Από την πρώτη, χρυσή εποχή των μεγάλων studios, όταν για πρώτη φορά ο κινηματόγραφος ξεπέρασε τη φήμη του αξιοπερίεργου τεχνολογικού θεάματος και απέκτησε οικονομικές διαστάσεις μιας μεγάλης βιομηχανίας, η τέχνη του σινεμά έχει υποστεί πολλά και άγρια χτυπήματα. Από την έλευση της τηλεόρασης στα σαλόνια τη δεκαετία του '50, το σαρωτικό ξέσπασμα της βιντεοκασέτας στις αρχές του '80, την ψηφιακή εποχή του DVD στα 90s, τα οπτικά δέλεαρ του Blu-ray και την εύκολη λύση των πειρατικών torrents, μέχρι τις πλατφόρμες για απεριόριστο streaming. Τη μεγαλύτερη ζημιά, ωστόσο, την προκάλεσε η διασπορά της Covid-19, που έβαλε λουκέτο σε χιλιάδες σινεμά και αλυσίδες multiplex. Βρισκόμαστε ένα χρόνο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας και το φως στο βάθος του τούνελ ακόμη δεν έχει φανεί.
Η Κατάσταση των Πραγμάτων
Οι αλλεπάλληλες αναβολές ταινιών και οι ακυρώσεις κυριαρχούσαν στα κινηματογραφικά νέα μέσα στο 2020. Από την ακύρωση της πρεμιέρας του 25ου James Bond και τις συνεχείς αναβολές του Tenet (χρειάστηκαν μήνες μέχρι να φανεί που θα κάτσει η μπίλια) μέχρι την ολέθρια επιλογή της Warner να πουλήσει πανικόβλητη το ετήσιο roster των 17 ταινιών που είχε ετοιμοπαράδοτες για το 2021 (ανάμεσά τους το νέο Matrix και το Godzilla vs. Kong) στην αμφιβόλου ποιότητας πλατφόρμα του HBO Max, τα studios φάνηκαν απροετοίμαστα και αναλώθηκαν σε σπασμωδικές κινήσεις για να σώσουν το οικονομικό έτος. Με το Netflix να αγοράζει πολλές περσινές ταινίες «μεσαίων βαρών» σαν επίδειξη δύναμης και τα γυρίσματα να ακυρώνονται μέχρι νεοτέρας, οι studio heads έκαναν κινήσεις που σε πολλούς θύμισαν τις αυτοκαταστροφικές κινήσεις πανικού που είχαν κάνει οι δισκογραφικές εταιρείες για να πολεμήσουν την τεχνολογία (όλοι θυμόμαστε πώς είχε πάει εκείνο). Πολλοί ήταν οι κινηματογραφιστές που δήλωσαν δημόσια τη δυσαρέσκειά τους με την επιλογή της Warner, ανάμεσά τους και ο Denis Villeneuve ο οποίο θεώρησε ότι το studio έδειξε ασέβεια στις κινηματογραφικές αρετές του επερχόμενου Dune και η επιλογή να το ρίξει στις υπηρεσίες του streaming θα σκότωνε κάθε εμπορική ελπίδα του εκκολαπτόμενου franchise που φτιάχτηκε για να χτυπήσει το κοινό και τα ρεκόρ εισπράξεων του Star Wars.
Με τους κινηματογράφους να είναι κλειστοί σε πολλές χώρες της Ευρώπης, με τους περιορισμούς στην πληρότητα των αιθουσών και με τον φόβο του ξαφνικού «λουκέτου» να στέκεται σαν γκιλοτίνα πάνω από τους executives, το διαρκώς ανανεωμένο (σε βαθμό αστειότητας) πλάνο κυκλοφοριών των studios δεν εμπνέει καμία εμπιστοσύνη. Πειραματικές επιλογές όπως η αναβίωση των drive-in, μόνο σαν απλές ασπιρίνες λειτούργησαν απέναντι σε ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Εδώ κι ένα χρόνο, η έννοια του box office δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Ταινίες όπως η Wonder Woman φαίνεται ότι σημείωσαν πενιχρές εισπράξεις σε σχέση με το αναμενόμενο. Η Κίνα είναι μεγάλος ρυθμιστής των υπερπόντιων εισπράξεων και όταν δεν έχει ανοιχτές τις αίθουσες σημαίνει ότι η εμπορική ταφόπλακα των blockbusters είναι δεδομένη. Όταν η κινέζικη αγορά λειτουργεί, τότε μπορεί να αποτελέσει ένα μικρό σωσίβιο για ακριβά φιλμ που μόνο με τις domestic εισπράξεις τους είναι καταδικασμένα. Μέσα σε όλα αυτά, οι εταιρείες παραγωγής να προσπαθούν να επωφεληθούν από τις υψηλότερες προμήθειες που εισπράττουν από τις «σπιτικές» θεάσεις, παρακάμπτοντας τον διανομέα και τον αιθουσάρχη, κάτι που ωφελεί ιδιαίτερα την αγορά των παιδικών/animation ταινιών. Βέβαια, αυτή η τακτική μπορεί να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτη ζημιά καθώς το κοινό «εκπαιδεύεται» καθημερινά και συνηθίζει την κατ’ οίκον προβολή. Το περίφημο binge watching γίνεται δεύτερη φύση των θεατών, οι οποίοι στο μέλλον θα χρειάζονται έναν πολύ καλό λόγο για να βγουν από το σπίτι και να αφήσουν στα ταμεία τα 12 δολάρια ή τα 8 ευρώ, με τόση υπερπροσφορά ημερήσιου περιεχομένου στο σαλόνι τους. Υπάρχει βέβαια και η αισιόδοξη έκβαση αυτής της διαπίστωσης: ότι θα υπάρχει τέτοια ανάγκη για συναναστροφή, για την μυρωδιά του ποπ κορν στο φουαγιέ, για τα βελούδινα καθίσματα και για το μεγαλείο της μεγάλης οθόνης, μετά από τόσους μήνες καταναγκαστικού περιορισμού σε τηλεοράσεις των 40 ιντσών, στην καλύτερη περίπτωση, που οι θεατές θα κατακλύσουν τις αίθουσες στην αναζήτησης της αυθεντικής σινεμασκόπ αναψυχής στα 35mm.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ: Drive-In: Από τους επαναστάτες χωρίς αιτία των 50s στο καλοκαίρι της Covid-19
Μιλώντας για «περιεχόμενο», πολλοί είναι αυτοί που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την «ποιότητα» της τηλεοπτικής προσφοράς. To Netflix, το HBO, το Amazon Prime, το Disney+, το Hulu και το Apple TV που είναι οι μεγαλύτεροι παίχτες μιλάνε πλέον μόνο για "content". Παρά την προβολή σπουδαίων ταινιών και τη χρηματοδότηση κορυφαίων σκηνοθετών -με απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία, παρακαλώ- η έννοια του content έχει «ποτίσει» στην αντίληψη των executives που επενδύουν αλόγιστα εκατομμύρια σε χιλιόμετρα περιεχομένου για να θρέψουν τη «ρουφήχτρα» που είναι οι πλατφόρμες του streaming και τις ολοένα αυξημένες ανάγκες των θεατών για να έχουν ένα πλούσιο μενού επιλογών καθημερινά. Σε πρόσφατο άρθρο του στο Harpers σχετικά με τον Fellini, ο Martin Scorsese τοποθετήθηκε σχετικά με αυτόν τον κίνδυνο λέγοντας: «Ο όρος “content” άρχισε να χρησιμοποιείται από τους ανθρώπους των media οι οποίοι δεν είχαν ιδέα για την ιστορία της τέχνης του κινηματογράφου και που δεν νοιάζονταν να μάθουν. Το “content” έγινε επαγγελματικός όρος για οποιαδήποτε κινούμενη εικόνα: μια ταινία του David Lean, ένα βίντεο με γάτες, ένα διαφημιστικό του Super Bowl, μια ταινία με υπερήρωες κτλ. Και φυσικά δεν ταυτίζεται με τον κινηματογράφο, αλλά με τις οικιακές προβολές στις πλατφόρμες του streaming που έχουν κυριαρχήσει απέναντι στην κινηματογραφική εμπειρία, όπως και η Amazon έχει κυριαρχήσει απέναντι στα φυσικά καταστήματα».
Το Μέλλον
Τα σημεία που θα καθορίσουν την ανάνηψη της κινηματογραφικής βιομηχανίας μετά την αναγκαστική νάρκωση των τελευταίων 12 μηνών θα είναι α) η διεξαγωγή των ευρωπαϊκών Φεστιβάλ, β) η εκμετάλλευση των ανεξάρτητων ταινιών και γ) ο σεβασμός στον θεατή.
Το φετινό φεστιβάλ Βερολίνου θα διεξαχθεί μέσα σε πέντε μόλις ημέρες, αποκλειστικά σε digital μορφή, ενώ όλοι περιμένουν να μάθουν τι θα γίνει με τις φετινές Κάννες. Οι τελευταίες φήμες λένε ότι οι αίθουσες της Κρουαζέτ θα ανοίξουν στα τέλη του Ιουνίου, προκειμένου να διεξαχθεί κανονικά το φεστιβάλ με τις επίσημες πρεμιέρες, τα παράλληλα προγράμματα και την αγορά. Αυτή θα είναι μια τίμια και γενναία πρωτοβουλία του φεστιβάλ Καννών, που φιλοδοξεί να βάλει ένα τέλος στις πρεμιέρες των online φεστιβάλ. Οι πρώτες προβολές καλλιτεχνικών προσπαθειών που χρειάστηκαν χρόνο, πνευματικό κόπο και ιδρώτα δεν μπορούν να συμβαίνουν στα λάπτοπ δημοσιογράφων, γιατί έτσι καταδικάζεται το μέλλον τους. Βέβαια, τώρα τελευταία ξέφυγε (;) μια ατάκα του Paul Verhoeven του οποίου το νέο φιλμ με τίτλο Benedetta αναμένεται να παρουσιαστεί στις Κάννες, ο οποίος υπονόησε ότι το φεστιβάλ θα γίνει τον Οκτώβριο. Αναμένουμε να δούμε αν ήταν λάθος πληροφορία ή αν άθελά του πρόδωσε το μυστικό που θα αλλάξει τον κινηματογραφικό χάρτη του 2021.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ: 10 Ταινίες Για Να Μη Σας Πιάσουν Αδιάβαστους Τα Φετινά Βραβεία
Με την φετινή award season να είναι η πιο αδιάφορη των τελευταίων δεκαετιών και τα εισιτήρια στο 35% των αιθουσών που είναι ανοιχτές στις ΗΠΑ να έχουν φτάσει στο ναδίρ, δεν υπάρχει καλύτερη στιγμή για επένδυση στις ανεξάρτητη παραγωγή. Υπάρχει το κοινό που θα κατακλύσει τις αίθουσες για να δει το F9, το Ghostbusters: Afterlife και το Top Gun Maverick, όμως, ας μη γελιόμαστε, οι περισσότεροι από αυτούς τους θεατές προτιμούν να βλέπουν αυτές τις ταινίες στον καναπέ τους. Υπάρχει κι ένα άλλο κοινό ωστόσο, που δεν λέει όχι στις ανέσεις του IMAX, στην απόλαυση του 4K και στην ευκρίνεια του Atmos και παράλληλα αναζητάει τις ταινίες ποιότητας. Πρόκειται για θεατές (moviegoers) που διαβάζουν κριτικές, που αγαπούν τις ταινίες, που τις αντιμετωπίζουν με σεβασμό ακόμα και όταν τσακώνονται για αυτές, που αντιλαμβάνονται την τέχνη όσο και την τεχνική, που παρακολουθούν και τις πιο απαιτητικές ταινίες και τις mainstream. Αυτό το κοινό δεν το ενδιαφέρει αν ο Μπάτμαν θα νικήσει τον Τζόκερ στο σίκουελ για να παίξει ο νικητής στον τελικό με τον Σούπερμαν, με λίγα λόγια, δεν ενδιαφέρεται τόσο για τα universe ηρώων αλλά δεν απορρίπτει το καλό εμπορικό σινεμά. Αυτό το κοινό δεν αντιμετωπίζει τον κινηματογράφο με όρους content. Σε αυτό το δυναμικό κοινό, που τα studios έχουν αμελήσει και που δεν έχουν φερθεί καλά μέσα στα χρόνια (ρίχνοντας το επίπεδο ηλικίας των blockbusters, πουλώντας τους 3D για μεταξωτές κορδέλες και φλομώνοντάς τους στον υπερήρωα) υπάρχει σοβαρό περιθώριο ανάκαμψης του κινηματογράφου. Μέσα από καλές ανεξάρτητες ταινίες, μέσα από πιο καλλιτεχνικές προτάσεις και μέσα από την επένδυση στην «αξία» του σινεμά. Το «παραμελημένο» κοινό που θα επιστρέψει στο σινεμά, είναι το κοινό που θα αναστήσει το σινεμά. Αυτό είναι το κοινό θα σταθεί στις ουρές για εισιτήριο και αυτοί είναι οι θεατές που θέλουν σεβασμό και φροντίδα για να κουβαλήσουν μαζί τους και τους υπόλοιπους. Επομένως, η λύση δεν έγκειται στο να βρεθεί το ιδανικό τριήμερο ανοίγματος για τις επόμενες τρεις τριλογίες των Star Wars, ούτε το διαδραστικό app που θα συνοδεύει τα επόμενα 5 Avatar, ούτε τα easter eggs που θα βρεθούν στο 6ο universe της Marvel.
Μέχρι αυτή τη στιγμή, η Disney έχει προγραμματίσει την Black Widow στις αρχές Μαΐου και η MGM το No Time to Die τον Οκτώβριο. Ενδιάμεσα, όλα είναι ρευστά και όλοι περιμένουν τις κινήσεις των άλλων για να δείξουν τις προθέσεις τους. Στο μεταξύ, η τελετή των Όσκαρ μπορεί να γίνει μέσω Zoom και κανείς δε θα νοιαστεί ιδιαίτερα. Παράλληλα, επενδύονται πολλά δισεκατομμύρια κάθε μήνα σε content. Οι παροχές του home viewing θα ανέβουν κατά κόρον, καθώς, τώρα που ο κινηματογράφος είναι στο πάτωμα είναι η χρυσή ευκαιρία για να αλλάξουν άρδην οι συνήθειες των θεατών: σύντομα θα υπάρχει interactive content με backstage πληροφορίες, Facebook Live υλικό με το cast και αποκλειστικό υλικό την ίδια στιγμή με τη θέαση της ταινίας. Κάθε σκηνή και κάθε trailer είναι metadata χρυσός για τους δημιουργούς content που θα τα δώσουν όλα, για να αναπτύξουν την εμπειρία. Πολύ σύντομα οι μετρήσεις της Nielsen για την τηλεθέαση θα μοιάζουν με παλαιολιθική πρακτική. Ο κινηματογράφος δεν πρέπει και δεν μπορεί να τα βάλει με το streaming γιατί θα χάσει. Όπως η δισκογραφία τα έβαλε με το mp3 για να σώσει το φυσικό προϊόν. Οι κινηματογραφικές αίθουσες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν το streaming σε επίπεδο service διαφημίσεων, επομένως, με τους διαφημιστές να στηρίζουν το online content και την χρονική ψαλίδα από την κινηματογραφική πρεμιέρα μιας ταινίας μέχρι την προσφορά της μέσω streaming να έχει γίνει υπόθεση λίγων ημερών, ακόμα και τα ίδια τα multiplex πρέπει να ακολουθήσουν μια νέα στρατηγική και να ανοίξει το εύρος των επιλογών τους.
Αν και δύσκολα θα υπάρξει επιστροφή στην κατάσταση πριν το 2019, ο κινηματογράφος σαν μορφή τέχνης πρέπει να βγει ζωντανός μέσα από τις καταστροφικές συνέπειες της πανδημίας. Όμως, για να γίνει αυτό πρέπει να ξεπεράσει το σοκ και να συμφιλιωθεί με τη νέα πραγματικότητα. Πιθανότατα να χρειαστεί μια περίοδος ψύχραιμης αναπροσαρμογής, στην οποία τα ανεξάρτητα και καλλιτεχνικά φιλμ από τα φεστιβάλ στις Κάννες, στη Βενετία, στο Βερολίνο, ακόμα και από το Τορόντο, θα κουβαλήσουν τη σκυτάλη και θα κρατήσουν ζωντανή τη σχέση με τους θεατές. Αυτό που χρειάζεται ο κινηματογράφος για να ξαναγίνει βιομηχανία δεν είναι ακόμα πιο ακριβό θέαμα, αλλά μια ουσιαστική προσφορά ποιότητας και αξίας. Και να δείξει ότι η επιλογή αιθουσών, σκηνοθετών, ιστοριών και θεαμάτων είναι προσωπική υπόθεση σκεπτόμενων και ανήσυχων ανθρώπων που κανένας αλγόριθμος δεν μπορεί να τους καλύψει. Η σκοτεινή αίθουσα οφείλει ξαναζήσει, προσφέροντας «ταινίες» που παράλληλα με το content του streaming θα αλληλοκαλύπτουν την απαραίτητη, δαπανηρή και αιώνια υπόθεση του cinema entertainment.
.jpg)
