Συνήθως οι πράξεις μιλούν δυνατότερα από τις λέξεις. Όταν όμως οι λέξεις προσγειώνονται σε τραύματα που δεν έχουν επουλωθεί, έχουν τη δύναμη να διογκώσουν υπερβολικά το φαινομενικά ασήμαντο, να μεταμορφώσουν ένα άκακο κύμα σε ανεξέλεγκτο τσουνάμι.
Η ταινία «Η Προσβολή» ανοίγει ένα παράθυρο στη σημερινή Βηρυττό, πρωτεύουσα του ανεμοδαρμένου πολιτικά, θρησκευτικά και κοινωνικά Λιβάνου: μιας χώρας που δεν έχει ακόμα ξεχάσει τον εμφύλιο μεταξύ Δεξιών Χριστιανών και Αριστερών Παλαιστινίων Μουσουλμάνων (αργότερα ενεπλάκη και το πανταχού παρόν Ισραήλ) και παλεύει να διατηρήσει μια εύθραυστη ισορροπία. Ανάμεσα στους Χριστιανούς Λιβανέζους, που αποτελούν περίπου το 40% των κατοίκων, πάλλεται ένας θύλακας Παλαιστίνιων προσφύγων. Οι μεν αναγκάζονται να τους ανεχτούν, οι δε προσπαθούν επί χρόνια να βρουν τη θέση τους σε μια καινούρια πατρίδα, ξέροντας ότι η θρησκεία, τα ήθη και οι προθέσεις τους αντιμετωπίζονται από πολλούς με καχυποψία.
Ο σκηνοθέτης Ζιάντ Ντουεϊρί («Η Επίθεση»), κάτοικος της Βηρυττού και προερχόμενος από οικογένεια Σουνιτών, εμπνεύστηκε από ένα περιστατικό που συνέβη κάποτε στον ίδιο για να αφηγηθεί την ιστορία του, την οποία έγραψε μαζί με τη Ζοελί Τούμα, που κατάγεται από οικογένεια Χριστιανών Φαλαγγιτών.
Το στόρι της 4ης μεγάλου μήκους ταινίας του εστιάζει σε δύο άντρες, τον αφοσιωμένο Χριστιανό Τόνι (Αντέλ Καράμ), ο οποίος ετοιμάζεται να γίνει πατέρας, και τον μεγαλύτερο σε ηλικία Παλαιστίνιο Γιάσερ (Καμέλ Ελ Μπάσα, βραβευμένος με Volpi καλύτερης ανδρικής ερμηνείας στο 74ο Φεστιβάλ Βενετίας), που εδώ και χρόνια ηγείται με αξιοπιστία μιας ομάδας εργατών. Μια χαλασμένη υδροροή γίνεται αιτία φιλονικίας ανάμεσά τους. Δυο αρσενικά «εγώ» συγκρούονται με δύναμη για χάρη της τιμής τους, μια προσβολή γεννά καινούριες προσβολές, μια συγγνώμη που δεν έρχεται ποτέ οδηγεί σε σωματική βία και οι δύο αντίπαλοι καταλήγουν στο δικαστήριο. Εκεί, ενώ ξεδιπλώνονται σταδιακά οι χαρακτήρες τους, γίνεται φανερό ότι η διαμάχη δεν αφορά αποκλειστικά τους ίδιους και ότι ο πόλεμος δεν τελειώνει όταν εξακολουθεί να μαίνεται στο μυαλό των ανθρώπων.
Ο Ντουεϊρί πιστεύει ότι έφτιαξε μια ταινία οικουμενική -και έχει δίκιο, αφού η ιστορία του θα μπορούσε να ξετυλιχθεί σε οποιοδήποτε σημείο της Γης συμβιώνουν άνθρωποι που δεν έχουν στ' αλήθεια λύσει τις διαφορές τους. Όμως ο συγκεκριμένος τόπος, οι συγκεκριμένοι ήρωες και οι συγκεκριμένες αντιθετικές αποχρώσεις που διάλεξε να απεικονίσει είναι ιδανικώς επίκαιρα και δύσκολα θα αφήσουν αδιάφορο τον έλληνα θεατή. Αυτή η οικουμενικότητα (μαζί με το καλοχτισμένο δράμα, τις απαραίτητες και σωστά ενταγμένες δόσεις σασπένς, αλλά και τις υπόγεια σπαρακτικές ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών της) οδήγησε την «Προσβολή» στην πεντάδα των Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
Ο σκηνοθέτης εξηγεί ότι θέλησε να κινηματογραφήσει το δράμα του σε μια αίθουσα δικαστηρίου, φτιάχνοντας ένα «δικαστικό γουέστερν», το οποίο φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο τους δύο μονομάχους, ώστε, μέσω αυτών, να μιλήσει για όσα κρύφτηκαν κάτω από το χαλί σε μια ολόκληρη κοινωνία. «Ο εμφύλιος δεν είχε νικητές και ηττημένους», λέει. Κι όταν οι πάντες αθωώνονται, «η γενική αμνηστεία μεταμορφώνεται σε γενική αμνησία».
Αλλά ποιος είναι στ' αλήθεια ο αθώος; Ο άπατρις, ο ξεριζωμένος, ο μόνιμα ξένος; Ή εκείνος που νιώθει ότι ο εμφανώς αδύναμος φιλοξενούμενος είναι αυτός που θα δικαιωθεί, ακόμα κι αν έχει άδικο; Το δικαστήριο θα αποφασίσει, αλλά η ταινία δεν θα πάρει θέση, ακριβώς όπως και οι γυναίκες της, που θα λειτουργήσουν ως σωσίβια λογικής σε μια θάλασσα τεστοστερόνης. Θα σε αφήσει να κλυδωνιστείς, να κατανοήσεις και τις δύο πλευρές, να ψηλαφήσεις τις πληγές που κρύβονται κάτω από τη σιωπή και τις εκρήξεις, να ταυτιστείς και να συμπονέσεις. Και, τελικά, να ακουμπήσεις σε ένα και μόνο βλέμμα, που αντανακλά την αποδοχή ότι όλοι κουβαλάμε τον ίδιο πόλεμο μέσα μας -και την ίδια ικανότητα για ειρήνη.
Λίβανος/Γαλλία
Σκηνοθεσία: Ζιάντ Ντουεϊρί
Πρωταγωνιστούν: Αντέλ Καράμ, Καμέλ Ελ Μπάσα, Ρίτα Χαγιέκ
Διανομή: Seven Films
