Αντικατέστησε τον εθνικό ύμνο της Ιταλίας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1920, όταν ο κανονικός δεν μπορούσε να βρεθεί πουθενά, έγινε "It's Now Or Never" για τον Elvis Presley στην αυγή των 1960s, τη δεκαετία του 1980 έντυσε τηλεοπτική διαφήμιση του γνωστού και σε μας παγωτού Cornetto στη Βρετανία, ενώ σε νεότερα χρόνια ακούστηκε στη δημοφιλή σειρά The Sopranos, αλλά και στα γήπεδα ποδοσφαίρου την περίοδο που προπονητής της εθνικής Αγγλίας ήταν ο Fabio Capello (2008-2012). Αν και μας χωρίζουν πια 119 χρόνια από την αρχική του δημιουργία, παραμένει ένα από τα πιο αγαπητά και άμεσα αναγνωρίσιμα ιταλικά σουξέ.
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, το "O Sole Mio" δεν είναι ακριβώς «ιταλικό». Ούτε και πρόκειται για άρια από όπερα, όπως λαθεμένα (εξακολουθούν να) νομίζουν αρκετοί, παραπλανημένοι μάλλον από τη δημοφιλία της εκτέλεσης του Luciano Pavarotti. Ίσα-ίσα, πρόκειται για ένα δείγμα λαϊκής αστικής τέχνης που σχετίστηκε με τη Νάπολι κατά τον 19ο αιώνα, συγκροτώντας τη «σχολή» που σήμερα ονομάζουμε Ναπολιτάνικο Τραγούδι. Είναι δε προϊόν μιας προ-ιταλικής εποχής, όταν δεν υπήρχε δηλαδή ακόμα Ιταλία και στην περιοχή διαφέντευε το Βασίλειο των Δύο Σικελιών, όπου τα ναπολιτάνικα και τα σισιλιάνικα ομιλούνταν ευρέως ανάμεσα στον πληθυσμό. Εξού και ο τίτλος, που είναι βέρος ναπολιτέν, αφού στα ιταλικά δεν θα λέγαμε "O Sole Mio", αλλά "Il Mio Sole". Σε κάθε περίπτωση, σημαίνει "Ηλιαχτίδα Μου".
Για πολλά χρόνια, το "O Sole Mio" αποδιδόταν στον Eduardo Di Capua (στη φωτογραφία άνωθεν εικονίζεται να παίζει το πιανοφόρτε), γνωστό συνθέτη ανάλογων τραγουδιών στη Νάπολι εκεί στο γύρισμα του 19ου αιώνα προς τον 20ό αιώνα, ο οποίος και πράγματι το έγραψε, σε στίχους του ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Giovanni Capurro (επίσης Ναπολιτάνος). Δικαστήριο ωστόσο του 2002 αποφάνθηκε ότι το τραγούδι ανήκει συνθετικά και στον Alfredo Mazzucchi, τον 20χρονο τότε βοηθό του Di Capua, ο οποίος δικαιώθηκε έτσι 50 χρόνια μετά τον θάνατό του.
Το "O Sole Mio" πρωτακούστηκε το 1898 στο ετήσιο μουσικό φεστιβάλ της Νάπολι Festa di Piedigrotta, όπου όμως απέτυχε να πάρει το πρώτο βραβείο –έμεινε δεύτερο, χάνοντας από το "Napule Bello" του Giuseppe De Gregorio. Απογοητευμένοι, ο Di Capua και ο Capurro πούλησαν τα δικαιώματα στον εκδοτικό οίκο Bideri και μάλιστα για μικρό ποσό.
Στη συνέχεια, το "O Sole Mio" κυκλοφόρησε σε παρτιτούρα και διαδόθηκε προφορικά, γενόμενο ιδιαιτέρως αγαπητό σε όλη την Ιταλία. Με την άνοδο κατόπιν της δισκογραφίας μα και λόγω της μαζικής μετανάστευσης Ιταλών στην Αμερική, πέρασε και στα διεθνή ακροατήρια, γνωρίζοντας έκτοτε αλλεπάλληλες εκτελέσεις σε αρκετές γλώσσες (μεταξύ τους, και στη δική μας). Έχει ειπωθεί ότι η πρωτιά της δισκογραφίας ανήκει σε ένα συγκρότημα Ναπολιτάνων μεταναστών στις Η.Π.Α., το Neapolitan Trio, το οποίο ηχογράφησε πράγματι μια οργανική εκδοχή του τραγουδιού το 1915 σε single 78 στροφών για τη Victor, με Αμερικανό ενορχηστρωτή (Walter B. Rogers) και με την περιγραφή «ναπολιτάνικη σερενάτα». Αυτό ωστόσο δεν είναι ακριβές, γιατί υπάρχει ηχογράφηση σε κύλινδρο ήδη από το 1901, με το πλήρες μάλιστα τραγούδι, εκτελεσμένο από τον τενόρο και πιανίστα Francesco Daddi. Δισκογραφία, βλέπετε, δεν είναι μόνο τα formats που αναγνωρίζουμε πιο εύκολα σήμερα.
Παρακάτω, διαλέγουμε 10 χαρακτηριστικές ηχογραφήσεις (από τις πραγματικά δεκάδες): και αυτές βέβαια που έχουν γράψει ιστορία, αλλά και κάποιες λιγότερο εμφανείς, οι οποίες αξίζουν τον κόπο.
Enrico Caruso
Η αρχή οφείλει βέβαια να γίνει με τον Enrico Caruso, τον απίστευτο δηλαδή Ιταλό τενόρο που αναδείχθηκε σε μία από τις πιο διάσημες προσωπικότητες των αρχών του 20ού αιώνα, γενόμενος ο πρώτος ποπ αστέρας της δισκογραφημένης μουσικής. Ναπολιτάνος στην καταγωγή, ο Caruso γνώριζε πολύ καλά το "O Sole Mio". Η εκτέλεση που κατέγραψε τον Φεβρουάριο 1916 (και όχι 1918, όπως λάθος γράφει σε άρθρο του ο Duane Zigliotto) σε 10ιντσο μονής όψης single 78 στροφών για τη Victor, έχει δικαίως μείνει θρυλική. Μπορείτε να τη θαυμάσετε εδώ, με remastered ήχο.
Εστουδιαντίνα Σιδερή
Η πρώτη μορφή της περίφημης Σμυρναϊκής Εστουδιαντίνας, που, αν και συγκρότημα με έδρα τη Σμύρνη, είχε ως κεντρική φιγούρα τον Φαναριώτη Βασίλειο Σιδερή. Το 1905 ηχογράφησαν τη μελωδία του "O Sole Mio" σε single 78 στροφών για τη Favorite, με ελληνικούς στίχους (άγνωστο ποιος τους έγραψε) και τον τίτλο "Μη Λησμονείς". Μπορείτε να ακούσετε τη φθαρμένη ηχογράφηση εδώ.
Tony Martin
Ξεχασμένος σήμερα, ο Tony Martin (όχι, καμία σχέση με τον πάλαι ποτέ frontman των Black Sabbath) απόλαυσε μια τεράστια καριέρα διάρκειας 70 περίπου χρόνων, σταδιοδρομώντας τόσο ως τραγουδιστής, όσο και ως ηθοποιός, έμεινε δε στην ιστορία και ως ακραιφνής Ρεπουμπλικάνος και υποστηρικτής του Richard Nixon. Το 1949 έβγαλε ένα single 45 στροφών για την RCA με μια επεξεργασμένη εκδοχή του "O Sole Mio", με αγγλικούς στίχους και τον τίτλο "There's No Tomorrow", σημειώνοντας μια πολύ μεγάλη επιτυχία (#4 στα εθνικά charts των Η.Π.Α.). Η προσαρμογή του ναπολιτάνικου τραγουδιού στα μοτίβα της ελαφράς μουσικής που κυριαρχούσε τότε στα αμερικάνικα ποπ δεδομένα, ήταν αληθινά άψογη.
{youtube}e3Qmg9vZFdo{/youtube}
Mario Lanza
Στον απόηχο της επιτυχίας του Martin, ποιος αλήθεια μπορούσε να κατηγορήσει τον Mario Lanza αν σκέφτηκε κάτι τύπου «για στάκα, είμαι ιταλικής καταγωγής, πίνω νερό στο όνομα του Caruso, είμαι ίσως ο δημοφιλέστερος τενόρος της γενιάς μου και κάνει κάποιος άλλος επιτυχία με το "O Sole Mio" και μάλιστα στα αγγλικά»; Η RCA ψήθηκε, ο Lanza ηχογράφησε τη δική του εκδοχή σε ένα single 45 στροφών και μπορεί να μην κατόρθωσε να τα βάλει τον Caruso και τον Martin, μα είχε κι εκείνος τις αρετές του, κρατώντας το τραγούδι σε ένα πιο πιστό στις ρίζες κλίμα ανδρικής ερμηνείας.
{youtube}1X27O50Xq4U{/youtube}
Elvis Presley
Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο Elvis ήταν φαντάρος και υπηρετούσε σε μονάδα του αμερικανικού στρατού στη Γερμανία. Εκεί, άκουσε στο ραδιόφωνο το "There's No Tomorrow" του Martin και ξετρελάθηκε. Ζήτησε λοιπόν από τους συνεργάτες του να κάνει κι εκείνος κάτι με το τραγούδι κι εκείνοι επέστρεψαν προσφέροντάς του τη μελωδία του "O Sole Mio" με αγγλικούς στίχους των Aaron Schroeder & Wally Gold και τον τίτλο "It's Now Or Never". Ο Βασιλιάς το ηχογράφησε στη συνέχεια σε single 45 στροφών για την RCA (1960), σάρωσε τα νούμερο 1 Αμερικής και Βρετανίας και πούλησε 25.000.000 αντίτυπα σε παγκόσμια κλίμακα.
{youtube}Uwelrtb8Oho{/youtube}
Dalida
Με τον Elvis Presley να κάνει θραύση με το "It's Now Or Never", η Jacqueline Joubert πήγε στη Dalida και της είπε «γιατί να μη δημοσιεύσεις κι εσύ μια διασκευή, κρατώντας το πρωτότυπο καντσόνε, αλλά με μια μοντέρνα, ποπ ενορχήστρωση»; Η Dalida το βρήκε καλή ιδέα, ο Raymond Lefèvre επιμελήθηκε την ενορχήστρωση στο single 45 στροφών που ηχογραφήθηκε για λογαριασμό της Barclay (1961) και ιδού μια πραγματικά κεφάτη διασκευή, με τη Dalida στις μεγάλες δόξες της.
{youtube}wj0Ap4yH_M4{/youtube}
Luciano Pavarotti
Ο Pavarotti κοροϊδεύτηκε κάπου στη δεκαετία του 1990 από μουσικογραφιάδες του εγχώριου Τύπου, λίγο γιατί αυτοί δεν καταλάβαιναν και πολλά αν δεν είχε ηλεκτρική κιθάρα, λίγο γιατί εκείνος την υπεραγαπούσε τη δημοσιότητα και ήθελε έτσθ να μετατραπεί σε ποπ είδωλο, όταν έπαψε να είναι τενόρος πρώτης γραμμής. Στην ακμή του, ωστόσο, υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους τραγουδιστές της ιστορίας και «χρεώνεται» με την απολαυστικότερη αυθεντική ηχογράφηση του "O Sole Mio" μετά τον Caruso. Την έκανε το 1979, στο άλμπουμ O Sole Mio: Favourite Neapolitan Songs (Decca), με την Orchestra del Teatro Comunale di Bologna σε διεύθυνση Anton Guadagno.
{youtube}CZNT2SJOPVg{/youtube}
John Schneider
Θυμάστε ίσως οι παλιότεροι (και σίγουρα οι παλιότερες) τον Bo Duke, τον όμορφο ξανθό που οδηγούσε τον Στρατηγό Λι μαζί με τον ξάδερφό του Luke Duke (Tom Wopat) στους περίφημους Ντιούκς του Χάζαρντ, κάνοντας δύσκολη τη ζωή του σερίφη Roscoe P. Coltrane (ο ανεπανάληπτος George Best). Ο καημός ωστόσο του John Schneider, του έφηβου ηθοποιού που τον έπαιζε, ήταν το τραγούδι και το 1980 μπόρεσε να αρχίσει μια (ψιλοεπιτυχημένη) καριέρα σε αυτό, με μια πράγματι ωραία διασκευή στο "It's Now Or Never", η οποία τον έστειλε καρφί στο #14 των εθνικών charts των Η.Π.Α. Δυστυχώς για τον συμπαθέστατο Schneider, ήταν και το μόνο του top-40 hit.
{youtube}0MMZXRrsZmM{/youtube}
Paul McCartney
Ανάμεσα σε όσους αγάπησαν πολύ το "It's Now Or Never", ήταν και ο Paul McCartney. Ο οποίος και ετοίμασε τη δική του διασκευή το 1987, καθώς έφτιαχνε το άλμπουμ Choba B CCCP. Η διασκευή έμεινε όμως έξω από την τελική tracklist και βρήκε τον δρόμο της προς τη δημοσιότητα το 1990, όταν μπήκε σαν συμμετοχή του Macca στο tribute album The Last Temptation Οf Elvis που κυκλοφόρησε τότε με τεύχος του ΝΜΕ.
{youtube}95AEmfr3aCQ{/youtube}
Γιώργος Κανάκης & Μενέλαος Θελετρίδης
Φινάλε με μία ακόμα ελληνική ηχογράφηση. Ο υψίφωνος Γιώργος Κανάκης και ο Μενέλαος Θελετρίδης έκαναν καριέρα στην Αμερική, όπου καθώς φαίνεται είχαν μεταναστεύσει μεσούντος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ίσως και νωρίτερα. Το 1919, έκοψαν σε single 78 στροφών για λογαριασμό της Panhellenion τη δική τους εκδοχή στο "O Sole Mio", με ελληνικούς στίχους (αγνώστου) και τον τίτλο "Μακράν Κι Αν Είσαι". Μπορείτε να απολαύσετε τους ξεχασμένους σήμερα μα πραγματικά καλλικέλαδους λυρικούς καλλιτέχνες εδώ.
