Από την εποχή που η Παρθένος Μαρία μύρισε τον κρίνο (με τις γνωστές συνέπειες) τελείωσε η ιστορία της παρθενογένεσης για το ανθρώπινο είδος...
(αναδημοσίευση από το Sonik)
Στην τέχνη, και εν προκειμένω στη μουσική, δεν έχει τελειώσει γιατί απλά ...δεν υπήρξε ποτέ. Και το γεγονός ότι η έκφραση «στην τέχνη δεν υπάρχει παρθενογένεση» έχει μετατραπεί σε πολυφορεμένο στερεότυπο (ενίοτε βέβαια και άλλοθι!), δεν αναιρεί ασφαλώς τη βαθιά της αλήθεια. Τότε γιατί στη σύγχρονη κοινωνία τίθεται ολοένα και συχνότερα το ζήτημα της «αυθεντικότητας»; Και γιατί για παράδειγμα, φορώντας σημερινά γυαλιά, ο παλιότερος γνωστός μας ραψωδός, ο Όμηρος θα φαινόταν ένας φτηνός λογοκλόπος;
Για να θέσω την άποψη μου ξεκάθαρη εξ αρχής: το ζήτημα της αυθεντικότητας και της πρωτοτυπίας τέθηκε επιτακτικά από τη στιγμή που η μουσική έγινε εμπόρευμα προς πώληση, όταν απέκτησε δηλαδή ανταλλακτική αξία (η οποία μάλιστα σύντομα υπερίσχυσε της αξίας χρήσης). Προγενέστερα και για αιώνες, τα τραγούδια κυκλοφορούσαν σε (άυλη!) μορφή από στόμα σε ...αυτί, ο δε δημιουργός ήταν περισσότερο ένας φορέας ενός ευρύτερου κοινοτικού πνεύματος. Ο μουσικός άλλωστε ποτέ δεν δρα εν κενώ (όσο κι αν μοιάζει ρομαντική η εικόνα της έμπνευσης η οποία πέφτει σαν αστραπή -ή σαν ...μήλο- στο κεφάλι), ζει μέσα στην κοινωνία των ανθρώπων, η οποία συνεχώς και αδιαλείπτως τον επηρεάζει, σε τέτοιο βαθμό που κάθε έργο φέρει επάνω του ανεξίτηλα τα σημάδια της ιστορίας και της γεωγραφίας. Ο Καταλανός φιλόσοφος Εουχένιο ντ’ Ορς το συνοψίζει αφοριστικά: «ό,τι δεν είναι παράδοση είναι λογοκλοπή». Ακραίο μεν, αλλά για σκεφτείτε το λίγο...
Με το πέρασμα στην εποχή του ατομικισμού, θα αναδειχθεί πλέον ο ιδιάζων, ξεχωριστός ρόλος του δημιουργού. Η ανακάλυψη του φωνογράφου θα επισφραγίσει αυτή την μετάβαση, οι συνέπειες της οποίας φάνηκαν αμέσως. Ας μην πάμε μακριά κι ας θυμηθούμε τον τρόπο με τον οποίο μεγάλο μέρος της ελληνικής δημοτικής παράδοσης ξάφνου απέκτησε «επώνυμο» δημιουργό. Μια ανάλογη κατάσταση τύπου «ω, τι ωραίο πλιάτσικο» συνέβη με πολλές εθνικές κουλτούρες, οι οποίες πωλήθηκαν επανεισαγόμενες με copyright προστασία στους ιθαγενείς.
Έτσι κάπου εδώ μπήκαν στο παιχνίδι τα περιβόητα «πνευματικά δικαιώματα», οι νότες και οι συχνότητες μετατράπηκαν σε ιδιοκτησία, ανακατεύτηκαν οι κατασταλτικοί και δικαστικοί μηχανισμοί, και η ιστορία μας έχει χαρίσει πολλές σπαρταριστές στιγμές με μουσικούς να κονταροχτυπιούνται σε δικαστικές αίθουσες, λες και τα τραγούδια είναι διαφιλονικούμενα αγροτεμάχια.
Ακόμη όμως και με αυτή τη «σύγχρονη» οπτική, τα όρια ανάμεσα στη μίμηση και την επιρροή παραμένουν τις περισσότερες φορές αχνά και λίαν δυσδιάκριτα. Δεν μας βοηθά πολύ και ο Στραβίνσκι με τη ρήση του «οι μεγάλοι κλέβουν, οι μέτριοι μιμούνται», απλά μεταθέτει το ζήτημα στο μεταφυσικό επίπεδο του ταλέντου. Ας αφήσουμε λοιπόν στο χρόνο το καθήκον να ξεκαθαρίσει την ήρα από το στάρι.
Έτσι, δεν μοιάζει περίεργο το γεγονός ότι σε μια εποχή όπου τα ποσοτικά μεγέθη έχουν αλλάξει δραματικά, όπου παράγεται περισσότερη μουσική απ’ όση μπορεί να καταναλωθεί (και, όχι, δεν αναφέρομαι μόνο στο mainstream!), και τα τραγούδια έχουν σύντομη ημερομηνία λήξεως (μέχρι το επόμενο κατέβασμα), τραγούδια-καρμπόν να ξεπετάγονται εκεί όπου έγινε μία επιτυχία, σε σημείο μάλιστα να αναρωτιέσαι αν η κλωνοποίηση δεν έχει ήδη επιτευχθεί!
Ας μην το καταλογίσουμε, όμως, μόνο στο προφανές κίνητρο του κέρδους. Ας αναλογιστούμε και την ανασφάλεια του μουσικού που τον οδηγεί στην εφαρμογή δοκιμασμένων συνταγών. Ή και την ακατανίκητη δύναμη της μόδας (κι ας έλεγε η ιέρειά της, Κοκό Σανέλ, ότι ο καλύτερος τρόπος να είσαι μέσα στην μόδα είναι να μην την ακολουθείς). Και για να αποδώσω και ...τιμές στους αντιγραφείς: μήπως δεν είναι αυτοί οι οποίοι συμβάλλουν στην εξάπλωση ακόμη και στη θεμελίωση μιας μουσικής καινοτομίας;
Θα δώσουμε, όμως, από την άλλη δίκαιο στην αιτίαση ότι δεν γράφεται πια νέα μουσική; Σε αυτή τη σχεδόν ψυχαναγκαστική εμμονή με την πρωτοτυπία (και πρωτοπορία, χωρίς αυτά να ταυτίζονται απαραίτητα), την εξέλιξη και άλλες θολές έννοιες κοπιαρισμένες από οικονομικά εγχειρίδια; Η προσωπική μου απάντηση είναι σαφής. Η μουσική δεν εξελίσσεται τελεολογικά προς κάποιο αφηρημένο ιδανικό. Απλά και μόνο αλλάζει για να εκφράσει τους εκάστοτε πόθους, πόνους, ανησυχίες και συναισθήματα των ανθρώπων. Ένα ωραίο τραγούδι είναι πολύτιμο κι ας πατάει (αντιγράφει) γνωστούς δρόμους...
Εν τέλει, το ζήτημα για τον κάθε μουσικό είναι το πώς τις ...κλοπιμαίες ύλες θα τις αφομοιώσει, θα τις εμπλουτίσει και θα τις μεταπλάσει, βάζοντας και ένα κομμάτι δημιουργικής ψυχής, απόλυτα προσωπικής και βιωματικής. Σήμερα για πρώτη φορά ολόκληρη (ή σχεδόν ολόκληρη) η παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, από την έρημο της Σαχάρας μέχρι τις αστικές γειτονιές των μεγαλουπόλεων, είναι προσβάσιμη και άμεσα διαθέσιμη στον οποιοδήποτε, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται ένα πλούσιο τοπίο με κάθε λογής γονιμοποιήσεις, επικονιάσεις, ζευγαρώματα και ...συνουσίες μεταξύ των πλέον απροσδόκητων μουσικών ειδών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, βρίσκετε εσείς κάποιο νόημα στην εμμονική αναζήτηση της αυθεντικότητας;
