Ακούς εκεί «Dostoevsky του ψιλικατζίδικου»… Είμαι σίγουρος πως αν ο Jim Thompson ζούσε, θα είχε βγάλει ένα περίστροφο από την τσέπη και θα είχε πυροβολήσει στο κεφάλι τον Geoffrey O'Brien για το δημαγωγικό αυτό παρατσούκλι.
Ο O'Brien, παρόλα αυτά, είχε απόλυτα δίκιο, δημιουργώντας ένα χαρακτηρισμό που θα ακολουθεί τον Jim Thompson για πολλά χρόνια ακόμη. Κι αυτό διότι κατάφερε μέσα από «εκδόσεις της πλάκας» –τα επονομαζόμενα περιοδικά pulp- να δώσει στους (αντι)ήρωές του υπόσταση σαν βγαλμένη από αρχαιοελληνική τραγωδία, εξερευνώντας σε απύθμενο βάθος και αποτυπώνοντας -αρχικά σε αυτό τo φθηνό χαρτί- τον ψυχισμό των πλέον άθλιων αποκλήρων της Αμερικής του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Και όλοι αυτοί οι παρίες της Αμερικής και των έργων του Jim Thompson οφείλουν να τον ευχαριστήσουν όχι μόνο γιατί κατέγραψε την «εποποιία» τους, αλλά διότι απέκλεισε –εις πείσμα του αυθεντικού Dostoevsky και των αρχαίων Ελλήνων τραγωδών- και τη Νέμεση από το να χτυπήσει την πόρτα τους ή απλώς ένα τραγικό φινάλε, που τις περισσότερες φορές, δεν έρχεται ποτέ.
Έτσι και στην περίπτωση του POP. 1280 (εκδόσεις Οξύ), στο οποίο ο πρωταγωνιστής, ένας άθλιος σερίφης μιας κομητείας 1280 ατόμων, καταφέρνει και κοροϊδεύει τους πάντες. Kαι το κάνει με τρομακτική ευκολία, απίστευτο κυνισμό και αλαζονεία, στα όρια της υπέρτατης ύβρεως. Οι κάτοικοι δεν περιμένουν τίποτα από αυτόν και εκείνος φυσικά το εκμεταλλεύεται, ζουν όλοι σε μία διαρκή νιρβάνα, που τους θολώνει το μυαλό και την κρίση. Μοναδικός ανεπηρέαστος από αυτή τη συνθήκη, ο ανήθικος σερίφης, για τον οποίο όλοι πιστεύουν πως είναι ο χαζός του χωριού, εκείνος όμως είναι πιο έξυπνος και πονηρός από όλους. Και καταφέρνει να ανατρέψει γνωστό γνωμικό του Lincoln. Εξαπατούσε τους πάντες, διαρκώς.
Σε πρώτη ανάγνωση, το POP. 1280 είναι ένα λιτό, γκροτέσκο μυθιστόρημα. Άλλωστε, όπως γράφτηκε και παραπάνω, ο συγγραφέας ξεκίνησε να γράφει σε «πολτοπεριοδικά» και αυτά χρειάζονταν υπερβολή, «σκληροτράχηλες» (hard-boiled) περιγραφές και στερεότυπα -ή κακέκτυπα- για να κρατήσουν τον αναγνώστη της τότε εποχής. Ο Thompson, όμως, αναδεικνύει μέσα από αυτό το μυθιστόρημα και όλα τα σοβαρά προβλήματα της τότε κοινωνίας των ΗΠΑ: την οπλοκατοχή, τον φυλετικό/κοινωνικό ρατσισμό, τον μισογυνισμό ή την κατάχρηση εξουσίας.
Μπορεί το POP. 1280 να μην είναι ένα γνήσιο αστυνομικό μυθιστόρημα, είναι όμως ένα κατάμαυρο western των 20s με νουάρ ατμόσφαιρα και ξεκάθαρα στοιχεία hard-boiled λογοτεχνίας. Ένα western εκδίκησης, λαγνείας και προδοσίας, σε έναν (φανταστικό;) κόσμο που όλοι μπορεί να «στη φέρουν», σε έναν κόσμο που τα θύματα γίνονται θύτες και το αντίθετο.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως ο Γιώργος Λάνθιμος έκλεισε προς στιγμήν το μάτι στο βιβλίο, όταν ακούστηκε πως θα αποτελέσει την επόμενη του ταινία, όπως στο παρελθόν έκαναν άλλοι μεγάλοι σκηνοθέτες, με άλλα βιβλία του Jim Thompson. Και μπορεί το ενδεχόμενο να απομακρύνεται -ας όψεται η πανδημία- σε κάθε περίπτωση, όμως, εμείς αποκομίσαμε ένα ακόμα διαμάντι στα ελληνικά από τον μετρ της σκληροτράχηλης λογοτεχνίας.
Το Pop. 1280 του Jim Thompson κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Οξύ, σε μετάφραση τις Κίκας Κραμβουσάνου.
