Θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω τη συνέντευξη με μια παραδοχή η οποία έχει να κάνει με έναν δίσκο σας που δεν είχα ανακαλύψει ως τώρα –το Τραγούδια Για Τη Μελίνα του 2003, που γράφτηκε υπό την εποπτεία του μεγάλου Νίκου Μαμαγκάκη...
Χαίρομαι που μου το λέτε και πολύ καλά κάνετε, γιατί δυστυχώς δεν ακούω συχνά γι' αυτόν τον δίσκο. Και είναι αλήθεια ότι την αγαπώ κι εγώ ιδιαίτερα τη συγκεκριμένη δουλειά.
Διάβασα ότι υπήρξατε μαθήτρια του Νίκου Μαμαγκάκη. Είναι όντως έτσι τα πράγματα;
Με θεωρούσε μαθήτριά του, καθώς ήταν ο πρώτος άνθρωπος που με έβαλε στο στούντιο –και κάναμε τότε, το 1991, τα Μυστικά Τραγούδια, σε ποίηση του Μιχάλη Γκανά. Συμμετείχε μάλιστα και ο Δημήτρης Ζερβουδάκης με δύο τραγούδια. Για μένα ήταν το βάπτισμα, αφού πιο πριν δεν είχα καμία σχέση με τον χώρο του στούντιο ηχογράφησης και μου έλαχε ένας άνθρωπος πολύ ιδιαίτερος, με τρομακτικές γνώσεις πάνω στη μουσική και ειδική οπτική πάνω σε αυτήν. Και πολύ βίωμα και εμπειρία γύρω από τη μουσική σκέψη, βέβαια. Γι' αυτό και με θεωρούσε μαθήτριά του, υπό μια τέτοια έννοια.
Για μένα, ήταν θαυμαστό ότι με διάλεξε ο Μαμαγκάκης. Είχα ακούσει την Εκδρομή, έναν εκπληκτικό δίσκο, είχα ακούσει φυσικά τη δουλειά του για τον ελληνικό κινηματογράφο, μετά άκουσα και το Κέντρο Διερχομένων. Ήξερα λοιπόν πολύ καλά σε πόσο διαφορετικό υλικό πήγαινα να βαδίσω. Ήταν μια απόλυτα συνειδητή επιλογή και μεγάλη μου τιμή.
Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σας, δεν έχει ο Μαμαγκάκης τη φήμη στον μέσο ακροατή που απολαμβάνουν π.χ. ο Μίκης Θεοδωράκης ή ο Μάνος Χατζιδάκις;
Κατ' αρχήν, όπως θα ξέρετε, ο Νίκος Μαμαγκάκης είναι πολύ γνωστός στο εξωτερικό, ειδικότερα στη Γαλλία, αλλά και στην Ιαπωνία. Για να εξηγηθεί τώρα αυτό που λέτε, θα πρέπει μάλλον να εστιάσουμε στο ότι επρόκειτο για έναν συνθέτη λίγο «δύστροπο» για το μέσο αυτί. Ίσως από την πολλή του γνώση; Πάντως δεν ήταν εστέτ, απλά ήθελε να κάνει τα πάντα με έναν απόλυτα προσωπικό τρόπο. Είναι ένα σχολείο από μόνο του να μάθει κανείς τα τραγούδια του για να τα λέει, όμως δεν μπορούν να τραγουδηθούν σε μια παρέα. Και γι' αυτόν τον λόγο έμεινε αρχικώς λίγο στην αφάνεια.
Γνωριστήκατε όμως και με τον Σταύρο Κουγιουμτζή, σωστά;
Ναι, ο Σταύρος Κουγιουμτζής –ακόμα ένας μουσικός ήρωας– ήταν για μένα άλλη μία γνωριμία καθοριστική. Ευγενικός άνθρωπος και απλός, εννοώ στη συμπεριφορά του, όχι στη νόησή του. Προσωπικότητα με πολλά επίπεδα, με μια εσωτερική θλίψη, η οποία τον ακολουθούσε και στα τραγούδια του. Λεπτός άνθρωπος... Και ήξερε να φέρεται στον συνάνθρωπό του.
Τα δικά σας νεανικά ακούσματα είχαν λοιπόν σχέση με αυτή τη σχολή τραγουδιού, που σχηματίστηκε κατά τη δεκαετία του 1970;
Ναι, φυσικά! Ο Σταύρος ο Κουγιουμτζής, ο Απόστολος Καλδάρας και ο Μάνος Λοΐζος, τα τραγούδια βέβαια του Θεοδωράκη και του Χατζιδάκι, αλλά και πιο λαϊκά ακούσματα –όπως ο Καζαντζίδης και αργότερα οι κομπανίες, που κατά τη δεκαετία του 1980 μας πήγαν πίσω στο παλαιότερο ελληνικό λαϊκό τραγούδι, οδηγώντας μας σε τραγουδίστριες όπως η Σωτηρία Μπέλλου και η Μαρίκα Νίνου. Στην εφηβεία μου άκουγα όμως και πολλή ξένη μουσική. Και όχι το mainstream, την εμπορική μουσική. Έψαχνα παραπάνω, με τραβούσαν καλλιτέχνες με ανησυχίες όπως η Laurie Anderson, οι Cure, οι Bauhaus, οι Dead Can Dance…
Ξέρετε, καθώς είχατε πάντα μια ευρωπαϊκή πατίνα στον τρόπο με τον οποίον προβάλλατε την τραγουδιστική σας περσόνα, δεν μου κάνει καθόλου εντύπωση αυτό. Ήμουν ωστόσο σίγουρος ότι θα άκουγα πως, ανάμεσα στα ακούσματά σας, βρισκόταν και ο Nick Cave, καθώς και οι Cocteau Twins...
Πράγματι, οι Cocteau Twins ήταν μέσα στις μπάντες που αγαπούσα! Είναι μια σκηνή που ακόμα μου αρέσει πολύ. Θα μπορούσα να πω δηλαδή ότι παραμένω και σήμερα κολλημένη με αυτό το υλικό.
Η σχέση σας αλήθεια με την παραδοσιακή μουσική, ποια ήταν;
Πολύ δυνατή! Ήμασταν μια οικογένεια στην οποία τραγουδούσαν όλοι. Η μανά μου ήταν από την Ήπειρο, ο πατέρας από τη Χαλκιδική, οπότε, όταν φούντωνε το γλέντι, Μακεδονία και Ήπειρος ήταν πάντοτε παρούσες και φτιαχνόταν ένα χαρμάνι τραγουδιών: ένα λαϊκό στην αρχή, ένα παραδοσιακό ύστερα, μετά μπορεί ν' ακουγόταν ένα του Αττίκ και ούτω καθεξής. Ένα μωσαϊκό πολύ ενδιαφέρον. Τα πιτσιρίκια κυριολεκτικά τα αρμέγαμε τα ακούσματα αυτά, και εδώ είναι ο λόγος που, ακόμα και τώρα, μου αρέσει να υπάρχει μια σχέση με την παράδοση στη μουσική μου.
Γι' αυτό άλλωστε και μου άρεσαν εξαρχής τα τραγούδια του Σωκράτη Μάλαμα, τα οποία διατηρούν μια πολύ ισχυρή παραδοσιακή ρίζα μέσα τους, κάτι που επίσης συμβαίνει –από διαφορετική βέβαια σκοπιά– και στην περίπτωση του Θανάση Παπακωνσταντίνου. Μου άρεσε λοιπόν από την πρώτη στιγμή το υλικό τους, όταν ήρθα σε επαφή με τις συνθέσεις τους, στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Τέτοια στοιχεία βρίσκω επίσης στη μουσική του Παντελή Θαλασσινού, αλλά και στου Ορφέα Περίδη. Τον τελευταίο μάλιστα τον εκτιμώ πάρα πολύ και ως τραγουδιστή.
Στον τελευταίο σας πάντως δίσκο, πήγατε προς μια διαφορετική κατεύθυνση. Μαζί με δηλαδή με το συγκρότημα Ο Γόης Του Θησείου καταθέσατε μια δουλειά που έχω την εντύπωση ότι ήταν μια προσπάθεια να παρουσιάσετε στο κοινό κάτι καινούριο...
Τον δίσκο αυτόν τον ευχαριστήθηκα πάρα πολύ κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων: γράψαμε ζωντανά με τον Γόη Του Θησείου και γράφαμε όλοι μαζί. Πολύ ευχάριστη εμπειρία, είχε μάλιστα το ιδιαίτερο γνώρισμα ότι πρώτη φορά τραγούδησα μέσα σε μπάντα και όχι έχοντας τη μπάντα πίσω μου. Έμαθα από αυτό. Μου άρεσε επίσης η προσέγγιση των παιδιών. Ο τρόπος με τον οποίον «πειράχτηκαν» οι παλαιότερες συνθέσεις με βρήκε απόλυτα σύμφωνη, σε καμία περίπτωση δεν ένιωσα άβολα. Ο Παναγιώτης Μανουηλίδης –ο μαέστρος της μπάντας– είναι άλλωστε άνθρωπος που έχει μεγαλώσει με τα τραγούδια αυτά. Πρόκειται για παιδιά που αγαπάνε το λαϊκό τραγούδι και δεν αλλοιώνουν τον βασικό του πυρήνα. Θα ήθελα να έχει ακουστεί λίγο περισσότερο ο συγκεκριμένος δίσκος. Αλλά, δεδομένων των συνθηκών...
Θα μπορούσε πράγματι να ακουστεί περισσότερο αυτό το άλμπουμ. Έχει εμπορικότητα. Από το πολύ καλό και προσεγμένο εξώφυλλο μέχρι και το εσωτερικό του, που είναι συμβατό με τις αισθητικές προτάσεις της εποχής μας...
Συμφωνώ, πιστεύω σε αυτή τη δουλειά, έχω όμως την εντύπωση ότι θα ανακαλυφθεί από το κοινό σιγά-σιγά και θα αρχίσουν να ζητούν τα τραγούδια της στο πέρασμα του χρόνου. Είμαι δηλαδή σίγουρη γι' αυτό.
Δεν είναι πάντως το μοναδικό διαφορετικό στο οποίο βάζετε την υπογραφή σας φέτος. Γνωρίζω ότι κάνετε εντατικές πρόβες σχετικά με μια θεατρική εμφάνιση...
Ναι, αυτό όντως είναι κάτι το ξεχωριστό! Θα συμμετάσχω σε μια παράσταση για παιδιά που ανεβαίνει υπό την επιμέλεια της Κέλλυ Σταμουλάκη, η οποία έχει κάνει και το κείμενο, βασισμένη σε ένα έργο του Μαρκ Τουαίην. Λέγεται Πρίγκιπας και Φτωχός, εξελίσσεται στην Αγγλία του Ερρίκου του 5ου και αφορά δυο πιτσιρίκια που γεννιούνται παράλληλα, το ένα φτωχό και το άλλο πλούσιο (όπως λέει και ο τίτλος), τα οποία στη συνέχεια αλλάζουν θέσεις μεταξύ τους. Παίζει ο Τάσος Χαλκιάς και μια ομάδα νεαρών ηθοποιών. Σε αυτό λοιπόν το πολύ διδακτικό έργο θα κάνω την Αφηγήτρια/Μούσα, θα μοιράζομαι μάλιστα τον ρόλο –διότι είναι 6 μέρες την εβδομάδα– με την Κωνσταντίνα. Θα ανέβει στο Φως στην Ιερά Οδό, ξεκινάμε στις 18 Οκτώβρη. Τα τραγούδια τα έχει κάνει, να σημειώσουμε, ο Λαυρέντης ο Μαχαιρίτσας, όπως και τη μουσική της παράστασης.
Φαντάζομαι είναι μια καλοδεχούμενη πρόκληση για εσάς...
Είναι μια πάρα πολύ ευχάριστη εμπειρία και όντως αποτελεί πρόκληση, όπως είπατε, γιατί χρειάζεται να μάθω και να κάνω πράγματα που δεν έχω ξανακάνει. Νιώθω σαν μαθητούδι. Πρωινή δουλειά επίσης, να το σημειώσουμε κι αυτό! Μια ευχάριστη αλλαγή, μετά από τόσα χρόνια βραδινής εργασίας.
Να ρωτήσω δοθείσης της ευκαιρίας, τι χώρους γενικότερα προτιμάτε; Τους ανοιχτούς ή τους κλειστούς, μιας και έχουμε να κάνουμε με τελείως διαφορετικούς κώδικες ακόμα και στην κινησιολογία και εμφάνιση;
Τους καλοκαιρινούς. Μου αρέσει πολύ να παίζω σε ανοιχτούς χώρους το καλοκαίρι, γιατί υπάρχει μια ιδιαίτερη ελευθερία. Βέβαια έχω περάσει πολύ ωραία βράδια και σε κλειστούς χώρους τόσα χρόνια, θα ήταν άδικο να μην θυμάμαι κάποιες ξεχωριστές βραδιές.
Τώρα που έρχεται ο χειμώνας, σκοπεύετε να εμφανιστείτε κάπου την επερχόμενη σαιζόν, φαντάζομαι μαζί με τον Γόη Του Θησείου;
Συζητάμε με τα παιδιά αυτές τις μέρες και φαίνεται να έχουμε καταλήξει κάπου, αλλά τίποτα δεν είναι ακόμα ανακοινώσιμο. Δεν έχει αποφασιστεί κάτι τελειωτικά.
Να πούμε όμως και για την τελευταία ανοιχτή συναυλία της σαιζόν, αυτή την Παρασκευή, 2 του Οκτώβρη, στο θέατρο Πέτρας, που έδωσε και την αφορμή για τη συνάντησή μας...
Θα ήθελα να ξεκινήσω λέγοντας, πολύ συγκεκριμένα, ότι είναι μια συναυλία στην οποία ο Σωκράτης Μάλαμας και ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου είναι καλεσμένοι. Το λέω αυτό γιατί, έτσι όπως γράφτηκε σε ορισμένα sites στο διαδίκτυο, βγαίνει το συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια κοινή συναυλία των τριών μας. Δεν είναι έτσι. Θα μοιραστούμε κάποια κομμάτια, αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό των τραγουδιών που θα ακουστούν στο θέατρο Πέτρας προέρχονται από την προσωπική μου δισκογραφία. Το τονίζω, καθώς έχει παρατηρηθεί μια σύγχυση –και καλό θα ήταν λοιπόν να το ξέρει ο κόσμος, ώστε να μην υπάρξουν παρανοήσεις και έρθουν λ.χ. κάποιοι θεωρώντας ότι θα ακούσουν και μια παράθεση τραγουδιών του Σωκράτη ή του Θανάση.
Αμφότεροι οι καλεσμένοι σας στο θέατρο Πέτρας έχουν δοκιμάσει –και επιβάλλει– μια δική τους λογική στη στιχουργία. Εσάς πόσο σύμφωνη σας βρίσκει, ως αισθητική πρόταση, αυτή η καθολική σχεδόν ποσόστωση του ερωτικού λόγου που καταγράφεται στο ελληνικό ρεπερτόριο, πέρα μάλιστα από είδη;
Θα σας απαντήσω με κάτι που είχε σημειώσει ο Μάνος Χατζιδάκις. Είχε κάνει λοιπόν μια διάκριση και είχε πει ότι υπάρχει το «ερωτικό» τραγούδι και το «αισθηματικό». Στην Ελλάδα ακούγεται κυρίως το αισθηματικό τραγούδι. Στον πολύ κόσμο αρέσει, χωρίς να χρειάζεται να το δικαιολογήσει κιόλας· αρέσει να ασχολείται με αυτό το θέμα. Σε θέλω, με θέλεις, μου λείπεις, σου λείπω, έφυγες και τι έχω πάθει και όλα αυτά τα γνωστά.
Η θρησκοληψία της καψούρας…
(Χαμογελάει) Πολύ σωστά! Το επιλέγει πράγματι πολύς κόσμος αυτό το τραγούδι, αυτή τη λογική του στίχου για να το πούμε πιο σωστά –γιατί για τον στίχο ρωτήσατε. Όμως εγώ έχω διαφορετική άποψη. Φυσικά και μου αρέσουν τα ερωτικά τραγούδια, συνήθως όμως κολλάω σε εκείνα που δεν είναι ερωτικά. Μου αρέσει επίσης που άνθρωποι όπως ο Θανάσης, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης και βέβαια ο Σωκράτης επιλέγουν να βάλουν και άλλα στοιχεία, να πουν και διαφορετικές ιστορίες στα δημιουργήματά τους.
Κι εγώ έχω πει βεβαίως ερωτικά τραγούδια, οι "Τυφλές Ελπίδες" για παράδειγμα είναι μια τέτοια περίπτωση. Υπάρχει και ο έρωτας, πέρα από ό,τι εννοεί ο πολύς κόσμος. Και όλους μας έχει απασχολήσει ο έρωτας, σε όλες του τις μορφές και εκφάνσεις. Δεν πειράζει λοιπόν να υπάρχει και αυτό το στοιχείο. Αρκεί να δίνεται χώρος και για τα άλλα τραγούδια, τους άλλους στίχους.
{youtube}dGa96LllDHA{/youtube}
