Αν και στα περισσότερα μέσα η είδηση για τη νέα βιογραφική ταινία του Martin Scorsese που θα αφορά τους Grateful Dead, είχε ως κύριο θέμα την ανάθεση του πρωταγωνστικού ρόλου στον (συμπαθέστατο) Jonah Hill ως Jerry Garcia, εμείς ενθουσιαστήκαμε που θα δούμε (επιτέλους) στη μεγάλη οθόνη την ιστορία του συγκροτήματος που λειτούργησε (με την ορολογία του σήμερα) ως ambassador του LSD και της ψυχεδέλειας στις Η.Π.Α. αλλά και κατ’ επέκταση, σε όλον τον υπόλοιπο κόσμο.
Η πρώτη δισκογραφική εμφάνιση των Grateful Dead γίνεται τον Μάρτιο του 1967 με το ομώνυμο άλμπουμ Grateful Dead, αλλά η διαδρομή τους έχει ξεκινήσει σχεδόν δύο χρόνια νωρίτερα, το 1965, όταν ουσιαστικά ήταν η houseband του κοινοβίου στο La Honda της California. Εκεί, σε ένα απομακρυσμένο δασικό μέρος, απομονώθηκε ο Ken Kesey αφού έγραψε το βιβλίο "Στη φωλιά του κούκου” και δημιούργησε την ομάδα των Merry Pranksters.
Αυτή η πρωτοβουλία του Kesey ήρθε ως φυσική συνέχεια της γενιάς των beat (σ.σ. κύριοι εκφραστές της οποίας υπήρξαν οι συγγραφείς Jack Kerouac, Allen Ginsberg, William Burroughs) και αφού τα LSD πειράματα ξέφυγαν της εργαστηριακής παρατήρησης των επιστημόνων και της εποπτείας της CIA, οι πρώτοι «επίσημοι» hippies έκαναν την εμφάνιση τους. Και όχι, δεν είχαν καμία σχέση με τις καρικατούρες του «παλιού ελληνικού καλού κινηματογράφου».
Οι Grateful Dead, με έντονες επιρροές από την folk παράδοση των Η.Π.Α., αλλά και με μια καλειδοσκοπική ματιά στον αυτοσχεδιασμό, στις αρμονίες, στην σύνθεση και στον τρόπο ζωής, μετέφεραν μέσω της μουσικής τους για περίπου 30 ενεργά χρόνια, το μήνυμα πως η ζωή είναι μια διαδρομή με απροσδιόριστη ιεροτελεστία όπου ο καθένας αναζήτα την ουσία και το νόημα της μέσα απ’ τις εμπειρίες που θα ζήσει. Ή αλλιώς, “what a long strange trip it's been” (σ.σ. στίχοι του Robert Hunter για το τραγούδι τους “Truckin”).
Ο Martin Scorsese λοιπόν για λογαριασμό της Apple TV, θα μας παραδώσει την πρώτη του βιογραφική-μουσική ταινία -αν και η εμπειρία που έχει σε μουσικά ντοκιμαντέρ, είτε ως σκηνοθέτης είτε ως παραγωγός, είναι αξιοσημείωτη. Υπό την "μαεστρία" του, τα The Last Waltz (1978), George Harrison: Living in the Material World (2011), No Direction Home (2005), Rolling Thunder Revue: A Bob Dylan Story by Martin Scorsese (2019), είχαν όλα εμπορικές επιτυχίες για τα δεδομένα του είδους και ιδιαίτερη-χαρακτηριστική αισθητική.
Εμείς στις παρακάτω γραμμές, σημειώσαμε 10 ιστορίες και στιγμές των Grateful Dead που θα θέλαμε να δούμε στο νέο εγχείρημα του μεγάλου Αμερικανού σκηνοθέτη.
“Can you pass the acid test?”
Τα πάρτι όπου έγιναν γνωστά στο ευρύ κοινό μέσω του βιβλίου “The Electric Kool-Aid Acid Test” του Tom Wolfe (σ.σ. κυκλοφόρησε το 1968), ήταν μια ιδέα του Ken Kesey και λάμβαναν χώρα σε σπίτια διάφορων μελών των Merry Pranksters αλλά και σε Πανεπιστήμια του San Francisco. Κατά την διάρκεια των acid tests, οι συμμετέχοντες έπαιρναν LSD και άφηναν ελεύθερο τον εαυτό τους να εξερευνήσει απάτητα μονοπάτια του υποσυνείδητου. Το πρώτο acid test έγινε στις 4 Δεκεμβρίου 1965 ενώ στις 2 Δεκεμβρίου 1966 δόθηκαν τα τελευταία διπλώματα «αποφοίτησης». Τέσσερις μέρες αργότερα, στις 6 Δεκεμβρίου 1966 το LSD νομιμοποιήθηκε στην California.
Το κοινόβιο της Ashbury St. 710
Το Σεπτέμβριο του 1966 οι Grateful Dead επιστρέφουν στην California απογοητευμένοι από τις δισκογραφικές του Los Angeles. Νοικιάζουν όλοι μαζί ένα σπίτι στην Ashbury Street στον αριθμό 710. Ένα σημείο από το οποίο πέρασαν για λίγο joint ή κάποιο τζαμάρισμα, ένα σωρό πολύχρωμες προσωπικότητες, καλλιτεχνικές και μη. Μια κοινοβιακή κατάσταση που δεν άντεξε πολύ στον χρόνο, αλλά ακόμα και τώρα προσελκύει επισκέπτες για ινσταγκραμική selfie.
“Turn on, tune in, drop out”
Μια φράση δια στόματος Timothy Leary, που οριoθέτησε τις "Πύλες της αντίληψης" (σ.σ. τίτλος του ομώνυμου βιβλίου απ’ τον Aldous Haxley, κυκλοφορίας 1954) καταργώντας ταυτόχρονα τα όρια που μπορεί να φτάσει ο νους υπό την επήρεια LSD και ακούστηκε στο φεστιβάλ Human Be-In που έγινε στις 14 Ιανουαρίου 1967 στο Polo Fields του San Francisco. Εκεί, για πρώτη φορά συγκεντρώθηκαν όλες οι "φυλές" της αντικουλτούρας, σε μια μεθυστική ζάλη υπό τους ήχους των Grateful Dead, Jefferson Airplane, Big Brother and the Holding Company και Quicksilver Messenger Service. Η διοργάνωση αυτή ήταν ο προπομπός των Monterey Festival και Woodstock. Μια ακτίνα φωτός, που γέμισε ελπίδα τις ψυχές της νεολαίας στην Δυτική Ακτή των Η.Π.Α.
Νεκροί στο Woodstock
Στο φεστιβάλ του Woodstock οι καιρικές συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές για τους Grateful Dead την ώρα της εμφάνισής τους και έτσι επηρεάζεται πολύ η απόδοση τους. Δεν παίζουν καλά, ο Bob Weir (σ.σ. ρυθμική κιθάρα) λιποθυμάει από ηλεκτροπληξία και η σκηνή παραλίγο να καταρρεύσει. Το συγκρότημα αποφάσισε το set τους να μην συμπεριληφθεί στην ταινία του φεστιβάλ αλλά και στην κυκλοφορία του live δίσκου.
CSN & Grateful Dead
Προς το τέλος του 1969, το συγκρότημα έχει αφήσει το σπίτι στην Ashbury St. και έχει μετακομίσει στην εξοχή, στο ράντσο του Mickey Hart (σ.σ. ντράμερ). Συχνοί επισκέπτες είναι οι David Crosby, Stephen Stills και Graham Nash, τους οποίους είχε "βοηθήσει" ο Jerry Garcia (σ.σ. κιθαρίστας και άτυπα leader των Dead) στον ιστορικό δίσκο Deja Vu που είχε κυκλοφορήσει λίγο πριν. Συζητήσεις και τζαμαρίσματα κατευθύνουν τους Grateful Dead σε πιο μελωδικές γραμμές και οι φωνητικές αρμονίες τους βελτιώνονται. Κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στα επόμενα δύο άλμπουμ τους, Workingman's Dead και American Beauty.
Euro-trip
Την άνοιξη του 1972 μεταφέρουν για πρώτη φορά στην Ευρώπη το πνεύμα των Merry Pranksters και του Furthur (σ.σ. το πούλμαν με το οποίο γυρνούσαν από πόλη σε πόλη για να μεταδώσουν τον ψυχεδελικό τρόπο ζωής), αφού για το tour τους χρησιμοποιούν δύο πούλμαν με τις ονομασίες Bolo bus και Bozo bus. Όπως έχει περιγράψει και ο Bill Kreutzman, ένας απ’ τους δύο ντράμερ των Grateful Dead, “είχαμε δύο πούλμαν και γρήγορα σχηματίσαμε ψευδο-συμμαχίες με βάση το πούλμαν που ήμασταν. Ήσουν είτε ένας από Bozos είτε ένας από τους Bolos. Οι περισσότεροι από το συγκρότημα ήταν Bozos. Ένα μάτσο κλόουν, πραγματικά. Το τραβήξαμε στα άκρα, όσο πιο πολύ μπορούσαμε. Σε μια από τις συναυλίες, βγήκαμε στη σκηνή φορώντας περούκες και μάσκες κλόουν” (σ.σ. ο Bozo είναι η πιο διάσημη ονομασία της κλασικής φιγούρας κλόουν που γνωρίζουμε).
Η γυμνή αλήθεια
Τον Αύγουστο του 1972 οι Grateful Dead επιστρέφουν στις Η.Π.Α. και δίνουν ένα live στα δάση του Oregon. Εκεί οι Dead επαναφέρουν το κλίμα της χαμένης πλέον αθωότητας των '60s και υπό τους ψυχεδελικούς ήχους του Dark Star που διήρκεσε 30 λεπτά, μια μερίδα του κοινού βγάζει τα ρούχα του και χορεύει γυμνό.
Η είσοδος στο βιβλίο Guinness
Στις 28 Ιουλίου 1973 στην Grand Prix πίστα του Watkins Glen, παίρνουν μέρος σε μια από τις συναυλίες με την μεγαλύτερη προσέλευση κόσμου. Περίπου 600.000 άνθρωποι απόλαυσαν τους Grateful Dead στη σκηνή, μαζί με τους Allman Brothers και τους The Band.
H περιπέτεια της Αιγύπτου
“Ένιωσα το βάρος της αρχαιότητας. Ο χρόνος εξαφανίστηκε. Μέλλον, παρελθόν, όλα ήταν εδώ… Η Πυραμίδα ήταν ευθυγραμμισμένη με τη Σφίγγα και μπορούσα να ακούσα μια ηχώ η οποία ξεπερνούσε αυτό το μέρος σε αυτόν τον χρόνο. Όταν έπεσε ο ήλιος βγήκαν τα κουνούπια και κοίταξα το μπράτσο μου το οποίο το είχαν σκεπάσει. Σκέφτηκα «Εντάξει, καλώς ορίσατε στην κόλαση.» Και μετά κάτι πέταξε επάνω στο πρόσωπό μου – ήταν μια νυχτερίδα! Κοιτάξα γύρω μου στην σκηνή και το μέρος ήταν γεμάτο νυχτερίδες να τρώνε τα κουνούπια. Έσωζαν τα τομάρια μας! Ένα rock ‘n roll συγκρότημα, σε μια σκηνή χιλιάδων ετών, στους πρόποδες της Μεγάλης Πυραμίδας, να περιβάλλεται από ένα σύννεφο από νυχτερίδες… Και σκέφτομαι «Κύριε, πάρε με τώρα. Θέλω να το θυμάμαι αυτό, όπως ακριβώς έγινε.” ήταν η περιγραφή που έδωσε ο Bob Weir στο ντοκιμαντέρ The Other One: The Long Strange Trip of Bob Weir για εκείνη την τελευταία εμφάνιση του συγκροτήματος στην Γκίζα της Αιγύπτου, στα πλαίσια του Rocking the Cradle: Egypt 1978.
Στο διάστημα σε κωματώδη κατάσταση
Το 1986 ο Jerry Garcia έχει απεξαρτηθεί απ’ την ηρωίνη, αλλά στις 10 Ιουλίου πέφτει σε διαβητικό κώμα. Μένει πέντε ημέρες στην εντατική αλλά τελικά αποφεύγει τον θάνατο. Αναφερόμενος σε εκείνες τις ημέρες, έχει πει: “Είχα μερικές πολύ περίεργες εμπειρίες. Η βασική, ήταν η άγρια δραστηριότητα και ο τρομερός αγώνας που έδινα σε ένα είδος φουτουριστικού διαστημικού οχήματος με εντομοειδείς παρουσίες.” Το πρόβλημα – το οποίο και ξεπέρασε γρήγορα με ιδιαίτερη προσπάθεια – ήταν πως έπρεπε να τα μάθει πάλι όλα από την αρχή. Να περπατάει, να μιλάει, να παίζει κιθάρα. Επέστρεψε στην σκηνή στις 15 Δεκεμβρίου 1986, σε μια συναυλία στο Oakland Coliseum, όπου οι deadheads (σ.σ. οι πιστοί φαν του συγκροτήματος) κάνουν standing ovation προς τιμήν του. Το πρώτο τραγούδι που παίζουν, είναι το "Touch of grey" και όχι μάλλον τυχαία, αφού οι στίχοι του λένε “I will get by / I will survive”.
