και τα πάθη του. Ο Scorsese δίνει στον Robert De Niro την ευκαιρία για την ερμηνεία της ζωής του -με τη μεταμόρφωσή του από νέο Jake LaMotta σε μεσήλικα να κοστίζει επιπλέον 27 κιλά πραγματικού βάρους στον ηθοποιό- τοποθετώντας έναν συγκλονιστικό Joe Pesci στο πλευρό του για να πλάσει ένα ερμηνευτικό δίδυμο αξιομνημόνευτης και διαχρονικής χημείας. Το αποτέλεσμα είναι ένα κερδισμένο προσωπικό στοίχημα του Scorsese (ο οποίος πάλευε με τους δικούς του προσωπικούς δαίμονες και την κοκαΐνη εκείνη την εποχή, μετά την αποτυχία του New York, New York) και μαζί με τα Goodfellas και Taxi Driver αποτελεί την απόλυτη must τριπλέτα ταινιών του σκηνοθέτη, για οποιονδήποτε θέλει να εντρυφήσει στο έργο του.
