“When we were kids, we faced a lot of serious repression, and we were under a severe military government—a lot of people being killed, a lot of people tortured” (…) “It was heavy, very heavy. And nasty. But when you are a kid, you have this thing, this war inside, this delight of going against whoever says that you can’t. And we were damn lucky that they didn’t arrest us or torture us or do anything like that, because we probably would have lost faith.” ~ Sérgio Baptista
Παρά τις εκάστοτε αντιρρήσεις, οι δελτιοτυπικές περιλήψεις, όταν είναι ακριβείς , πέραν των πυκνών πληροφοριών, ενίοτε δίνουν στοιχεία ιντριγκαδόρικα, ουσιώδη πέραν μιας wiki αποδελτίωσης. Στο site της Luaka Bop, βασικού παράγοντα της δημοφιλίας των Mutantes, η εκκίνηση μας μιλά για τον παραγωγό Manoel Barenbein, όταν κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων του πρώτου τους LP, είδε απορημένος τη Rita Lee να κρατά ένα spray, το δημοφιλές “Flit” της εποχής, ανάμεσα στα υπόλοιπα όργανα της μπάντας. Έκτοτε, και στο διηνεκές, στην εκτέλεσή τους στο “Le Premier Bonheur du Jour”, μπορείτε να ακούσετε το λόγο ύπαρξης του Flit. Την ίδια ώρα, έξω από εκείνο το στούντιο, φοιτητές, στρατός και αστυνομία, πάλευαν στους δρόμους της Βραζιλίας, ενόσω οι Mutantes μεταμόρφωναν τις περίτεχνες μουσικές φαντασιώσεις τους σε κάτι νέο για τους μέχρι τότε βραζιλιάνικους ρυθμούς.
Ας δούμε λίγο έως πολύ τα βασικά σημεία για την πορεία των Mutantes. Η ιστορία είναι αγνή και γνώριμη. Η Rita Lee Jones γνώρισε, το 1964, τον Arnaldo Baptista, σε ένα λυκειακό μουσικό διαγωνισμό. Εκείνη ήταν μέλος των Teenage Singers, ενός γυναικείου vocal group που διασκεύαζε Shirelles, Peter, Paul and Mary και Beatles. Ο Arnaldo έπαιζε μπάσο στους Wooden Faces, που ναι μεν ξεκίνησαν στο στυλ των Ventures, όμως ήταν επόμενο να τους σαρώσει η επιρροή της παρέας από το Liverpool. Δύο χρόνια μετά, προστέθηκε στην παρέα και ο μικρός αδερφός του Arnaldo, ο κιθαρίστας Sérgio, και κάπως έτσι στις 15 Οκτωβρίου του 1966, για λογαριασμό του νεανικού τηλεοπτικού show του τραγουδιστή (και νονού του γκρουπ) Ronnie Von, έκαναν την παρθενική τους εμφάνιση.
Λίγο αργότερα, Gilberto Gil, Caetano Veloso και Mutantes βρέθηκαν, ως άλλοι ηλεκτρικοί Dylan, να γιουχάρονται από το αριστερόστροφο πανεπιστημιακό κοινό ως ξεπουλημένοι στους βορειοαμερικάνους ιμπεριαλιστές, την ώρα που η Tropicália έκρηξη γεννιόταν, κι η παρέα των Caetano Veloso, Gilberto Gil, Rogério Duprat, Tom Zé, Gal Costa, Nara Leão, Capinam και Torquato Neto, άλλαζαν τη βραζιλιάνικη μουσική.
Για να έχουμε μια εικόνα, παρότι είναι πια εύκολο να αναζητήσει κανείς τους ήχους των Os Mutantes, και να εστιάσει κυρίως στα τρία πρώτα LP τους, η μπάντα είχε wah-wah πετάλια, beatle-κες πνευστές και έγχορδες ενορχηστρώσεις, διαρκώς ανανέωνε τριπαριστά τους δεσμούς της με το δυτικό ροκ, με τους Zombies, τις παραισθήσεις, το prog, ώσπου να φτάσουν στο φινάλε, χοντρικά στα τέλη της δεκαετίας του ‘70, έχοντας ήδη διώξει (κακήν-κακώς, κατά τα λεγόμενά της) τη Rita Lee. Η συνέχεια, μετά το μεγάλο κενό, προέκυψε, από λογής-λογής αναφορές και μια ετεροχρονισμένη παγκόσμια δημοφιλία, σαφώς μεγαλύτερη από τον καιρό που έδρασαν, με τρόπο που φαντάζει εύκολος στο σήμερα, αλλά μόνο χάρη στη συγκινητική επιμονή μερικών ανθρώπων θα γινόταν πραγματικότητα. Και αυτό είναι ένα σημείο, που αιτιολογεί τη συναυλιακή ύπαρξή τους έως και σήμερα, ένα σκέλος που αξίζει να αναφερθούμε, δίχως να καμωνόμαστε ότι γνωρίζαμε από πάντα τα πεπραγμένα του -εν αρχή- trio.
18 χρόνια πριν, στο τεύχος 31 του σπουδαίου αμερικάνικου περιοδικού Wax Poetics, η ιστορία του Allen Thayer επικεντρωνόταν στα εξής στοιχεία για τους Mutantes. Στο ότι ενέταξαν τη διεθνή pop στο ψυχεδελικό βραζιλιάνικο στυλ τους, στην tropicalia των late 60s, δίχως να περιχαρακωθούν σαν άλλους συμπατριώτες τους. Η Rita Lee και τα αδέρφια Baptista, ευρισκόμενοι στο καλειδοσκόπιο του Sao Paulo, στην πιο μοντέρνα πόλη της Βραζιλίας, αποτέλεσαν την απόλυτη μουσική ενσάρκωση της, όπως διαπίστωνε ο Thayer.
Βρισκόμαστε σε μια εποχή που το Wax Poetics, τα λογής-λογής blogs, ανά τον κόσμο, πασχίζουν ώστε να μοιράσουν πληροφορίες, την ώρα που οι πειρατικές επανεκδόσεις δίσκων των Mutantes κάνουν την εμφάνισή τους. Το 2007, στο ελληνικό blog Back To Mono, επ’ αφορμής της συλλογής της Mr Bongo “Brazilian beats Brooklyn“ (όπου ακούγεται η Rita Lee στο “Agora e moda”) στα πλαίσια μιας συνέντευξης με τον έναν εκ των δύο compilers της συλλογής, ο Σωτήρης Ηλιάδης ρώτησε τον Greg Caz «Ταξιδεύεις σε όλη την υφήλιο για DJ sets , οπότε θα έχεις τη δυνατότητα να εντοπίσεις δίσκους που μπορεί να σε ενδιαφέρουν . Πόσο εύκολο είναι να βρεις δίσκους του Luis Gonsaga (νομίζω ότι ο Gonzaga δεν είναι τόσο γνωστός σαν τον Veloso ή τους Os Mutantes);» για να πάρει την εξής απάντηση: «Για να είμαι ειλικρινής στα περισσότερα σημεία της Βραζιλίας οι πάντες γνωρίζουν τα τραγούδια του Luis Gonzaga ενώ ελάχιστοι ξέρουν για τον Veloso και μάλλον κανένας για τους Mutantes. Γι’ αυτό το λόγο στη Βραζιλία ή οπουδήποτε αλλού τα albums του Gonzaga είναι φθηνότερα από τα πρώτα LPs του Veloso και βρίσκονται ευκολότερα από τους δίσκους των Mutantes. Ο Gonzaga πούλησε περισσότερους δίσκους στη Βραζιλία και από τους δύο. Πρόσφατα βρήκα στη Hawaii ένα φοβερό album του μόλις με 4 δολάρια … βεβαία σαν το Sao Paulo δεν είναι πουθενά όσον αφορά τους απίθανους δίσκους που μπορεί κανείς να βρει». Αυτή ήταν χοντρικά στα μέσα των 00s η πραγματικότητα, παρά τις ιστορίες για την ισχύ του Tropicalia του Beck, για το περιβόητο γράμμα του Cobain προς τον Arnaldo, όπου ζητούσε την επανένωση της μπάντας ήδη από το 1993, παρά τη συλλογή της Luaka Bop και την επιμονή του David Byrne (που χαρακτήρισε τον τρόπο των Mutantes, ως «δημιουργικό κανιβαλισμό»), παρά τα τρία CD επανεκδόσεων της Omplatten. Η δεύτερη ζωή τους, οριοθετείται με αποκορύφωμα την επανένωσή τους, το 2006, στα πλαίσια του “Tropicália: A Revolution in Brazilian Culture”, και κάπως έτσι φτάνουμε στο σήμερα.
Ο όγκος των πληροφοριών για τέτοιες ιστορίες είναι πάντα μεγάλος, μα ενίοτε και αποθαρρυντικός, οπότε ας καταλήξουμε στο προτρεπτικό ζητούμενο. Στις 24 Ιουνίου 2023, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, οι Os Mutantes του Sergio, θα έρθουν για να υπενθυμίσουν το πάντρεμα της βραζιλιάνικης κουλτούρας με τη δυτική ψυχεδελική σκηνή, όχι μόνο περιφέροντας την παρακαταθήκη τους, αλλά -όπως μαρτυρούν και οι θεατές των τελευταίων live τους- παρουσιάζοντας ένα επίκαιρο δυνατό psych rock σετ. Οπότε, γιατί να χάσει κανείς μια τέτοια ευκαιρία;
Υγ Η συναυλία θα συμβεί, λίγο καιρό αφότου η Rita Lee έφυγε από τη ζωή, αν και ήταν έτσι κι αλλιώς εκτός reunion. Όταν λίγα χρόνια πριν, διαγνώστηκε με όγκο, το κορίτσι που κάποτε γιουχαΐστηκε ως ξεπουλημένο στους δυτικούς ιμπεριαλιστές, έδωσε στον όγκο της το όνομα “Jair”, παραπέμποντας στον τότε πρόεδρο της χώρας της, Jair Bolsonaro…
Κεντρική φωτογρφία: Os Mutantes, Facebook
Το βραζιλιάνικο psych-pop συγκρότημα Os Mutantes, από τα πιο γνωστά και επιδραστικά ροκ γκρουπ-σύμβολα του κινήματος Tropicália στα τέλη της δεκαετίας του 1960, έρχεται στην Αθήνα το Σάββατο 24 Ιουνίου 2023, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Περισσότερα εδώ.
