Η κάμερα μπορεί να αφηγηθεί ολόκληρες ιστορίες με ένα cut και μπορεί σε ένα πλάνο να εσωκλείσει κόσμους ολόκληρους. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, αυτό του Βερολινέζικου θρίλερ, Victoria. Η ταινία του Σεμπάστιαν Σίπερ είναι ένα μονοπλάνο 138 λεπτών. Ενώ τίποτα πρωτότυπο δεν συμβαίνει σεναριακά, η ιστορία αφορά μια νεαρή και ολίγον αφελή Ισπανίδα που γνωρίζει σε ένα μπαρ μια παρέα τεσσάρων Γερμανών, οι οποίοι θα την παρασύρουν σε μια παράνομη ιστορία ληστείας. Οι λεπτομέρειες στο στήσιμο, η χορογραφία των ηθοποιών και ο συντονισμός κίνησης είναι που κάνουν αυτό το μονοπλάνο, όπως και τις μεγάλες λήψεις με steadycam, να μένουν στην ιστορία του σινεμά και να προκαλούν ειδικό δέος στους φετιχιστές του κινηματογραφικού κάδρου.
Μεγάλης διάρκειας traveling χρησιμοποιούν κατά κόρον κλασικοί auteur όπως ο Ταρκόφσκι, ο Αντονιόνι και ο Μπέλα Ταρ. Όμως τα παραπάνω είναι αισθητικές επιλογές που διαπερνά όλο το έργο των δημιουργών. Ανάλογη τεχνική χρησιμοποιούν πολλοί σκηνοθέτες όπως ο Γκάσπαρ Νόε στα μισανθρωπικά μανιφέστα του, ο Τζον Γου στα άγρια πιστολίδια με μαυροφορεμένους άντρες ή ο Γκας Βαν Σαντ σε σκηνές «βάδην» πίσω απ’ την πλάτη του ηθοποιού. Ανεπανάληπτη ήταν η χρήση του μονοπλάνου από τον Στάνλει Κιούμπρικ στις αξέχαστες διαδρομές πίσω από τις ρόδες του ποδηλάτου, στους στοιχειωμένους διαδρόμους του ξενοδοχείου της Λάμψης.
Το Victoria που προβάλλεται αυτή τη βδομάδα στους κινηματογράφους δεν είναι η πρώτη ταινία που αποτελείται από ένα συνεχές πλάνο, χωρίς cut. Στο παρελθόν, τη συγκεκριμένη ψευδαίσθηση είχε στήσει αριστοτεχνικά ο Άλφρεντ Χίτσκοκ στον θρίλερ δωματίου Η Θηλιά (1955). Ο Αλεξάντερ Σοκούροφ επανέλαβε το εγχείρημα με τη Ρωσική Κιβωτό (2002) και πιο πρόσφατα ο Αλεχάντρο Ινιαρίτου με το Birdman (2014).
Παρακάτω ακολουθούν δυο μικρές λίστες. Μια με τα καλύτερα πλάνα που ξεκίνησαν μια ταινία και μια με τα καλύτερα πλάνα μακράς διαρκείας που βρίσκονται μέσα σε ταινία και που απαιτούν ακροβατικά του οπερατέρ και τεχνική ευρηματικότητα στην καλλιτεχνική διεύθυνση.
Τα καλύτερα εναρκτήρια πλάνα
1) Touch of Evil (1958)
Του Orson Welles
{youtube}Yg8MqjoFvy4{/youtube}
Το εναρκτήριο πλάνο του θρίλερ Touch Of Evil αποτέλεσε αρχέτυπο για αμέτρητους μεταγενέστερους σκηνοθέτες. Από την τοποθέτηση του εκρηκτικού μηχανισμού στο αυτοκίνητο μέχρι την τελική έκρηξη, παρακολουθούμε μια «χειροποίητη» αριστοτεχνική λήψη που πυροδοτεί μια αντίστροφη μέτρηση στο μυαλό του θεατή. Το studio παραγωγής αμήχανο με το αισθητικό αποτέλεσμα, έβαλε τους τίτλους αρχής να πέφτουν πάνω στη σκηνή αποδυναμώνοντας την. Αυτή είναι η αυθεντική εκδοχή.
2) Boogie Nights (1997)
Του Paul Thomas Anderson
{youtube}33C65V9JdbE{/youtube}
Το έπος του κατά κόσμον PTA πάνω στην άνοδο και τη πτώση ενός porn star, ήταν γεμάτο δανεικά και αγύριστα πλάνα από το σινεμά του «δάσκαλου» Σκορσέζε. Όμως το τρίλεπτο πλάνο του Boogie Nights μας βουτάει στη glam ατμόσφαιρα των τελών της δεκαετίας του 70. Η κάμερα λικνίζεται και μας αποκαλύπτει έναν ηδονιστικό τρόπο ζωής, το μόνιμο hangover των ηρώων και την αστραφτερή υπερβολή της disco.
3) The Player (1992)
Του Robert Altman
{youtube}06Ht6-Cw0RI{/youtube}
Tο εναρκτήριο 8λεπτο πλάνο της δηλητηριώδους σάτιρας του Άλτμαν θέλει να μας βάλει στον κόσμο του Χόλυγουντ. Ένα συνηθισμένο ηλιόλουστο πρωινό που όλα φαίνονται να είναι καλά και όλοι είναι απορροφημένοι στον μικρόκοσμό τους. Από το γενικό θα καταλήξουμε στο μερικό και όλο το ματαιόδοξο οικοδόμημα βιομηχανίας θα απειληθεί από ένα απειλητικό ανώνυμο σημείωμα. Έρχονται κρεμάλες…
4) Bonfire of Vanities (1990)
Του Brian De Palma
{youtube}luui7KGzciY{/youtube}
Ο απόλυτος χειριστής των μεγάλης διάρκειας πλάνων με steadycam είναι ο Ντε Πάλμα. Οι ταινίες του περιέχουν μερικές από τις πιο περίτεχνες λήψεις. Το ξεκίνημα του Snake Eyes ήταν ένα 20λεπτο (!) μονοπλάνο – από τα πιο εντυπωσιακά πράγματα που έχουμε δει σε μοντέρνο b-movie. Εδώ έχω βάλει το πιο λογικό σε διάρκεια αλλά πολύ εντυπωσιακό ξεκίνημα του Bonfire Of Vanities. Να ήταν και η υπόλοιπη ταινία το ίδιο ενδιαφέρουσα…
Τα καλύτερα μονοπλάνα μέσα σε ταινία
1) Goodfellas (1990)
Του Martin Scorsese
{youtube}yCYwcObxl78{/youtube}
Το μονοπλάνο του Μάρτιν Σκορσέζε στο αριστούργημα Goodfellas πρέπει να διδάσκεται σε σχολές σκηνοθεσίας. Ο ήρωας Henry Hill μπαίνει στο θρυλικό club Copacabana από την πίσω πόρτα. Συμπεριφέρεται σαν να του ανήκει το μέρος, τον χαιρετούν όλοι και σαγηνεύει τη γυναίκα που συνοδεύει. Η κάμερα είναι μεθυσμένη από τη παραζάλη της χλιδής και ελίσσεται μέσα από διαδρόμους για να καταλήξει στο πρώτο τραπέζι. Απολαμβάνουμε μονορούφι το μεθυστικό παιχνίδι γοητείας και επίδειξης κοινωνικού status. Μέσα σε δυο λεπτά είμαστε συμμέτοχοι στον κόσμο βίας που απολαμβάνει τα προνόμια της νύχτας. Μεγαλείο.
2) Sono Y Cuba (1964)
Του Mikhail Kalatozof
{youtube}0BhMGrdA2Ag{/youtube}
Το κρυφό διαμάντι της δεκαετίας του 60 με τίτλο I Am Cuba είναι μια από τις σπουδαιότερες κινηματογραφικές δημιουργίες όλων των εποχών. Ξεχασμένο στα αζήτητα για δεκαετίες, το κρυφό διαμάντι του Ρώσου κινηματογραφιστή Mikhail Kalatozof κατηγορήθηκε σαν ταινία προπαγάνδας αλλά περιέχει μερικές από τις πιο εκθαμβωτικές σεκάνς που είδαμε ποτέ στο σινεμά. Το συγκεκριμένο μονοπλάνο είναι ικανό να προκαλέσει ναυτία ακόμα και στους πιο έμπειρους οπερατέρ. Η κάμερα αψηφά τη βαρύτητα και τους φυσικούς νόμους κανονικά.
3) Children Of Men (2006)
Του Alfonso Cuarón
{youtube}QfBSncUspBk{/youtube}
Το δυστοπικό όραμα του Κουαρόν είναι αριστοτεχνικά σκηνοθετημένο και περιέχει δύσκολες και σύνθετες σκηνές σε μια μετά-αποκαλυπτική εποχή που δεν γεννιούνται πια άνθρωποι. H συγκεκριμένη “πολεμική” σκηνή, με τη χρονική της ακρίβεια και τη λεπτομέρεια στην καλλιτεχνική της διεύθυνση σε αφήνει με ανοιχτό το στόμα.
4) Atonement (2007)
Του Joe Wright
{youtube}m_yhuhp880s{/youtube}
Μπορεί το πικρό ερωτικό δράμα του στυλίστα σκηνοθέτη να βασίζονταν σε μια στιβαρή ερωτική ιστορία αλλά πάτησε λίγες περισσότερες νάρκες ακαδημαϊσμού απ’ όσες θα έπρεπε για να μείνει κλασικό. Όμως η συγκεκριμένη σκηνή διαρκείας που κατέγραψε το πολεμικό μέτωπο είναι ισάξια ενός Ντέιβιντ Λιν.
{youtube}1nL9xJM396Q{/youtube}
