Λίγο αφού είχαμε μπει μετά βαΐων και κλάδων στον Νέο Αιώνα, μια δημοφιλής τηλεοπτική διαφήμιση του ΟΠΑΠ για το Προπό, με έναν κολλημένο με τη μπάλα κουρέα (τον απέδιδε ο ηθοποιός Μανώλης Πιπεράκης), έκανε σουξέ το "Eki Attar" των Huun-Huur-Tu. Ένα «παράξενο» για τ' αυτιά μας τραγούδι, που έφτασε όμως να ακούγεται σχεδόν παντού, φέρνοντας εν τέλει και το συγκρότημα στην Ελλάδα (καλοκαίρι 2002), για συναυλίες στο Κηποθέατρο Παπάγου στην Αθήνα και στη Μονή Λαζαριστών της Θεσσαλονίκης.
{youtube}COF5qxlx20Y{/youtube}
Δεν υποβαθμίζω τη δύναμη της τηλεόρασης και της διαφημιστικής επανάληψης, καθώς έχουμε δει συχνά, σε διεθνές επίπεδο, πόσο λαοφιλή γίνονται τα τραγούδια των σποτ. Αιτία πάντως γι' αυτήν την αναπάντεχη επιτυχία είναι και το γεγονός ότι η Ελλάδα ήταν τότε συντονισμένη με μια διαφορετική διεθνή πραγματικότητα, στα ντουζένια και η ίδια της «ευρωπαϊκότητάς» της, να περιμένει Ολυμπιάδες και να κανακεύεται από τους κυβερνώντες της ως «ισχυρή» και «ισχυρή».
Παρότι λοιπόν έχω τη γνώμη ότι σοβαροί ακροατές της λεγόμενης world music στη χώρα μας υπήρξαν κυρίως όσοι ακολουθούσαν πιστά τα εξαιρετικά δημοσιεύματα του περιοδικού Jazz & Τζαζ (επενδύοντας σεβαστά ποσά για να φτιάξουν σχετικές δισκοθήκες), η ζωγραφισμένη με ροζ χρώματα Παγκοσμιοποίηση των καιρών εκείνων –κάτι σαν παράδεισος χωρίς σύνορα, όπου χαρούμενα πρόσωπα από όλες τις φυλές της Γης ανακατεύονταν, μαζί με τους πολιτισμούς τους– είχε τη δύναμη να κάνει τη μακρινή πατρίδα ενός τέτοιου γκρουπ να φαίνεται εξίσου cool με το γαλλικό ή το λατινοαμερικάνικο τραγούδι σε μια μεσαία τάξη που είχε την αγωνία να δώσει διαπιστευτήρια κοσμοπολιτισμού. Άσχετα αν ελάχιστοι μπορούσαν να εντοπίσουν σε έναν παγκόσμιο άτλα τη δημοκρατία της Τουβά ή να σου πουν πέντε βασικά πράγματα γι' αυτήν χωρίς να ανοίξουν την Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (η Wikipedia ήταν ακόμα στα σπάργανα).
Η δημοκρατία της Τουβά βρίσκεται στη νότια Σιβηρία, μεταξύ Ρωσίας και Μογγολίας. Είναι η πατρίδα των Τουβανών, ενός λαού με τουρκική προέλευση, που εντοπίζεται να ζει στην περιοχή καθώς περνούσαμε από τα προχριστιανικά στα μεταχριστιανικά χρόνια. Στη μακραίωνη παρουσία τους ζούσαν πάντα κατακτημένοι από τους ισχυρότερους γειτόνους τους, μέχρι που τους ξεσήκωσε η Ρωσική Αυτοκρατορία το 1911 κατά της Κίνας, μόνο και μόνο για να φτιάξει εκεί μια τύποις ανεξάρτητη δημοκρατία, την οποία μεταχειριζόταν ως προτεκτοράτο. Η Επανάσταση των Μπολσεβίκων δημιούργησε ένα χάος το 1917, αλλά από αυτό πήγασε το 1921 η σοβιετική δημοκρατία Ταννού-Τούβα, επισήμως ανεξάρτητη, επί της ουσίας δορυφόρος της Ε.Σ.Σ.Δ., στην οποία και απορροφήθηκε εν τέλει το 1944, διατηρώντας ωστόσο τοπική αυτονομία. Η τελευταία μεγάλωσε και έγινε ουσιαστικότερη το 1992, όταν και διαμορφώθηκε η σημερινή Τουβά· ένα αυτόνομο κράτος, που αποτελεί τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Το 1992, συμπτωματικά, είναι και το έτος ίδρυσης των Huun-Huur-Tu (σημαίνει Ηλιαχτίδες, στα τουβάνικα), οι οποίοι και δεν διέλυσαν ποτέ από τότε, συνεχίζοντας και σήμερα την πορεία τους, με 2 από τα 4 ιδρυτικά μέλη να είναι ακόμα παρόντα στη σύνθεση. Όταν βέβαια τους μάθαμε στην Ελλάδα ήταν μια μπάντα που ήδη συζητιόταν διεθνώς (το "Eki Attar" ήταν τραγούδι του 1994), έχοντας λ.χ. συγκινήσει το ρεπορτάζ της Chicago Tribune στις Η.Π.Α., αλλά και καλλιτέχνες σαν τους Chieftains, τον Ry Cooder και τους Kronos Quartet. Ο world «πυρετός» μας ήρθε με καθυστέρηση, αλλά ήδη καλά κρατούσε στον Δυτικό κόσμο.
Όπως όμως και με άλλες περιπτώσεις που διακρίθηκαν στη world δισκογραφία, έτσι και οι Huun-Huur-Tu αποτυπώθηκαν στα Δυτικά δημοσιεύματα ως πρέσβεις μιας πολύ ιδιαίτερης παράδοσης λαρυγγικού τραγουδιού ονόματι khöömei, που διατρέχει ολόκληρη τη μογγολική/σιβηρική στέππα. Λίγο ψάξιμο, ωστόσο, μα και μια επίσκεψη στο καθοριστικό τους ντεμπούτο 60 Horses In My Herd: Old Songs And Tunes Of Tuva (Shanachie, 1993), αποκαλύπτει πόσο παραπλανητική ήταν μια τέτοια παρουσίαση. Και συνάμα, βέβαια, ξεμασκαρεύει τόσο τα διαχειριστικά παιχνίδια πλασαρίσματος που έπαιξαν κάποιες από τις δισκογραφικές εταιρίες που ασχολήθηκαν με το world φαινόμενο, όσο και την ανεπάρκεια της Δυτικής κριτικής να φτάσει στο απαιτούμενο βάθος, όταν είχε να σταθεί έναντι τέτοιων δίσκων.
Αν λοιπόν ακούσει κανείς τις ηχογραφήσεις που έκανε ο Eduard Alekseev το 1987 στην Τουβά για λογαριασμό της Smithsonian Folkways, οι οποίες εκδόθηκαν το 1990 υπό τον τίτλο Tuva: Voices From The Center Of Asia, θα διαπιστώσει ότι οι Huun-Huur-Tu δεν είναι πρέσβεις της γηγενούς παράδοσης, μα ανανεωτές της. Αφενός, γιατί το khöömei θέλει έναν άνδρα ερμηνευτή να τραγουδάει σόλο, ενώ εκείνοι τραγουδούν ομαδικά, σαν συγκρότημα. Κι αφετέρου, γιατί δίπλα στα ντόπια όργανα σαν το δίχορδο βιολί igil, το τρίχορδο λαούτο doshpuluur ή το τύμπανο dünggür (διαδεδομένο στις σαμανιστικές τελετές), ακούμε και κιθάρα· την παίζει ο Albert Kuvezin, κουβαλώντας μαζί τις ροκ ανησυχίες του, εκείνες που τον ώθησαν στη συνέχεια να αφήσει το γκρουπ για να ιδρύσει τους Yat-Kha.
Το 60 Horses In My Herd: Old Songs And Tunes Of Tuva είναι κατά τα λοιπά ένας δίσκος βασισμένος σε αμιγώς παραδοσιακό υλικό, ο οποίος προσφέρει τη φουλ δυναμική του ιδιότυπου ομαδικού τραγουδιού της μπάντας, συστήνοντας όχι μόνο μια «εξωτική» τεχνική που περιέργως κάθεται αρκετά καλά στο Δυτικό αυτί, μα και μια εμπειρία που αποτυπώνεται υπερβατική και ταυτόχρονα γήινη, με κάτι μέσα της από την αγριάδα του ευρύτερου σιβηριανού τοπίου. Μπορεί στην πορεία οι Huun-Huur-Tu να εμβάθυναν περισσότερο στο ιδιότυπο fusion τους, βγάζοντας καλούς δίσκους με τους Kronos Quartet (1997), τους Bulgarian Voices Angelite & Moscow Art Trio (1999), αλλά και με τον Ross Daly (αναζητείστε το White Dragon του 2008), είναι όμως σε αυτό το άλμπουμ που χτίζουν μια πραγματική γέφυρα ανάμεσα στο τι ήταν η πατρίδα τους και στο τι μπορούσε να γίνει, στις ανοιχτωσιές μιας πραγματικής παγκοσμιοποίησης.
Υπό ένα τέτοιο λοιπόν πρίσμα, έχουμε εδώ έναν από τους πιο ουσιαστικούς δίσκους για ό,τι ονομάστηκε «world music», με δεδομένο ότι αντικείμενο της τελευταίας δεν είναι η καταγεγραμένη τοπική παράδοση, μα το πώς αυτή μπορεί να μετασχηματιστεί υπό τα κελεύσματα του (εκάστοτε) παρόντος.
{youtube}KY-6x6ygwK8{/youtube}
