Μετά τη συνειδητοποίηση ότι η πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνουμε δεν είναι προσωρινή αλλά θα διαρκέσει για πολύ καιρό, κάθε τομέας της οικονομίας προσπαθεί να βρει τα πατήματά του, να προσαρμοστεί και να βρει λύσεις.
Έτσι συμβαίνει και με τη συναυλιακή βιομηχανία. Μπορεί τα μαζικά events να είναι ξεγραμμένα για τους επόμενους μήνες, αλλά αναζητούνται λύσεις για μικρές εκδηλώσεις, με μεγάλες αποστάσεις μεταξύ αυτών που τα παρακολουθούν και με πολλά "πρέπει". Μόνο που όλα αυτά τα μοντέλα, δεν αρκεί να σχεδιαστούν και να είναι πρακτικά, πρέπει να είναι και βιώσιμα.
Στην Ισπανία ξεκινούν οι συναυλίες
Η συζήτηση έχει ξεκινήσει τις τελευταίες ώρες σε διάφορες χώρες, με αφορμή την απόφαση της κυβέρνησης της Ισπανίας να επιτρέψει κάποια μικρά events, σε κάποια στάδια. Το πρώτο εξ αυτών περιλαμβάνει πολιτιστικές εκδηλώσεις έως 30 ατόμων σε χώρους 90+ ατόμων. Στη συνέχεια, θα επιτραπούν events 200 ατόμων σε ανοιχτούς χώρους, αυστηρά καθημένων και με κανόνες αποστάσεων. Στη συνέχεια, από τις 25 Μαϊου, θα επιτραπούν οι συναυλίες έως 50 ατόμων σε κλειστούς χώρους, αρκεί η χωρητικότητά τους να είναι τουλάχιστον τριπλάσια. Στο ίδιο στάδιο, οι συναυλίες σε ανοικτούς χώρους θα επιτραπούν για κοινό έως 400 ατόμων, ενώ θέατρα και σινεμά θα ακολουθήσουν την ίδια πολιτική: κάλυψη του 1/3 των προβλεπόμενων θέσεών τους. Το τελευταίο στάδιο, και αν όλα πάνε καλά, έρχεται στις 8 Ιουνίου, με το άνοιγμα bar και club, πάλι με το 1/3.
Το μοντέλο της Σουηδίας και οι Βρετανοί που δεν... "ψήνονται"
Μικρά events δεν σταμάτησαν να γίνονται και στη Σουηδία, η πολιτική της οποίας, βέβαια, ακολουθεί ένα διαφορετικό μοντέλο από αυτό της υπόλοιπης Ευρώπης: στηρίζεται εν πολλοίς στην ικανότητα και την προθυμία των πολιτών να προσαρμοστούν στην κοινωνική αποστασιοποίηση και να επιβάλουν αυτοέλεγχο, αλλά επειδή πάνω απ' όλα για εμένα έχει αξία η ίδια η ανθρώπινη ζωή, το ότι το ποσοστό θανάτων από την Covid-19 στη Σουηδία αγγίζει τους 244 ανά εκατομμύριο κατοίκων, πολύ υψηλότερο σε σύγκριση π.χ. με τους 38 στη Νορβηγία, μου φτάνει και μου περισσεύει προς το παρόν. Στη Σουηδία, πάντως, επιτρέπονται συναυλίες των 40 ατόμων, με μεγάλες αποστάσεις. Δεν ξέρω τι νόημα έχουν και τι προβλήματα λύνουν, μιας και αυτό τον αριθμό ατόμων είναι πολύ πιθανό να τον δούμε και εδώ (διοργανώσεις μέχρι 50 άτομα). Το θέμα είναι τι κάνουμε με τα πολλά άτομα. Γιατί και οι συναυλίες δεν είναι χόμπι.
Photo: Θάνος Λαϊνας
Στην Μ. Βρετανία άρχισε επίσης μια σχετική συζήτηση για μικρά events, αλλά φαίνεται ότι η ιδέα δεν βρίσκει ιδιαίτερα πρόσφορο έδαφος μεταξύ των διοργανωτών και των ιδιοκτητών των χώρων, που προς το παρόν απολαμβάνουν οικονομική προστασία των ίδιων και των εργαζομένων τους, όντας κλειστοί. Και αυτό είναι ένα δίλημμα που θα αντιμετωπίσει οποιαδήποτε κυβέρνηση εφαρμόζει σοβαρή πολιτική προστασίας σε αυτή την κρίση. Εάν κάποιος καλύπτεται πλήρως, έχει και λιγότερους λόγους να ξανανοίξει, διακινδυνεύοντας την υγεία των εργαζομένων και των πελατών του και μάλιστα χωρίς κάποιο βιώσιμο πλάνο. Και θα είναι άραγε βιώσιμες οι συναυλίες με λίγο κόσμο; Γιατί τα μαζικά events είναι εκτός συζήτησης και θα είναι, όπως έχουμε πει, για πολύ καιρό. Και πάμε, λοιπόν στα καθ' ημάς...
Υπάρχουν λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν στην Ελλάδα;
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν άφησε πολλά περιθώρια στο διάγγελμά του την Τρίτη 28 Απριλίου, σχετικά με τις συναυλίες και τα φεστιβάλ. Από τότε είναι σαν να πέρασε αιώνας, με άκαρπες συναντήσεις μεταξύ φορέων, με μαζικές διαδικτυακές αντιδράσεις καλλιτεχνών, που ίσως έβαλαν και το χεράκι τους για να πει το απόγευμα της Πέμπτης 30 Απριλίου από το Βήμα της Βουλής ότι αναζητά (μέσω των ειδικών) λύσεις για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να γίνουν κάποιες συναυλίες.
Photo: Νίκος Ζαραγκόπουλος
Το παράδειγμα της Ισπανίας (σε συνδυασμό με κάποιες ελληνικές ιδιαιτερότητες που θα συζητήσουμε παρακάτω) ίσως μπορεί να αποτελέσει μια βάση συζήτησης. Ο προβληματισμός, όμως, παραμένει: μπορούν να τηρηθούν αποστάσεις, όταν η ίδια η φύση της συναυλίας, με το κοινό πολλές φορές να παρασύρεται, δεν το επιτρέπει; Αυτό δεν είναι κάτι που ελέγχεται εύκολα σε συναυλίες.
Κι αυτό είναι το ένα ζήτημα. Για να έρθουμε, όμως, σε αυτό, πρέπει πρώτα να λύσουμε εκείνο που θα κινήσει τα νήματα για να προγραμματιστούν συναυλίες. Οι συναυλίες μικρού αριθμού θεατών είναι τελικά βιώσιμες; Σε ρεπορτάζ που έκανε το NME, παράγοντες της βρετανικής αγοράς ισχυρίζονται ότι το επιχειρηματικό μοντέλο ενός χώρου ζωντανής μουσικής και ενός club έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη λογική των κοινωνικών αποστάσεων. Και δεν έχει να κάνει μόνο με το να εξηγήσεις σε αυτόν που έχει πιει πέντε μπύρες το ποια πρέπει να είναι σωστή απόσταση (άραγε θα χρειαστείς και μέτρο;), αλλά και με τα υφιστάμενα χαμηλά επίπεδα κερδών που δεν γίνεται να συμπιεστούν περαιτέρω. Εάν τα club περιορίσουν κατά πολύ τη χωρητικότητά τους, τα έσοδα μιας συναυλίας θα περιοριστούν αντιστοίχως, όχι μόνο από τα εισιτήρια, αλλά και από την κατανάλωση ποτών που αποτελεί το μεγαλύτερο έσοδο των χώρων (ξεπερνά το 65%). Παράγοντες της αγοράς, αναφέρουν ότι ένα νέο μοντέλο, με σαφώς λιγότερα έσοδα, θα σημάνει μια εντελώς διαφορετική πολιτική και στις αμοιβές των group και στις αμοιβές όσων εργάζονται εκεί, οι οποίες θα είναι πολύ μικρότερες. Όλο αυτό είναι ένα μοντέλο για κάποιους μη βιώσιμο και για άλλους ενδιαφέρον - αλλά που σίγουρα πρέπει να μελετηθεί και να δοκιμαστεί. Γι' αυτό και υπάρχουν πιέσεις για να επανεξεταστούν οι πολιτικές της πλήρους απαγόρευσης των συναυλιών και να πάμε δειλά-δειλά σε κάποια πολύ μικρά events που θα "μεγαλώσουν" ανάλογα με τη βιωσιμότητά τους, αλλά και την τήρηση των κανόνων που θα επιβληθούν σε αυτές.
Η ελληνική ιδιαιτερότητα
Οι ανοιχτοί χώροι σαφώς και έχουν ένα (υγειονομικό) πλεονέκτημα. Η ελληνική ιδιαιτερότητα, επίσης, των μουσικών σκηνών με τραπέζια, που εξασφαλίζουν ότι ένα μικρότερο αριθμητικά κοινό θα μπορούσε να είναι και πιο ελεγχόμενο και πιο προσοδοφόρο (βλ. μπουκάλια, ποτά), μπορεί να είναι και ένας παράγοντας σημαντικός. Αλλά όλα αυτά φαίνονται πολύ πρόωρα σε μια κοινωνία που τώρα βγαίνει δειλά από το καβούκι της και θα κυκλοφορεί με μάσκες. Επομένως, πέρα από κάποια μικρά events, που ενδεχομένως να παρακολουθήσουμε οι υπόλοιποι online, όλα αυτά θα είναι λύσεις που δεν αφορούν σε μαζικές συναθροίσεις, events και φεστιβάλ. Τα οποία έτσι κι αλλιώς ακυρώνονται σωρηδόν τις τελευταίες ημέρες.
Photo: Ντιάνα Καλημέρη
Εδώ, όμως, στο online, μπορεί να βρίσκεται και μια (κάποια) λύση: το μοντέλο θα μπορούσε να είναι... συναυλίες με μικρότερο κοινό, με αποστάσεις ασφαλείας και αυστηρή τήρησή τους, αλλά και -παράλληλα- ζωντανή μετάδοσή τους σε κόσμο που θα είναι διατεθειμένος να πληρώσει ένα πολύ μικρό εισιτήριο. Και όλα αυτά, σίγουρα με αναπροσαρμογή όλου του συναυλιακού μοντέλου.
Το παρελθόν δείχνει το μέλλον
Η μουσική βιομηχανία, αλλά και η βιομηχανία του θεάματος γενικότερα, έχει περάσει από πολλά κύματα τις τελευταίες δεκαετίες. Υπήρξαν και πάλι εποχές που όλα έμοιαζαν με αδιέξοδο. Αυτές τις μέρες έχουμε την επέτειο των 20 ετών από τότε που οι Metallica κυνηγούσαν χρήστες του Napster και η μουσική βιομηχανία έσπερνε τον πανικό. Σε δύο μήνες, όμως, είναι η επέτειος πάλι των 20 ετών, από τότε που παρουσιάσαμε μια δική μας, διεθνή έρευνα, με τη συνδρομή του Manchester Metropolitan University (και μάλιστα με τη συμμετοχή και πολλών ελληνικών studio τότε, που δούλεψαν στο τεχνικό κομμάτι και στα formats που θα μπορούσαν να την εξυπηρετήσουν), η οποία συμπλήρωνε τη διεθνή συζήτηση για το μέλλον της δισκογραφίας. Η έρευνα αυτή παρουσίαζε στο (τότε δικό μας domain) d-music.net, με πάρα πολλά τεχνικά στοιχεία και λεπτομέρειες, έναν τρόπο λύσης του προβλήματος -τότε- της μουσικής βιομηχανίας, από την επονομαζόμενη "πειρατεία". Και αυτός ο τρόπος είναι το σημερινό αυτονόητο: η πρόσβαση με συνδρομή 10 δολαρίων σε όλο τον πλούτο της μουσικής. Με τις υπηρεσίες streaming να παρέχουν free και premium μοντέλα και να προσφέρουν έσοδα στους καλλιτέχνες, αυτό δεν θεωρείται καν κατάκτηση πλέον.
Σήμερα, λοιπόν, που έχουμε τις λύσεις μπροστά μας και δεν πάμε στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα όπως τότε, θεωρώ ότι θα πρέπει να αναπτυχθούν εγχώριες και διεθνείς λύσεις πλατφορμών που θα συμπληρώσουν κόστη για τους μουσικούς, αν και όταν επιτραπούν οι συναυλίες μικρού κοινού.
Γιατί, λοιπόν, να μην έχω και τη δυνατότητα να παρακολουθώ online μια σειρά από συναυλίες ζωντανά, πληρώνοντας μια συνδρομή; Και αυτές δεν θα είναι λύσεις ανάγκης, μια αναγκαστική "κατάκτηση" που θα ξεφορτωθούμε όταν τα πράγματα πάνε καλύτερα. Ενδεχομένως να είναι λύσεις που θα δώσουν την ευκαιρία και σε ανθρώπους που δεν βρίσκονται στα αστικά κέντρα να παρακολουθούν, έστω και αν δεν έχουμε να κάνουμε με ακριβές παραγωγές, σε μικρότερα live. Ή να βλέπουμε ζωντανά καλές παραγωγές, που έτσι κι αλλιώς γίνονται στα μεγάλα φεστιβάλ. Αυτό, μάλιστα, θα ήταν καλό να επιδοτηθεί και από την Πολιτεία και από ευρωπαϊκά κονδύλια.
Λύσεις προφανώς και υπάρχουν, δεν θα εξαντληθούν στα πλαίσια αυτού του κειμένου. Η επιτυχημένη υλοποίησή τους, όμως, προϋποθέτει ότι αναζητούνται μεταξύ αυτών εκείνες που είναι παραγωγικές και όχι λύσεις παράτασης της ύπνωσης της οικονομίας.
Μια απαραίτητη υποσημείωση
Σαφώς και τίποτα δεν υποκαθιστά τη live εμπειρία. Μια συναυλία, για πολλούς, έχει τη δική της ιεροτελεστία, ατμόσφαιρα, συμμετοχή. Επειδή, όμως, η εποχή που ζούμε είναι χωρίς προηγούμενο και τα αυτονόητα δεν υπάρχουν, το να μπορούν να γίνονται κάποιες συναυλίες των 400 ατόμων και όσοι (επαναλαμβάνω: όσοι) επιθυμούν, να συμπληρώνουν στα κόστη της παραγωγής μέσω πλατφορμών, ώστε να είναι βιώσιμο το μοντέλο, αυτό μπορεί να αποτελέσει μέρος μιας λύσης. Και να έχουμε στο μυαλό μας τη μεγαλύτερη εικόνα, που δεν αφορά την παρούσα κατάσταση μόνο: αυτή ενός Netflix, για παράδειγμα, όπου θα μπορούμε να απολαμβάνουμε έναν πλούτο συναυλιών στις μεγάλες οθόνες μας, είτε τη στιγμή που συμβαίνουν, είτε on demand.
