Παλιότερα τα λέγαμε μεταξύ μας οι Καλαματιανοί, με τον καιρό όμως έγινε και ευρύτερη ιστορική γνώση: η πρώτη πράξη της επανάστασης του λαού μας ενάντια στην κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον αμιγώς ελλαδικό χώρο (είχε προηγηθεί ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στη Μολδοβλαχία), έγινε στις 23 Μαρτίου 1821, στην Καλαμάτα. Ωστόσο, το πλάνο που είχε καταρτίσει ο Υψηλάντης –ως αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας– προέβλεπε η έναρξη να γίνει μεν στην Πελοπόννησο, ανήμερα όμως της 25ης Μαρτίου, ώστε να συμπέσει με τη σπουδαία θρησκευτική περίσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. (1) Πρακτικά, ωστόσο, οι επαναστατικές δυνάμεις χρειάστηκε να περικυκλώσουν την Καλαμάτα στις 22 Μαρτίου και στις 23 ήταν στα χέρια τους, ύστερα από την απόφαση του πασά Σουλεϊμάν Αρναούτογλου να παραδοθεί χωρίς μάχη.
Το θέμα του εορτασμού της επετείου της Επανάστασης τέθηκε για πρώτη φορά το 1822. Η προσωρινή κυβέρνηση, που τότε έδρευε στην Κόρινθο, αποφάσισε η γιορτή να γίνει στην πόλη, την ίδια μέρα με το Πάσχα εκείνης της χρονιάς. Έκτοτε δεν υπήρχε κάποια σταθερά θεσπισμένη επέτειος. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1834 για να κάνει ο ποιητής και πεζογράφος Παναγιώτης Σούτσος σχετική παρέμβαση, προτείνοντας την 25η Μαρτίου, με το σκεπτικό ότι ήταν ημέρα γενίκευσης των επαναστατικών κινήσεων στην Πελοπόννησο. (2) Τελικά ο βασιλιάς Όθωνας πήρε τη σχετική απόφαση το 1838, σε μια περίοδο που προσπαθούσε να τονώσει τη δημοτικότητά του, καλλιεργώντας παράλληλα στενές σχέσεις με το Ρωσικό Κόμμα του Ανδρέα Μεταξά. Για το οποίο τα ζητήματα Ορθοδοξίας είχαν καίρια θέση στην πολιτική ατζέντα, οπότε έβλεπε με πολύ θετικό μάτι μια θεσμοθετημένη επέτειο, που θα συνέπιπτε με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Πράγματι, η απόφαση του Όθωνα έγινε δεκτή με μεγάλη ικανοποίηση από τον ελληνικό λαό, κάτι που φάνηκε και από το δυναμικό παρών που δόθηκε σε εκείνον τον πρώτο εορτασμό του 1838, τον οποίον έστησε ο διοικητής της Αττικής Κωνσταντίνος Αξιώτης: πλήθη «με κατάλευκες φουστανέλες, ασημένιες φέρμελες και σελάχια με καλογυαλισμένες πιστόλες» έφτασαν στο κέντρο της Αθήνας, στον ναό της Αγίας Ειρήνης στο Μοναστηράκι, ταξιδεύοντας ακόμα και από περιοχές σαν το Μενίδι και τα Σπάτα. (3) Κρατούσαν μικρές κυανόλευκες σημαίες, κλωνάρια δάφνης, κάποιοι και όπλα (ζούσαν άλλωστε ακόμα τότε αρκετοί αγωνιστές του '21) και αντέδρασαν με ιαχές ενθουσιασμού όταν κατέφτασε η βασιλική άμαξα και είδαν τον Όθωνα να κατεβαίνει με φουστανέλα, συνοδευόμενος από την Αμαλία, που επίσης ήταν ντυμένη με ελληνική παραδοσιακή φορεσιά.
Το καλό ωστόσο κλίμα χάλασε λόγω του ...μουσικού προγράμματος(!) των εορτασμών. Μέσα λοιπόν στην Αγία Ειρήνη γινόταν η δοξολογία χοροστατούντος του επισκόπου Αττικής Νεόφυτου Μεταξά, κι απέξω ξεκίνησε να παίζει μουσική η στρατιωτική μπάντα. Ενώ όμως ο κόσμος περίμενε να ακούσει γνωστά σε όλους παραδοσιακά τραγούδια με πατριωτικό περιεχόμενο, η μπάντα τα αγνόησε εντελώς, προτιμώντας «τα Μπαβαρέζικα βάλσια και γαλώπια», όπως μας ενημερώνει ο ανώνυμος ανταποκριτής της εφημερίδας Φήμη. (4) Έπαιξαν δηλαδή βαλς και γκαλόπ (ο άμεσος πρόγονος της πόλκας).
Η δυσαρέσκεια υπήρξε έντονη, αλλά ο λαός θα έπαιρνε την «εκδίκησή» του στο δεύτερο μέρος των εορτασμών. Μετά δηλαδή τη δοξολογία, επίσημοι και ανεπίσημοι πήγαν στην πλατεία Κλαυθμώνος, όπου βρίσκονταν τότε τα ανάκτορα (σήμερα είναι εκεί το Μουσείο των Αθηνών και ο κήπος του Black Duck). Και, αφού έγινε παρέλαση της φρουράς μπροστά στο βασιλικό ζεύγος, στήθηκε γλέντι με τα όργανα που είχαν κουβαλήσει διάφοροι μαζί τους (τύμπανα, ζουρνάδες κτλ.), σε πείσμα μάλιστα του επίμονου ψιλόβροχου –θεωρήθηκε καλός οιωνός, καθώς οι παλιότεροι θυμούνταν ότι έτσι συννεφιασμένη και βροχερή ήταν και η 25η Μαρτίου του 1821. (5)
Στο γλέντι αυτό κυριάρχησαν εννοείται τα δημοτικά άσματα που άκουγαν όλοι τότε. Σώζεται μάλιστα και μια εντυπωσιακή μαρτυρία, ότι τον χορό έσυρε μια ηλικιωμένη γυναίκα ονόματι Λέκκα, η οποία είχε έρθει από το Μενίδι για τους εορτασμούς θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη του μοναχογιού της και των δύο της αδερφών, που έπεσαν μαχόμενοι κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. (6)
Υποσημειώσεις:
(1) Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (υπαγόρευση σε Γεώργιο Τερτσέτη), Απομνημονεύματα: Διήγησις Συμβάντων της Ελληνικής Φυλής 1770-1836 [1846], 2η εκδ. (Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1901), 2 τόμοι, τόμος Α΄, σελς. 47-48.
(2) Χριστίνα Κουλούρη, Γιορτάζοντας το Έθνος: Εθνικές Επέτειοι στην Ελλάδα τον 19ο Αιώνα (Αθήνα: Ασίνη, 2012), σελ. 191. Το 1834 ο Σούτσος ήταν σύμβουλος στη Γραμματεία Εσωτερικών.
(3) Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, «Η Καθιέρωση και ο Πρώτος Εορτασμός της 25ης Μαρτίου ως Εθνικής Εορτής» (ηλεκτρονική εφημερίδα Μικρός Ρωμιός, χωρίς ημερομηνία).
(4) Από το πρωτοσέλιδο του φύλλου της 26ης Μαρτίου 1838.
(5) Από το ρεπορτάζ της εφημερίδας Ο Ελληνικός Ταχυδρόμος, στο φύλλο της 27ης Μαρτίου 1838.
(6) Από το ρεπορτάζ της εφημερίδας Αθηνά, στο φύλλο της 26ης Μαρτίου 1838.
{youtube}lTHLl8a1MMA{/youtube}
