Εδώ και μια δεκαετία, ο Kanye West έχει στήσει έναν βέβηλο χορό πάνω στη λεπτή γραμμή που συλλογικά διαισθανόμαστε να χωρίζει τα αυτόκλητα είδωλα από τις έκπτωτες ιδιοφυΐες και τους σαλτιμπάγκους-καπηλευτές της μαζικότητας των μουσικών ηρώων από τους προφήτες των καιρών, όσους κατασπάραξε το μαζικό μάρκετινγκ. Ο πιο κακόφημος και δοξασμένος μουσικός στην Αμερική (και όχι απλά ράπερ), ανέλαβε με τη φετινή του σκοτεινή και διεστραμμένη φαντασίωση τη μόνη δουλειά που ξέρει να κάνει καλά: να είναι ο αρχιτέκτονας του εφιάλτη του.
Το Yeezus είναι το 6ο άλμπουμ του (ή το 6½, κατά το Φελινικότερο, αν συνυπολογίσουμε και το συνεταιρικό με τον Jay-Z, Watch The Throne), το οποίο στα χώνει στον εγκέφαλο αδιαπραγμάτευτα χάρη σε έναν νεφελώδη, πυκνό και τέρμα παρανοϊκό ηχητικό ιστό, κεντημένο για να χωρέσει και να αιχμαλωτίσει την αφιλτράριστη εκφραστικότητά του. Το σημείο-κλειδί για την κατανόηση του άλμπουμ έγκειται σε αυτήν ακριβώς την «ακατέργαστη» εκφραστικότητα: με τις εναλλάξ ρίμες αυτο-αποθέωσης και με τα λαχανιασμένα ραπαρίσματα αυτο-ταπείνωσης, ο Kanye West δεν μιλάει για τίποτα που να αφορά οποιονδήποτε άλλον, παρά μόνο τον εαυτό του.
Από το πάτωμα λοιπόν έως το ταβάνι, το Yeezus αποτελείται από τις πιο μύχιες σκέψεις, τις ανασφάλειες, τον κωλοπαιδισμό, τον μισανθρωπισμό, τις εμμονές, τις δεισιδαιμονίες και τις νευρώσεις του West. Κι αν κάτι μέσα σ' αυτόν τον οχετό από ονειρώξεις αυτολύπησης και παραληρήματα οργής –τα οποία μπερδεύονται και αλληλοκαθορίζονται– μας αφορά κι εμάς, συμβαίνει τελείως συμπτωματικά. Η ακτινογραφία της ψυχωμένης προσωπικότητάς του είναι το blueprint για κάποιο οικουμενικό συμπέρασμα ή για κάποια γενικότερη σοφιστικέ ιδέα του άλμπουμ, όπως εκείνης του «ανθρώπινου σφάλματος στην αυτοέκφραση» (αν μπορεί να περιγραφεί διανοουμενίστικα). Ο West δεν εκπροσωπεί, δεν εκφράζει και στην τελική δεν νοιάζεται. Δεν χρειάζεται να νοιαστείς κι εσύ: δεν σε αφήνει ο ίδιος, γιατί γνωρίζει καλύτερα από όλους το πόσο προβληματικός είναι.
{youtube width="480" height="300"}8kyWDhB_QeI{/youtube}
Από τις αρχές του 2004, όταν προσγειώθηκε το περίτεχνα δομημένο ντεμπούτο του The College Dropout, ο West είχε ακομπλεξάριστα αποδεχθεί, χωνέψει και ήδη βαρεθεί την καθεδρία του στο σύμπαν χιπ χοπ αξιών που λάνσαρε στο μυαλό του. Δεν μπορούσες όμως να φέρεις αντίρρηση: ο τρόπος με τον οποίον έμπλεκε τα soul samples με τα gospel στοιχεία σε ξεπερνούσε –τον έστελναν αυτόματα στο βάθρο του πρωταθλητή. Ο πειραματισμός της ανεξάντλητης ηχοθεραπείας απογειώθηκε έναν χρόνο μετά στο Late Registration, όπου κάθε απελπιστική παλαβομάρα εκφερόταν με αδικαιολόγητο στόμφο, αλλά και με τη σφραγίδα γνησιότητας ενός αρωγού της μεταμοντέρνου χιπ χοπ, που έχτιζε χειροποίητους εθιστικούς ρυθμούς, επιβάλλοντάς τους.
Κάπου ανάμεσα στην trashy/reality TV περσόνα του, στις εξοργιστικές συνεντεύξεις και στο manic compulsive tweeting στο οποίο επιδόθηκε λίγο αργότερα, o Kanye West όχι μόνο δεν κάηκε, αλλά βγήκε αλώβητος –μοιρολογώντας την αργκό της ψυχής του και καταρρακώνοντας τον κόσμο ολόκληρο γύρω του σε δύο συνεχόμενα άλμπουμ που λαθεμένα χαρακτηρίστηκαν «αποτυχημένα». Στο χορταστικό μα άτολμο Graduation (2007) έπαιξε με τη ρετρό electronica, σημειώνοντας μάλιστα και crossover επιτυχία (με το "Stronger"), ενώ στο πνιγηρό 808’s & Heartbreaks του 2008 έκανε βουτιά στις ματαιότητες του νεόπλουτου lifestyle του και της μοναξιάς μετά τον χωρισμό με την "Heartless" αρραβωνιαστικιά του, μέσα από ένα κολπατζίδικο κολάζ του auto tune με τα synths των 1980s. O πρωτοπόρος της ψυχωτικής λούπας καμουφλαριζόταν λοιπόν πίσω από την ατμόσφαιρα, φτάνοντας σε επίπεδα ποινικά κολάσιμης αυταρέσκειας κι οδεύοντας ολοταχώς προς μια αδιέξοδη επιτήδευση. Ακόμα κι αν παρήγαγε ένα διαυγές και αριστουργηματικά αγωνιώδες τραγούδι σαν το "Love Lockdown", τα όρια είχαν στενέψει και το πιστόλι κριτικών και κοινής γνώμης ήταν στον κρόταφο.
{youtube width="480" height="300"}PsO6ZnUZI0g{/youtube}
Ότι το My Beautiful Dark Twisted Fantasy (2010) θα αποτελούσε ορόσημο για το χιπ χοπ, φάνηκε ήδη από τις πρώτες νότες του "Runaway". Το 70λεπτο μανιφέστο ομορφιάς, σκότους, διαστροφής και φαντασιώσεων του κυρίου West τον έφτασε πράγματι σε άλλο επίπεδο. Ένα κρεσέντο δημιουργίας σε κάθε στροφή, μια μουσική κορύφωση σε κάθε ρεφρέν, μια νέα διάσταση της έννοιας «μουσική απόλαυση» σε κάθε τραγούδι. Άλμπουμ τολμηρό, αιματηρό, που έβρισκε λόγο ύπαρξης στην κόψη των αισθήσεων. Το μεγάλο ερώτημα ήταν ποιο το επόμενο βήμα μετά από κάτι τέτοιο και ποια η ιδέα η οποία θα τιθάσευε τη μεγαλομανία, τις αφέλειες και την ασυμμάζευτη οργή κατά της μηχανής των πολέμιων.
Το Yeezus ανέλαβε λοιπόν ν' απαντήσει με τους αφτιασίδωτους στίχους του και με την αναφορά του στην ανερμάτιστη καθημερινότητα ενός μόνο ανθρώπου, ενός α-λα-King Crimson "21st Century Chizoid Man". Ο West εξόρκισε εδώ την παραζάλη της δημόσιας εικόνας του εκφράζοντας την ψυχολογική του σύγχυση με εικόνες ντροπής και με ιστορίες αποτροπιασμού γύρω από λεφτά, bitches και νυχτερινά κλαμπ. Όμως του αρκεί να θρέφεται από τις ίδιες τις σάρκες της μεφιστοφελικής και μεσσιανικής ταυτόχρονα περσόνας του (Yeezy & Jesus), θολώνοντας τα όρια μεταξύ ευτελούς σελεμπριταριού και άκρας ιδιωτικότητας, μέσα από όξινα beat και μέσα από έναν παχύρρευστο ηλεκτρισμό, ο οποίος τυραννάει το subwoofer και ξύνει τα ηχεία σαν στατικός ηλεκτρισμός.
{youtube width="480" height="300"}YLx11xq6X7Q{/youtube}
Είναι βέβαιο πως αρχικά δεν θα εμπλακείς και δεν θα συγκινηθείς από αυτό το νιχιλιστικό μανιφέστο διαφθοράς και βωμολοχίας. Δεν γίνεται δηλαδή να συμπλεύσεις με το πωρωμένο σύμπαν του Yeezus με θεωρητικό τρόπο, παρά μόνο μετά από επανειλημμένες ακροάσεις και με άνευ όρων αποδοχή. Κάτι τέτοιο, όμως, μοιάζει σαν να προσπαθείς να συνδεθείς συναισθηματικά με έναν τρόφιμο ψυχιατρείου, κοιτώντας τον ατελείωτες ώρες πίσω από έναν γυάλινο τοίχο. Τη συναισθηματική αποστασιοποίηση ο Kanye West τη φτάνει εδώ στα άκρα, μπλοκάροντας τα σημεία που συνήθως πατάμε για να αξιολογήσουμε και να κατατάξουμε. Εκεί ακριβώς βρίσκεται η περιοχή των αισθήσεων που κάνει την απωθημένη του παθογένεια να χάσκει σαν αγιάτρευτη πληγή, με εργαλείο μια ξέφρενη, over the top ηλεκτρισμένη παραγωγή. Κι αυτό είναι το στοίχημα ενός άλμπουμ δίχως εξώφυλλο, το οποίο δεν έβγαλε singles και αψήφησε τους μηχανισμούς της βιομηχανίας.
Σαν να θέλει να υποδυθεί τον σκοτεινό αντίποδα του ειδυλλιακού lifestyle, της πετυχημένης επιχειρηματικότητας και των ζηλευτών επιλογών (ζωής και καριέρας) του φίλου του Jay-Z –ο οποίος θρέφει κοινωνικά το correct προφίλ του έχοντας για σύντροφο την πιο ποθητή γυναίκα του R’n’B– ο Kanye West παντρεύεται την πιο τελευταία γκόμενα στην υφήλιο (Kim Kardashian), ακυρώνει δημόσια την υπόληψή του σαν role model και προκαλεί εσκεμμένα δημόσιες εμπάθειες (με ντροπιαστικά περιστατικά σαν εκείνο με την Taylor Swift). Πέρα από το παρασκήνιο, όμως, δεν μπορείς να μην ασχοληθείς με το καλλιτεχνικό έργο• δεν μπορείς να κάνεις ότι δεν ακούς αυτό το «μουσικό προϊόν» του χάους. Είναι σαν να μην ασχολείσαι με την επίκαιρη πολιτική ή να απέχεις ιδεολογικά από τα καυτά ζητήματα των καιρών σου.
{youtube width="480" height="300"}ViGNBLQpGWE{/youtube}
Πίσω από το μείγμα βρωμιάς και electro υγρασίας τραγουδιών σαν το "Black Skinhead" ή το "New Slaves", υπάρχει εκείνο το πασπάλισμα της εσωτερικής δύναμης που κατέχει ο Kanye. Όπως στο "I Am A God", όπου ένας καταρράκτης βιομηχανικών synths ξεβράζεται σε ηχητικούς παραπόταμους από dubstep νερά, τα οποία χύνονται κατόπιν σε μια ταραγμένη θάλασσα από επιθετικές, επώδυνες κραυγές, γεμάτες αιχμή και ένταση. Ο αντίπαλος του Kanye West δεν είναι έτσι ο Kendrick Lamar ή ο Frank Ocean (ή το χιπ χοπ ολόκληρο), είναι ότι ζει και αναπνέει στους δρόμους. Είτε κερδίζει, είτε χάνει, η πραγματική τραγωδία βρίσκεται στο ότι κανείς δεν τον μάχεται. Το ζήτημα είναι να ασχοληθείς με την τρικυμία στον εγκέφαλο της περσόνας του, ενός ανθρώπου που τα έχει όλα και ζει σε εμπόλεμη κατάσταση με το σκοτεινό εγώ του. Είναι σαν να ασχολείσαι με σοβαρό ενδιαφέρον με κάποιον που τα έχει όλα λυμένα και το μεγαλύτερο άγχος του μοιάζει το να μην πνιγεί στον εμετό του.
Όμως αυτός ο διαταραγμένος, πληθωρικός, κακομαθημένος, ατσούμπαλος, απόλυτα επίκαιρος, τσαντισμένος, ελαττωματικός, κατά διαστήματα φρικτός, αλλά πάντα συναρπαστικός ράπερ, είναι από τα σπουδαιότερα πράγματα που γέννησε η αμερικάνικη μουσική τα τελευταία 10 χρόνια. Και τον χρειαζόμαστε.
