10 Ντοκιμαντέρ του Netflix που η Μουσική Ακούγεται Δυνατά

What Happened, Miss Simone?
(Liz Garbus, 2015)

Πρόκειται για ένα τρυφερό ντοκιμαντέρ που κάνει μια απόπειρα να περιγράψει την ευαίσθητη καρδιά της Nina Simone, να εμβαθύνει στη μάχη της με τους προσωπικούς της δαίμονες και να συστήσει τους θεατές στο απεριόριστο φωνητικό της ταλέντο. Το μοντάζ μας καθοδηγεί σε νέα συμπεράσματα για τον μύθο της r’n’b ιέρειας, μέσα απ’ το σπάνιο υλικό που μας παραθέτει και μέσα από τις συνεντεύξεις πολλών συνεργατών της –αν και οι δηλώσεις του πρώην συζύγου της που αποδεδειγμένα την κακοποιούσε, θα μπορούσαν να λείπουν. Είναι εκπληκτικό, πάντως, να ακούς την ιστορία της Simone μέσα από τα ημερολόγιά της και να τη βλέπεις στην ακμή της καριέρας της, σε πρώιμες εκτελέσεις του “My Baby Just Cares for Me”, να βρίσκεται σε απόλυτο έλεγχο της σαρωτικής δύναμης της φωνής της.

Everybody’s Everything
(Sebastian Jones, Ramez Silyan, 2019)

Όλα έδειχναν ότι ο Lil Peep θα ήταν ένα από τα μεγάλα ονόματα της μουσικής βιομηχανίας σε ένα genre που θα έκανε τους εναπομείναντες executives του χώρου να ξύνουν το κεφάλι τους με απορία. Ο τραγικός θάνατος του emo trap performer το 2017 έβαλε πρόωρο τέλος σε μια απότομη, επιθετική πορεία προς την κορυφή. Στο Everybody's Everything προσφέρουν την άποψή τους άνθρωποι που έζησαν από κοντά το πυροτέχνημα του Lil Peep ο οποίος ήταν μπροστάρης σε μια γενιά από lo-fi ράπερ (όπως ο XΧXTentacion) που ξεπήδησαν από το SoundCloud και μοιράσθηκαν απροκάλυπτα τη ζωή τους και τα πάθη τους στα social media, σε μια προσπάθειά να λάμψουν γρήγορα και έντονα, πριν καούν τόσο άδικα σε κοινή θέα. Αξίζει να σημειωθεί ότι χρέη παραγωγού σε αυτό το ντοκιμαντέρ εκτελεί ο Terrence Malick.

Hip-Hop Evolution
(Darby Wheeler, Rodrigo Bascuñán, 2016)

Όλη η ιστορία της rap σκηνής και όλη η εξέλιξη της hip hop μουσικής, μέσα σε 16 πυκνά και γεμάτα επεισόδια. Από τη γέννηση του είδους με τους Sugarhill Gang και τον Grandmaster Flash, μέχρι τη βίαιη gangsta σκηνή των N.W.A. του Ice-T και του Snoop Dogg και από τους θρύλους της Def Jam (Public Enemy, Run-D.M.C.) μέχρι τη σκεπτόμενη east coast σκηνή των Tribe Called Quest και των De La Soul, το εξοντωτικό ντοκιμαντέρ κάνει μια τίμια απόπειρα να τα χωρέσει όλα. Αν και η εγκυκλοπαιδική προσέγγιση είναι αναπόφευκτη όταν το θέμα είναι τόσο ευρύ και οι πληροφορίες δεν πάνε πιο βαθιά από τις σελίδες της Wikipedia, είναι τρομερά γοητευτικό να βλέπεις την εξέλιξη του είδους από τον Νότο μέχρι τα αστικά κέντρα, από το freestyle στις γειτονιές μέχρι τα ακριβά χαρτιά των πολυεθνικών και να παρακολουθείς ξανά την κόντρα των Tupac και Notorious B.I.G, και την έκρηξη ονομάτων όπως οι Wu Tang Clan, ο Kanye West, οι 2 Live Crew, οι Outcast και δε συμμαζεύεται.

Miss Americana
(Lana Wilson, 2020)

Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την τεράστια δύναμη της Taylor Swift και την κολοσσιαία επένδυση της μουσικής βιομηχανίας στο brand της. Δεν ανήκω στους θαυμαστές της Swift για πολλούς λόγους, ωστόσο, η πορεία αυτής της τραγουδοποιού είναι αξιοσημείωτη και το Miss Americana (αν και το έχουν επιβλέψει μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια στρατιές από manager) μας φέρνει πιο κοντά στη ζωή και τις αγωνίες της. Η Taylor Swift έχει περάσει από πολλές φάσεις και ακόμη δεν έχει βρει μια ταυτότητα στην οποία θα νιώθει άνετα. Υπήρξε αστέρι της σύγχρονης country, εξελίχθηκε σε κάτι σαν pop villain, μετατράπηκε σε teenage icon και πρόσφατα έγινε αναγεννημένη songwriter. Με αυτό το ντοκιμαντέρ, η δημοφιλής τραγουδίστρια κάνει μια προσπάθεια να συστηθεί από την αρχή στο κοινό της και όταν δεν ολισθαίνει σε reality τύπου «καρντασιανιές» έχει ενδιαφέρον να τη βλέπεις να διχάζεται ανάμεσα στην εικόνα της ευάλωτης τραγουδίστριας και της φιλόδοξης star.

Miles Davis: Birth of Cool
(Stanley Nilson, 2020)

https://www.youtube.com/watch?v=34r017yYNa0

Προσεγμένο ντοκιμαντέρ που απευθύνεται σε όσους δεν γνωρίζουν πράγματα για τον σκοτεινό θρύλο της jazz αλλά δε θα ξενίσει και τους φανατικούς που γνωρίζουν περισσότερα και απλά θέλουν να απολαύσουν μια ακαδημαϊκή προσέγγιση στη ζωή και τον μύθο μιας τόσο σπουδαίας προσωπικότητας. Αυτό το βιογραφικό ντοκιμαντέρ για τον Miles Davis προσφέρει ένα ξένοιαστο ταξίδι στην ταραγμένη ζωή και την πολυκύμαντη καριέρα μιας ιδιοφυΐας. Όσα πράγματα και να γραφτούν γύρω από τον εμπνευστή της cool jazz και όσοι σκηνοθέτες και να καταπιαστούν με τον Miles Davis, το μόνο σίγουρο είναι ότι ο απόκοσμος τρομπετίστας παραμένει ένα άλυτο αίνιγμα.

I Called Him Morgan
(Kasper Collin, 2016)

Ένας ταλαντούχος μουσικός της jazz δολοφονείται από τη σύντροφό του το 1972. Είκοσι χρόνια αργότερα, η γυναίκα που ομολόγησε το έγκλημα θα δώσει μια συνέντευξη για τη ζωή και το έργο του δολοφονημένου Lee Morgan και για όσα συνέβησαν μεταξύ τους πριν το φονικό. Αυτές οι μαρτυρίες έρχονται στο φως πολλά χρόνια αργότερα και μέσα από ένα καλοδουλεμένο ντοκιμαντέρ θα ξετυλιχθεί ένα κουβάρι ενοχής, jazz μουσικής, μανίας, δυσλειτουργικών σχέσεων και μυστικών. Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και άκρως πρωτότυπο ντοκιμαντέρ, που βασίζεται στους αστικούς θρύλους με την ευρηματικότητα ταινιών όπως το Searching for Sugar Man.

Quincy
(Alan Hicks, Rashida Jones, 2018)

Πατρική φιγούρα, πρωτοπόρος στα studio ηχογράφησης, οραματιστής της soul και της pop και χαρισματικός μουσικός. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι δε θα έπρεπε ποτέ να γίνει ντοκιμαντέρ για τον Quincy Jones, καθώς κανένας δε θα μπορούσε να περιγράψει επαρκώς το μεγαλείο του σε μια ταινία. Στο Quincy βλέπουμε τη ζωή του μεγάλου μουσικού από τα σκληρά παιδικά χρόνια του οικονομικού κραχ, την μύηση στη jazz, τις πρώτες συνεργασίες με τον Frank Sinatra, το επίτευγμα του Thriller με τον Michael Jackson μέχρι τον παγκόσμιο θρίαμβο του φιλανθρωπικού "We Are The World". Σε αυτό το ακαδημαϊκό αλλά τίμιο ντοκιμαντέρ, ο Quincy Jones που βλέπουμε είναι τρυφερός και προσιτός και δεν έχει καμία σχέση με τον άνθρωπο που είχε δώσει την ακραία και πικρόχολη (μα απολαυστική) συνέντευξη στο GQ το 2018. Η ταινία κάνει το λάθος να χρησιμοποιήσει τεχνικές μιας μελό αγιογραφίας στο δεύτερο μέρος, λες και δεν αρκούν τα έργα του μουσικού για να μιλήσουν από μόνα τους, αλλά το πρώτο μισό είναι διαφωτιστικό και όμορφο.

Rolling Thunder Revue: A Bob Dylan Story
(Martin Scorsese, 2019)

Η αλήθεια και ο μύθος δε διαχωρίζονται ποτέ όταν έχουμε τον Dylan μπροστά στην κάμερα. Αυτό το ξέρει καλά ο Martin Scorsese, ο οποίος στήνει ένα αληθινό ψευδο-ντοκιμαντέρ (ναι) πάνω σε ένα από τα πολλαπλά alter ego του Dylan. Μια υποκειμενική ιστορία, σαν παλιό ημερολόγιο που αν θες το πιστεύεις, αλλιώς απλά παρακολουθείς την αφήγηση. Τα πάντα γύρω από την περιοδεία Rolling Thunder Revue μένουν κρυμμένα κάτω από τη σκόνη της μνήμης. Βλέπουμε τον Bob Dylan να απολαμβάνει το χάος και την αναρχία γύρω του και να αφήνεται στο ρόλο της καμένης ιδιοφυΐας που στο εξής θα είναι η σκιά του νεαρού εαυτού του, δέσμιος της ανάμνησης του τροβαδούρου με τη φυσαρμόνικα και την ακουστική κιθάρα, ο οποίος ξεστόμιζε στίχους που έκαναν μια γενιά να πίνει νερό στο όνομά του. O Scorsese διηγείται μια ιστορία γύρω από έναν μουσικό που σέρνει πίσω του ατάλαντους ποιητές, ψωνισμένους hipsters, groupies που ακολουθούσαν τον γκουρού για να αποκτήσουν κάποιο παράσημο διανόησης, κινηματογραφιστές χωρίς όραμα και φελλούς που είδαν φως και μπήκαν. Από αυτό το "Bob Dylan story", δεν θα μάθουμε τίποτα καινούριο: δεν υπάρχει εδώ το υλικό που θρέφει τις βιογραφίες. Πρόκειται για ένα κολάζ από σκόρπιες μνήμες. Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι τα μισά απ’ όσα βλέπουμε στην ταινία είναι ψέματα.

Echo in the Canyon
(Andrew Slater, 2018)

Η μυθική τοποθεσία του Laurel Canyon αναβιώνει με γοητευτικό τρόπο σε ένα νοσταλγικό ντοκιμαντέρ που προσπαθεί να προσεγγίσει ξανά τη μουσική αύρα αυτής της δοξασμένης γωνιάς της Καλιφόρνια. Από αυτή τη γειτονιά στην δεκαετία του '60 ξεπήδησαν folk ήρωες και αριστουργηματικοί δίσκοι. Ιστορίες για τους Byrds, τους Beach Boys, τους Buffalo Springfield και άλλους καλλιτέχνες που όρισαν το περίφημο California Sound σε μια τοποθεσία που αποτέλεσε καταφύγιο απολαύσεων και οχυρό δημιουργίας για σπουδαία ονόματα της αμερικάνικης μουσικής τα χρόνια που μεσουρανούσαν οι Beatles. Ο Jakob Dylan είναι ο ξεναγός στο ντοκιμαντέρ στο οποίο μιλούν μεταξύ άλλων ο Ringo Starr, ο Eric Clapton, ο Graham Nash και ο Tom Petty για ιστορίες που ξέρουν από πρώτο χέρι. Απέναντί τους, μια γενιά νεότερων μουσικών όπως ο Beck, η Fiona Apple, η Cat Power και η Norah Jones αναμετρούνται με τα τραγούδια τους. Εάν αγαπάτε αυτή την εποχή, αναζητήστε τη fiction ταινία Laurel Canyon (2002) σε σκηνοθεσία Lisa Cholodenko με πρωταγωνίστρια την Frances McDormand.

Springsteen on Broadway
(Thom Zimny, 2018)

Ο Springsteen τραγουδάει και αφηγείται, κοιτώντας το κοινό στα μάτια επειδή το έχει κερδίσει. Έχει κορώνα στο κεφάλι του ότι δεν πρόδωσε ποτέ το κοινό και τις ιδέες του. Τον Springsteen δεν τον αφορά η ανακύκλωση της μυθολογίας του. Εκεί που οι συνομήλικοί του ξεκινούν παγκόσμιες γιναντοπεριοδείες για να διαμένουν σε σουίτες με μια συνεχή πόζα μεγαλοαστερισμού, ο ίδιος οργώνει ακόμη τη σκηνή με τα «σωτήρια» τραγούδια που θα ξορκίσουν την ακανθώδη μνήμη των εκλιπόντων της E Street Band οικογένειας και επιφυλάσσει από μια συναισθηματική κορύφωση σε κάθε τραγούδι. Φέρνει στο νου τις εποχές που ένοιωθε «γεννημένος να τρέχει», μιλάει για τους γονείς του, για τη σύντροφό του και για την πρώτη φορά που αφέθηκε στη μοίρα των ανοιχτών αυτοκινητόδρομων, ως μοναδική φυγή από την κινούμενη άμμο της επαρχιακής σκατούπολης. Θυμάται πως απεγκλωβίστηκε απ’ τα country/rock στερεότυπα για να γίνει κοινωνός των φόβων και των ενοχών της εργατικής τάξης: τότε δηλαδή που μίλησε για προδομένους βετεράνους, για ερειπωμένα εργοστάσια, για πολιτείες φαντάσματα, για τις αυταπάτες του πατριωτισμού, για «όνειρα» και «υποσχέσεις». Πάντα με γήινο συναισθηματισμό που κερδίζει και τον πιο αμύητο ακροατή. To Springsteen on Broadway είναι αντίδοτο στις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής και των κανιβαλιστικών της αναγκών.