Μπορεί στις μέρες του Covid-19 η μουσική δραστηριότητα να έχει -κατά κάποιο τρόπο- «παγώσει» και οι μέρες της καραντίνας να κυλάνε με αυτοσχέδια χαζοτραγουδάκια που γίνονται viral στα κοινωνικά δίκτυα, με πρόχειρες «συναυλίες» αμηχανίας που κάνουν από το σπίτι τους γνωστοί μουσικοί, με τραγούδια -για να περνάει η ώρα- σαν αυτό των Rolling Stones που το είχαν ήδη στο συρτάρι και το μετέτρεψαν λίγο για τις περιστάσεις, με streaming κανάλια στο Υoutube, σαν αυτό του Nick Cave- με παλιό και πρόσφατο οπτικό υλικό αλλά και με δίσκους που συνεχίζουν να κυκλοφορούν για να μας υπενθυμίζουν πως η μουσική (και η τέχνη γενικότερα) "must goes on" γιατί είναι στοιχεία απαραίτητα όταν οι άνθρωποι περνάνε ζόρια.
Έτσι, στο μέλλον το 2020 δεν θα είναι μόνο η χρονιά του Covid-19 αλλά και σπουδαίων δίσκων όπως αυτοί που κυκλοφόρησαν ήδη η Fiona Apple, η Rina Sawayama, η Laura Marling, η Waxahatchee, η Lucinda Williams, η Lilly Hiatt (δεν είναι τυχαίο που οι γυναίκες οι οποίες αποδεικνύονται πιo άτρωτες από τον ιό είναι κι αυτές που -ως τώρα- έχουν τους πιο πολυσυζητημένους δίσκους της χρονιάς) αλλά και ο BC Camplight, o Makaya McCraven, o Yves Tumor και τόσοι άλλοι.
Κι αν το soundtrack του Covid-19 «συμβαίνει τώρα» και όλοι το ξέρουμε και το ακούμε, τι άκουγαν, άραγε, οι άνθρωποι στις προηγούμενες μεγάλες πανδημίες; Ποιο ήταν το μουσικό περιβάλλον στις επιθέσεις των ιών του 20ου αιώνα;
Αν το 1918 και η λεγόμενη «ισπανική γρίπη» που σκότωσε πάνω από 50 εκατομμύρια ανθρώπους είναι πια πολύ μακρινά για να ασχοληθούμε μαζί τους (άσε που δεν είχε γεννηθεί ακόμη η ποπ κουλτούρα που μας αφορά), οι επόμενες δύο πανδημίες, αυτή του 1957-58 και του 1968-69 έχουν ένα πολύ ενδιαφέρον soundtrack που αξίζει να θυμηθούμε. Να πω, πάντως, για το ταραγμένο 1918, τη χρονιά που τελείωσε ο A' Παγκόσμιος Πόλεμος, πως πουλήθηκαν 100 εκατομμύρια δίσκοι γραμμοφώνου και φυσικά, ο ποπ σταρ της εποχής δεν ήταν άλλος από τον τενόρο Καρούζο.
Καθώς γεννιόταν το rock ‘n roll, ο Elvis άναβε το φιτίλι μιας νεανικής έκρηξης απλώς κουνώντας τους γοφούς του και ο κόσμος άρχισε να ανακάμπτει από τα δεινά του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, ήρθε η (λεγόμενη) ασιατική γρίπη για να προκαλέσει πάνω από 1 εκατομμύριο θανάτους. Ξεκίνησε το 1957 και έκανε τον κύκλο της το 1958. Είναι η περίοδος που ανοίγει το Cavern Club στο Λίβερπουλ, που ανακαλύπτεται το φρίσμπι, που αρχίζει ο «πόλεμος του διαστήματος» και ο ανταγωνισμός για τα πυρηνικά όπλα. Ο ψυχρός πόλεμος που θα εμπνεύσει τόσα και τόσα αστυνομικά μυθιστορήματα και ταινίες είναι στην αρχή του. Ο Humfrey Bogart πεθαίνει, οι μπητ ποιητές είναι ο νέος εχθρός της συντηρητικής Αμερικής, εκδίδεται η Λολίτα του Vlamidir Nabokov και το Στο δρόμο του Jack Kerouak ενώ το West Side Story ανεβαίνει στο Μπρόντγουέϊ. Οι Αμερικάνοι για πρώτη φορά βλέπουν έγχρωμη τηλεόραση κι ο João Gilberto ξεκινάει το κύμα της bossa nova ηχογραφώντας το περίφημο Chega de Saudade. Ο Che Guevara ξεκινάει την εισβολή στην Σάντα Κλάρα της Κούβας.
Τις χρονιές του 1957-58 που η ασιατική γρίπη σκοτώνει ανθρώπους σε όλο τον κόσμο χωρίς τα κράτη να αντιδρούν όπως στις μέρες μας αλλά αφήνοντας την επιδημία να κάνει τον κύκλο της, τα τραγούδια κυκλοφορούν βασικά σε 45άρια. Τα LP θα τα συναντήσουμε στην επόμενη πανδημία. Κι αν ψάχνουμε το soundtrack εκείνης της περιόδου -όσο αυτό είναι δυνατόν να περιοριστεί σε μερικά τραγούδια- θα μπορούσε να είναι αυτό:
Elvis Presley – "Jailhouse Rock"
Harry Belafonte – "Banana Boat Song"
Pat Boone – "Love letters in Sand"
Elvis Presley – "Too Much"
Paul Anka – "Diana"
Jerry Lee Lewis – "Whola Lotta Shakin’ Goin’ On"
Fats Domino – "Blueberry Hills"
Chuck Berry – "Rock & Roll Music"
Little Richard – "Keep A Knockin’"
The Everly Brothers – "Bye Bye Love"
Nat King Cole – "Send for Me"
The Everly Brothers – "Wake Up Little Susie"
Η πανδημία του 1957-58 φαίνεται πως δεν έμαθε και πολλά πράγματα στην ανθρωπότητα. Μετά από μία δεκαετία και την περίοδο 1968-69, ένας ακόμη ιός γρίπης επανέρχεται επιθετικός με παρόμοιο αριθμό θυμάτων και με τα κράτη να παραμένουν πάλι -στην ουσία- απαθή. Αυτή η πανδημία συμπίπτει χρονικά με μια εξαιρετικά δημιουργική περίοδο για τη ροκ μουσική, για την ποπ κουλτούρα αλλά και για την πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα πολλών νέων (και όχι μόνο) ανθρώπων.
Το Monterey και το Woodstock, οι αγώνες για τα δικαιώματα των μαύρων και των γυναικών, οι αντιδράσεις για τους ατομικούς εξοπλισμούς και τον πόλεμο του Βιετνάμ, οι εξεγέρσεις στα αμερικάνικα πανεπιστήμια και ο Μάης του ’68 είναι τα κυρίαρχα γεγονότα της εποχής. Το φιλμ-ορόσημο είναι το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος του Stanley Kubrick αλλά στις αίθουσες βγαίνει και Ο πλανήτης των Πιθήκων του Franklin J. Schaffner. Ο Martin Luther King Jr. δολοφονείται, ο Andy Warhol δέχεται πυροβολισμό από την φεμινίστρια Valerie Solanas και σώζεται παρά τρίχα, μετά από πολύωρη επέμβαση. Η Άνοιξη της Πράγας τερματίζεται με στρατιωτική εισβολή από τους Ρώσους, οι Beatles παίζουν στην ταράτσα της Apple, ο Brian Jones βρίσκεται πνιγμένος στην πισίνα, το Apollo 11 φτάνει στο φεγγάρι, το Υπτάμενο Τσίρκο των Monty Python βγαίνει στον αέρα.
Όσον αφορά τη μουσική αυτής της περιόδου, έχουμε μία απίστευτη έκρηξη δημιουργικότητας και μια σειρά από σπουδαία άλμπουμ που 50 χρόνια μετά και μένουν αξεπέραστα. Γιατί την περίοδο 1968/69 είναι οι «μεγάλοι δίσκοι» που κάνουν κουμάντο και τα 45άρια έχουν παραμεριστεί. Ήδη η ποπ και ροκ μουσική έχει αποδείξει πως είναι πολλά περισσότερα από τρίλεπτα τραγούδια για εφήβους κι αυτό αποτυπώνεται σε ολοκληρωμένες δουλειές μουσικών και συγκροτημάτων. Όμως το σάουντρακ της εποχής συνεχίζουν να το φτιάχνουν τα τραγούδια. Τι άκουγαν οι πολλοί την εποχή της 3ης μεγάλης πανδημίας του 20ου αιώνα; Αυτά:
The Beatles – "Hey Jude"
Otis Redding – "(Sittin’ on) the dock of the bay"
Cream- "Sunshine of your Love"
Simon & Garfunkel – "Mrs Robinson"
The Doors – "Hello, I Love You"
Sly & the Family Stone – "Dance to the Music"
The Crazy World of Arthur Brown – "Fire"
The Rolling Stones – "Jumpin’ Jack Flash"
The Animals – "Sky Pilot"
Aretha Franklin – "Think"
Big Brother & the Holding Company – "Piece of My Heart"
Creedence Clearwater Revival – "Suzie Q"
Όμως, όπως είπα, ήταν η εποχή των άλμπουμ. Την τριετία 1967-69 κυκλοφόρησαν πραγματικά πολλά σπουδαία άλμπουμ και είναι δύσκολο να κάνω μία επιλογή χωρίς να μείνουν έξω δίσκοι με πραγματική αξία. Θα το επιχειρήσω όμως… Ήδη η μουσική πραγματικότητα της νέας εποχής είχε συγκλονιστεί από δίσκους όπως το Surrealistic Pillow των Jefferson Airplane, το Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band των Beatles ή το πρώτο άλμπουμ των Velvets που είχαν κυκλοφορήσει το 1967. Όμως και τα δύο επόμενα χρόνια δεν πήγαν πίσω. Ενδεικτικά:
Johnny Cash – At Folsom Prison
The Rolling Stones – Beggars Banquet
The Jimi Hendrix Experience – Electric Ladyland
Van Morrison – Astral Week
The Kinks – The Kinks are the Village Green Preservation Society
Aretha Franklin – Aretha Now
Pink Floyd – Ummagumma
Led Zeppelin – Led Zeppelin
Captain Beefheart & His Magic Band – Trout Mask Replica
Leonard Cohen – Songs from a Room
The Temptations – Cloud Nine
MC5 – Kick out the Jams
Δεν ξέρω πόσοι άνθρωποι όταν ακούνε αυτές τις χρονιές φέρνουν στο μυαλό τους τις πανδημίες, ξέρω όμως ότι πολλοί, όταν ακούνε '57-'58 και '68-'69, φέρνουν στο μυαλό τους σπουδαία τραγούδια και άλμπουμ ορόσημα της ποπ κουλτούρας. Γιατί οι πανδημίες περνάνε αλλά η σπουδαία τέχνη είναι αιώνια.
