Ένα σημαντικό κομμάτι του νέου άλμπουμ The God Within γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της παράστασής σου στην Tate Modern, το 2017. Ποιο είναι το προσωπικό σου βίωμα από εκείνη; Πώς ακριβώς δημιουργήθηκε το 2ο μέρος (Meditations) και πώς ζυμώθηκε με το πρότερο υλικό;
Η παράσταση ήρθε ακριβώς την κατάλληλη στιγμή, ώστε να δοκιμάσω κάτι διαφορετικό, κάτι που προηγουμένως δεν θα μπορούσα ούτε να ονειρευτώ. Η κλασική μου παιδεία με έκανε πάντα να θέλω να ξέρω τι θα παίξω, πότε και πώς. Αλλά στην Tate αποφάσισα να απομακρυνθώ από αυτούς τους περιορισμούς. Είχε έρθει η ώρα να χρησιμοποιήσω πολλά από τα πράγματα που είχα μάθει από την καθημερινή πνευματική δουλειά την οποία έκανα· να αφήσω πίσω μου τον φόβο, να εμπιστεύομαι και να συνδέομαι με τον «Θεό μέσα μου» στην πράξη.
Αποφάσισα έτσι, μαζί με τον αναγνωρισμένο φωτογράφο και sound artist Wolfgang Tillmans, ο οποίος με βοήθησε με το σχεδιασμό του ήχου, να συνθέσω και να ετοιμάσω μόνο το μισό μουσικό πρόγραμμα. Τα ενδιάμεσα μέρη θα «μεταφέρονταν», όντας σε μια βαθιά κατάσταση διαλογισμού –ό,τι αργότερα άρχισα να ονομάζω «κοσμικούς αυτοσχεδιασμούς» ή, όπως στο άλμπουμ, «meditations». Καταλήξαμε έτσι να έχουμε ένα συνεχόμενο μονόωρο set, το οποίο είχε ταξιδέψει μέσα από κάθε είδους συναισθηματικό τοπίο, επιτρέποντάς μου να παίζω και μουσική που αγαπούσα και ήξερα, αλλά και υλικό που «κατέβαινε» επιτόπου. Αυτό το μάλλον ρευστό και απελευθερωτικό concept εφαρμόστηκε αργότερα στη δημιουργία του άλμπουμ και θα έχει επίσης τον κύριο λόγο στην παράστασή μου με τον Owen Pratt στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, στις 17 Δεκεμβρίου.
Σε τι ποσοστό συστήνεις να είναι κανείς μυημένος στις αρχές και στις πρακτικές του διαλογισμού, ώστε να συλλάβει τα μηνύματα που επικοινωνούνται μέσω του έργου σου; Ποια είναι η πρόσκλησή σου στο κοινό που το παρακολουθεί ή θέλει να το παρακολουθήσει;
Δεν πιστεύω ότι κάποιος χρειάζεται να είναι μυημένος στην τέχνη του διαλογισμού για να καταλάβει τα μηνύματα που ανθίζουν μέσα από τη μουσική μου. Εάν η μουσική δημιουργείται αγγίζοντας ένα βαθύτερο επίπεδο συνειδητότητας ή ό,τι είναι γνωστό ως «υπερσυνείδηση», τα μηνύματά της θα έπρεπε να επικοινωνούνται κατευθείαν στην καρδιά του ακροατή. Θα έπρεπε να διαπερνούν το συνειδητό και τη λογική, αγγίζοντας τον ακροατή σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Όσο πιο ανοιχτός είναι κανείς ως άνθρωπος, τόσο πιο εύκολα λαμβάνει τις πιο λεπτές δονήσεις της μουσικής. Ο διαλογισμός βοηθάει κάποιον να διευρύνει περισσότερο τον νου του και να είναι πιο δεκτικός, οπότε, από αυτήν την άποψη, είναι πολύ βοηθητικός.
Ποια είναι η δική σου σχέση με τις αρχές και τις πρακτικές του Ινδουισμού; Ποια στοιχεία του εαυτού, αλλά και της καλλιτεχνικής σου έκφρασης, σου έχουν αποκαλύψει ως τώρα; Πότε και πώς συνάντησαν την κλασική σου παιδεία, καθώς και τη μετέπειτα τριβή σου με το καμπαρέ και το θέατρο, όπως στη συνεργασία με τον Ernesto Tomasini;
Δεν είμαι πράγματι Ινδουιστής, αν και βρίσκω τον εαυτό μου να συμφωνεί όλο και περισσότερο με κάποιες από τις αρχές του, όπως τη Moksha, τον κύκλο της ψυχής από τον θάνατο στην αναγέννηση μέχρι να κατακτήσει την ελευθερία ή την Αυτογνωσία, όπως προτιμώ να την ονομάζω –την αντίληψη της πραγματικά θείας φύσης του κάθε ανθρώπου. Οι Ινδουιστές, όπως και οι Βουδιστές, είναι οι κύριοι εκπρόσωποι του διαλογισμού και, μιας και τον έχω αγαπήσει τόσο πολύ, έχω έρθει πιο κοντά σε αυτές τις παραδόσεις· πιο πολύ του Ινδουισμού, μέσα από τη δουλειά των Paramahansa Yogananda και Swami Vivekananda.
Ο Ινδουισμός, και ειδικά η πρακτική του διαλογισμού, βασίζονται για την ακρίβεια στην επιστημονική διερεύνηση. Με την έννοια ότι δεν χρειάζεται να πιστεύεις τυφλά σε ένα δόγμα, αλλά να δοκιμάζεις πράγματα και να βλέπεις αν αυτά λειτουργούν για εσένα ή όχι. Ο νους παίζει σημαντικό ρόλο στην πρακτική του διαλογισμού και της γιόγκα. Και με τη γιόγκα εννοώ την πιο παραδοσιακή πρακτική, που έχει ως επίκεντρο την ιδέα της Αυτογνωσίας ή της ένωσης με το Άπειρο –όχι εκείνη που επικεντρώνεται στη σωστή στάση του σώματος ή σε ασκήσεις stretching, η οποία είναι μάλιστα ιδιαίτερα δημοφιλής στη Δύση. Η χρήση της συλλογιστικής σκέψης και η ενσυνειδητότητα πίσω από τον διαλογισμό και τη γιόγκα ταιριάζουν μάλιστα απόλυτα με την ελληνική, κλασική μου παιδεία.
Οι παραστάσεις τώρα με τον Ernesto Tomasini, τον οποίον αγαπώ ειλικρινά και θεωρώ φίλο, παραήταν θεατρικές και εξωστρεφείς, σε σχέση με τον δρόμο που ακολουθούσα πνευματικά και καλλιτεχνικά. Ένιωσα ότι είχε έρθει για μένα η στιγμή να αποσυρθώ και να αναζητήσω τον δικό μου, εσωτερικό γκουρού.
Τι συμβαίνει αλήθεια στις βραδιές Papa Loko;
Το Papa Loko είναι ένα πάρτυ που γίνεται ανά 2 ή 3 μήνες, το οποίο δημιούργησα πριν 4 χρόνια στο Λονδίνο. Φέρνει κοντά τα καλύτερα ανερχόμενα ταλέντα της ηλεκτρονικής μουσικής, την ευρεία underground σκηνή του Λονδίνου –και όχι μόνο– καθώς και progressive spiritual concepts. Κάθε πάρτυ έχει ένα θέμα ή, για την ακρίβεια, μια «πρόθεση», η οποία βασίζεται σε πνευματικές και ηθικές αρχές· και δεν αναφέρομαι στη συμβατική ηθική εδώ. Πρόσφατα επίσης συστήσαμε μια εσωτερική ομάδα που συγκεντρώνεται νωρίτερα, ώστε να δουλέψει μαζί μέσα από τον διαλογισμό, τον οραματισμό, τις ψαλμωδίες και άλλες πρακτικές, εξαγνίζοντας συνειδητά τον χώρο και αυξάνοντας τις δονήσεις του πάρτυ πριν καν αυτό ξεκινήσει.
Στα πλαίσια ενός τόσο εσωτερικού (θεματικά) live, σε ποια σημεία συνίσταται η επί σκηνής επικοινωνία σας με τον Owen Pratt, στην παράσταση που θα λάβει χώρα στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (17/12); Ποια είναι γενικότερα η σχέση σας;
Γνώρισα τον Owen Pratt μέσω του Wolfgang Tillmans, όπως ανέφερα πιο πριν, με τον οποίον έκανα την παράσταση στην Tate Modern. Αμέσως αισθάνθηκα έλξη για τη γενναιοδωρία, την καλοσύνη και την ευγενική του φύση, αλλά και μια μουσική σύνδεση, μιας και αρέσουν και στους δυο μας οι εσωτερικοί ήχοι των Coil, των Current 93 και παρόμοιων άλλων. Έγινα επίσης μεγάλος fan του post-darkwave, post-industrial συγκροτήματός του Uncanny Valley. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι ο Owen ενδιαφέρεται να εξερευνήσει μαζί μου αυτό το είδος παράστασης, όπως το περιέγραψα νωρίτερα. Καθώς και νέα πνευματικά και ηχητικά μονοπάτια, τα οποία μπορούν δυνητικά να είναι ευεργετικά και για τον ίδιο, αλλά και για τη δημιουργικότητά του.
Στο νέο σου άλμπουμ συνυπάρχουν οι θεματικές της ευτυχίας και του πόνου, ως κύματα της ίδιας «θάλασσας-ζωής». Πώς σχολιάζεις αλήθεια τους ευαγγελιστές της «θετικής σκέψης» και τη συστηματική δαιμονοποίηση (κατά κάποιον τρόπο) της ασθένειας, του στρες και της αμφιβολίας, ως στοιχείων «αποδιοπομπαίων» του ανθρώπινου βιώματος;
Νομίζω ότι μεγάλο μέρος αυτών των mantras, τύπου «σκέψου θετικά και μπορείς να καταφέρεις τα πάντα», είναι μερικές φορές αρκετά παραπλανητικά. Πιστεύω στις απεριόριστες δυνατότητές μας, τουλάχιστον με όρους που αφορούν τον νου μας, καθώς τα σώματά μας είναι πράγματι πεπερασμένα· αλλά για να δεις έστω και ψήγματα αυτής της απεραντοσύνης, χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά και αφοσίωση.
Αισθάνομαι λοιπόν ότι οι άνθρωποι μπορεί να αποκαρδιωθούν στην προσπάθειά τους απλά να σκέφτονται θετικά και να περιμένουν τα πράγματα να συμβούν. Φυσικά, η θετική σκέψη είναι ένα φοβερό βήμα προς τα εμπρός. Είναι όμως ένα μόνο από τα πολλά συστατικά που οδηγούν στην ολοκλήρωση. Από την άλλη, πώς μπορεί κάποιος/α να σκέφτεται πραγματικά θετικά, εάν είναι εσωτερικά μη ισορροπημένος/η και βασανισμένος/η;
Είμαι υπέρμαχος του να χρησιμοποιούμε ό,τι μας φέρνει η ζωή για να μαθαίνουμε και να εξελισσόμαστε. Αυτό που παίρνουμε δεν είναι πάντα όμορφο, αλλά μπορεί να είναι χρήσιμο με κάποιους τρόπους. Ο πόνος και τα πάθη μπορούν να είναι μεγάλοι δάσκαλοι! Εγώ, τουλάχιστον, έχω μάθει τόσα πολλά πράγματα· και μου αρέσει να πιστεύω ότι έγινα κάπως πιο δυνατός. Το νέο μου άλμπουμ εξελίσσεται πολύ γύρω από αυτό το θέμα.
Σε έναν κόσμο βοερό, στρεσογόνο και αχανή, ποια τα εφόδια ενός ατόμου, κατά τη γνώμη σου, για την ουσιώδη ακρόαση ενός μουσικού έργου; Ειδικά όταν αυτό πραγματεύεται μια κατάσταση πνευματική και εσωτερική, σε ευθεία αντιπαράθεση με τον σύγχρονο, αστικό τρόπο ζωής;
Πολύ καλή ερώτηση! Όπως μπορείς να φανταστείς, δεν είμαι fan της ρηχότητας που κυριαρχεί στις μέρες μας, ούτε της φοβερής έλλειψης συγκέντρωσης, λόγω διαρκών περισπασμών. Κάποιος θα έλεγε ότι, αν και μετά βίας, υπάρχει χώρος για μουσική, τέχνη ή λογοτεχνία. Αλλά την ίδια στιγμή η κενότητα του διαρκούς σκρολαρίσματος στις ιστορίες του Instagram ή της ατέλειωτης αναζήτησης σεξ σε μια εφαρμογή γνωριμιών, γεμίζει το μυαλό μας με άχρηστο και συγκεχυμένο θόρυβο.
Πολλοί άνθρωποι έχουν αγανακτήσει πάντως με αυτόν τον αδιάκοπο νοητικό θόρυβο και θέλουν να τον παύσουν, έστω και για λίγο. Η απόλυτη εσωτερική ησυχία μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε μια πολύ βαθιά κατάσταση διαλογισμού· και, πολύ πιθανόν, στον θάνατο. Όμως ο ήχος του άχρηστου αυτού θορύβου μπορεί να υποκατασταθεί από ένα είδος πιο εμπνευσμένο, υπερβατικό και ουσιαστικό. Και είναι ο ρόλος μας ως καλλιτεχνών να προσφέρουμε αυτό το είδος.
Με ποιον τρόπο κρατάς αλήθεια την επαφή σου με όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα, με δεδομένη την καθημερινότητά σου στο Λονδίνο, αλλά και τα ταξίδια σου ανά τον κόσμο;
Έχω στενή επαφή με τους φίλους και την οικογένειά μου στην Ελλάδα και είναι κυρίως μέσω αυτών που μένω ενημερωμένος για ό,τι συμβαίνει. Παρ' όλα αυτά πράγματι νιώθω ότι, εξαιτίας της απουσίας μου από τη χώρα, αλλά και της έλλειψης χρόνου, δυστυχώς μένω πολύ πίσω στις εξελίξεις.
Διακρίσεις, βραβεία και μεγάλος αριθμός διεθνών ρεσιτάλ στη σταδιοδρομία σου, ήδη από την ηλικία των 5 ετών, έχουν φέρει ουκ ολίγες φορές τον τίτλο «παιδί-θαύμα» δίπλα στο όνομά σου. Πώς τον εκλαμβάνεις; Και πώς επιδρά στη ζωή σου και στις φιλοδοξίες σου για το μέλλον;
Προσπάθησα για πολλά χρόνια να ακολουθήσω το μονοπάτι που ορίζεται για ένα «παιδί-θαύμα», αλλά δεν λειτούργησε. Τώρα ξέρω ότι ποτέ δεν προοριζόμουν να γίνω ένας πιανίστας κονσέρτων ή να έχω μια ανταγωνιστική φύση. Επιπλέον, νιώθω ότι δεν υπήρχε τίποτα το συγκεκριμένα ιδιαίτερο σε εμένα ως παιδί, εκτός από το ότι είχα μεγάλη αγάπη για τη μουσική και μάθαινα πιο γρήγορα από άλλα παιδιά. Το οποίο ίσως μπορεί απλά να αποδοθεί σε μια δεξιοτεχνία που είχα αναπτύξει σε προηγούμενη ενσάρκωση. Πιστεύω ότι όλοι είμαστε εγγενώς «παιδιά-θαύματα», που περιμένουν την ευκαιρία να γιορτάσουν τη θεία τους φύση, όταν έρθει ο καιρός.
{youtube}TVwfvAhaB0Y{/youtube}
