Ήταν το 2018 όταν το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης καθιέρωσε το Βραβείο Mermaid, ένα βραβείο για την καλύτερη ταινία ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικής του επίσημου προγράμματος του Φεστιβάλ. To φετινό 63ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όμως, που γιόρτασε πανηγυρικά την τελετή λήξης του την Κυριακή 13 Νοεμβρίου στον Κινηματογράφο Ολύμπιον, ήταν αυτό στο οποίο το εν λόγω βραβείο έλαμψε σε όλο του το μεγαλείο. Η Mastercard, επίσημος συνεργάτης του Φεστιβάλ εδώ και μια τετραετία, υποστηρίζει φέτος, για πρώτη φορά, ως χορηγός το βραβείο Mermaid με χρηματικό έπαθλο 3.000 ευρώ, αλλά και με μια συνολική φεστιβαλική ατμόσφαιρα, που όπως φάνηκε και κατά την τελετή λήξης και απονομής βραβείων είχε εμφανώς στο επίκεντρό της, τα ζητήματα προσβασιμότητας, ορατότητας και καταπολέμησης των διακρίσεων .
Τα μέλη της Επιτροπής του Mermaid Award ήταν o Αρκάιτζ Μπαστέρα, σκηνοθέτης, σεναριογράφος, παραγωγός και σύμβουλος κινηματογράφου, η μουσικός, συνθέτρια και DJ Μαριλένα Ορφανού και η σκηνοθέτις, σεναριογράφος και ηθοποιός Χάνα Περλ Ατ με το βραβείο Mermaid δόθηκε στην ταινία Εγώ και το κενό μου (My Emptiness and I) του Αντριάν Σιλβέστρε – μια τρυφερή σπουδή στην αναζήτηση ταυτότητας κατά την περιπέτεια της φυλομετάβασης ενός τρανς κοριτσιού από την Ισπανία, υπαλλήλου σε call center που αναζητά τη θέση και την ενσωμάτωσή της στον σύγχρονο κόσμο. Πρόκειται για μια βράβευση με ιδιαίτερη σημειολογία που αναδεικνύεται από την ξεχωριστή και ακανθώδη θεματική της ταινίας, την οποία ο σκηνοθέτης κατάφερε να χειριστεί με κινηματογραφική δεξιοτεχνία, ενώνοντας τους συντελεστές και το κοινό του Φεστιβάλ στο πρωταρχικό μήνυμα και αποστολή ενός βραβείου όπως το Mermaid.
«Συγκινηθήκαμε όλοι μας βαθιά από μια ταινία καίρια, ειλικρινή, στοχαστική, αλλά και ταυτόχρονα διασκεδαστική. Μια ταινία για όλους, προικισμένη με μια πραγματικά αποκαλυπτική ερμηνεία, από μια ηθοποιό που ελπίζουμε να ξαναδούμε σε πολλούς ακόμα ρόλους. Ο σκηνοθέτης κατάφερε να αφηγηθεί μια σύνθετη ιστορία με κινηματογραφική δεξιοτεχνία και να θίξει πολύπλοκα θέματα, αφήνοντάς μας παράλληλα με μια αίσθηση ελπίδας» ανέφερε, κατά τη βράβευση, η Μαριλένα Ορφανού. Ενώ όπως, χαραρκτηριστικά, δήλωσε και η Λουκία Χωραφά, διευθύντρια μάρκετινγκ και επικοινωνίας της Mastercard για Ελλάδα, Κύπρο & Μάλτα, που ανέβηκε στη σκηνή του Κινηματογράφου Ολύμπιον για να απονείμει το βραβείο: Όταν όλοι μαζί, διοργανώσεις σαν το Φεστιβάλ, δημιουργοί, brands και ο καθένας μας ξεχωριστά, δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση, μία ημέρα θα μιλάμε και θα βιώνουμε 100% συμπερίληψη, αποδοχή, αγάπη για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και αυτή η ημέρα θα είναι πραγματικά ανεκτίμητη».
Μία ημέρα πριν, το Σάββατο 12 Νοεμβρίου, στην κατάμεστη αίθουσα Παύλου Ζάννα, η ενισχυμένη σημασία του βραβείου Mermaid στη φετινή διοργάνωση είχε γίνει ακόμα περισσότερο αντιληπτή μέσα από, το ειδικό Masterclass που συνδιοργάνωσαν η Mastercard και το Φεστιβάλ, με τίτλο «Η αναπαράσταση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στον ελληνικό κινηματογράφο και την τηλεόραση με κεντρικούς ομιλητές τον Γιώργο Καπουτζίδη και τον Καθηγητή Ιστορίας Θεάτρου και Ελληνικού Κινηματογράφου του Πανεπιστημίου Πατρών, Κωνσταντίνο Κυριακό. Σε αυτήν την ανοιχτή συζήτηση, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και ζωντανές συζητήσεις που έχουν γίνεται τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, επιχειρήθηκε μια χαρτογράφηση της αναπαράστασης των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στις οπτικοακουστικές βιομηχανίες της Ελλάδας ανά τις δεκαετίες, μέσα από αόρατες περιόδους, περιόδους αμφιθυμίας και διαχρονικά στερεότυπα, μια ιστορία που υπογραμμίζει ακόμα περισσότερο τη σπουδαιότητα πρωτοβουλιών που ενισχύουν την ορατότητα με τα μάτια στην ελπίδα για το αύριο. Είναι χαρακτηριστική η τοποθέτηση του Γιώργου Καπουτζίδη, ο οποίος δεν δίστασε να διατυπώσει την άποψή του από τα δικά του «λάθη στερεοτύπων» σε προηγούμενα σενάρια του μέχρι το ζήτημα που προέκυψε στο πλαίσιο της παραγωγής του Στρέλλα από την Εθνική Λυρική Σκηνή σχετικά με την ενσάρκωση του κεντρικού τρανς χαρακτήρα, ο οποίος διερωτήθηκε γιατί είναι τόσο δύσκολο, ακόμα και σε σύγχρονους δημιουργούς και καιρούς, να αναπαραστήσουν ρεαλιστικά την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο «Βλέπω μπροστά μου πολλά νέα παιδιά, ελεύθερα με τη σεξουαλικότητά σας [….]. Αν το σκεφτείτε, οι γκέι χαρακτήρες θα είναι είτε αστείοι, είτε θα τρώνε ξύλο, είτε θα πεθαίνουν από AIDS. Πιστεύω πως η πρόθεση δεν ήταν ποτέ κακή, ήταν απλώς μια προσπάθεια να φανούν συμπαθητικοί χαρακτήρες. Σκεφτείτε τον παχουλό κύριο που μπαίνει στο δωμάτιο -σαν εμένα, μετά από 10 μέρες στη Θεσσαλονίκη- και κάνει πρώτος αστείο για τα κιλά του, πριν κάνει κάποιος άλλος. Θέλει να νιώσει εντάξει και να γίνει συμπαθής. Το να γίνουμε συμπαθείς είναι η αιώνια προσπάθειά μας. Εσείς έχετε καταβάλλει λιγότερη προσπάθεια από εμάς και χαίρομαι γι’ αυτό. […] Σήμερα, εδώ, στον Παύλο Ζάννα, μ’ αρέσει που γελάτε, αλλά δεν το κάνω για να με συμπαθήσετε. Είναι από την καλή μου διάθεση. Ξεκινάει από εμένα και χτυπά σ’ εσάς. Παλιότερα, ίσως γινόμουν camp για να με συμπαθήσετε. Τώρα, είμαι καλά μ’ αυτούς που με συμπαθούν. Επίσης, με συμπαθώ κι εγώ ο ίδιος πλέον».
Έχει σημασία λοιπόν να είμαστε καλά με τους εαυτούς μας, να τους συμπαθούμε πρώτα εμείς και να δουλεύουμε με όποιον τρόπο μπορούμε, όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά για να πετύχουμε αυτόν τον πολυπόθητο στόχο της απόλυτης συμπερίληψης, αποδοχής και αγάπης. Η επίδραση του κινηματογράφου σε αυτήν τη διαδρομή μπορεί να είναι καθοριστική, λόγω της δύναμης που έχει να μας ωθεί να δούμε τη ζωή και τις αντιλήψεις μας μέσα από διαφορετικό πρίσμα. Η πρωτοβουλία λοιπόν της Mastercard, αναγνωρίζοντας αυτή τη δύναμη, είχε σκοπό να επιβραβεύσει τον κινηματογράφο που μας πηγαίνει, ως κοινωνία, ένα βήμα πιο μπροστά. 'Ηταν όμως ένα λιθαράκι, που στο πλαίσιο μιας κορυφαίας πολιτιστικής διοργάνωσης όπως το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, γίνεται ακόμα πιο πολύτιμο. Το 63Ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έλαβε τέλος, μετά από δέκα ημέρες, γεμάτες από τα μοναδικά συναισθήματα που μπορεί να γεννήσει μια γιορτή της τέχνης, του κινηματογράφου και του πολιτισμού, σε συνθήκες ελευθερίας, μετά από τα δύο χρόνια των πανδημικών περιορισμών. Και οι 78.000 θεατές που βρέθηκαν αυτές τις ημέρες στη Θεσσαλονίκη, στις αίθουσες του Φεστιβάλ και στις αποθήκες του Λιμανιού γνωρίζουν, ότι μέρος αυτής της επιτυχίας και αυτής της γιορτής, οφείλεται και σε λιθαράκια όπως το βραβείο Mermaid, όπως αυτή η ανοιχτή συζήτηση για τα αυτονόητα. Μακάρι να φτάσει ο κόσμος σε ένα σημείο που να έχει χτιστεί αυτό το πολυπόθητο οικοδόμημα και να μη χρειαζόμαστε να τονίζουμε αυτά τα αυτονόητα. Μέχρι τότε όμως ας τα αναδείξουμε και ας τα γιορτάζουμε όσο μπορούμε περισσότερο.
