Τους τελευταίους μήνες ο μεγαλύτερος εν ζωή συνθέτης της χώρας μας επέστρεψε δισκογραφικά χάρη με δύο cd μουσικής δωματίου (έπεται και τρίτο), τα οποία φανέρωσαν, ένα λιγότερο γνωστό - στο ευρύ τουλάχιστον κοινό - δημιουργικό του πρόσωπο. Το Avopolis θέλησε λοιπόν να μιλήσει με τον Μίκη Θεοδωράκη για το τώρα και το μέλλον κι εκείνος μας έκανε την τιμή να μας παραχωρήσει μια συνέντευξη…
Αναδημοσίευση (από τον Ιούλιο του 2008) με αφορμή τα 25 χρόνια Avopolis
Πρόσφατα, η Legend Classics κυκλοφόρησε δύο cd με μια λιγότερο γνωστή πλευρά του έργου σας στο ευρύτερο κοινό, αυτή δηλαδή η οποία αφορά τη δουλειά σας πάνω στη μουσική δωματίου. Θεωρείτε ότι πρόκειται για μια πλευρά σας πιο «δύσκολη» για το κοινό που σας έμαθε από τα τραγούδια σας;
«Ασφαλώς. Στη χώρα μας δυστυχώς δεν έχει γίνει ακόμα σοβαρή προσπάθεια για να γνωρίσει τη συμφωνική μουσική το πλατύ κοινό. Και φυσικά απολύτως καμιά για τη διάδοση της Μουσικής Δωματίου, η οποία, κατά κάποιο τρόπο, αποτελεί την πεμπτουσία της. Πράγματι, εδώ ο συνθέτης, χωρίς να διαθέτει τα ηχοχρώματα της μεγάλης ορχήστρας, πρέπει να είναι απολύτως ουσιαστικός, συμπυκνωμένος, καίριος, λόγω ακριβώς της μεγάλης λιτότητας των μέσων που διαθέτει».
Έχει ακουστεί πως ο βιρτουόζος του βιολιού Γιώργος Δεμερτζής, ο οποίος συμμετείχε τόσο στο album Μουσική Δωματίου I όσο και στο II, δουλεύει και σε μία τρίτη «συνέχεια». Να αναμένουμε λοιπόν κι άλλες κυκλοφορίες στο μέλλον που να αφορούν το ρεπερτόριό σας το οποίο είναι εγγύτερα σε ό,τι ονομάζουμε κλασική μουσική;
«Αυτήν ακριβώς τη στιγμή που μιλάμε, ο Γιώργος Δεμερτζής τελείωσε με τους συνεργάτες του την ηχογράφηση των έργων μου “Σεξτέτο” (για φλάουτο, πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων), “Ελικών” (για πιάνο και κουαρτέτο) και “Χορός Ασίκικος” για σόλο τσέλο, που θα κυκλοφορήσουν προσεχώς. Επίσης η Τατιάνα Παπαγεωργίου, από τη μεριά της, τελειώνει την ηχογράφηση των “Απάντων” του πιανιστικού μου έργου, που θα κυκλοφορήσουν κι αυτά σε 2 ή 3 CDs».
Τα τελευταία χρόνια αρκετοί Γερμανοί μουσικοί έχουν σκύψει πάνω στο έργο σας και μάλιστα έχουν υπάρξει και δουλειές σας μαζί τους, όπως το album Mikis (Peregrina, 1997), οι οποίες ελάχιστα έχουν γίνει γνωστές στην Ελλάδα. Τί είναι αυτό που τράβηξε την προσοχή των Γερμανών και γιατί δουλειές όπως το Mikis ή το Poetica πέρασαν τόσο απαρατήρητες στην ίδια σας τη χώρα;
«Μπορώ να πω ότι η Γερμανία, με τη μεγάλη μουσική της παράδοση και τους εξαίσιους μουσικούς της, αποτελεί ένα μικρό παράδεισο για τη μουσική μου. Και δεν είναι μόνο αυτά τα δύο έργα ο μοναδικός καρπός των σχέσεών μου. Επιπλέον κι εγώ προσωπικά έχω δώσει εκεί εκατοντάδες συναυλίες με όλα τα είδη της μουσικής μου, με συνεργάτες κυρίως Γερμανούς μουσικούς. Και είναι γεγονός ότι όλη αυτή η δραστηριότητά μου (και όχι μόνο στην Γερμανία) παραμένει άγνωστη στην Ελλάδα. Κατατοπιστικές πληροφορίες για τα έργα μου που παίχτηκαν, παίζονται και κυκλοφορούν εδώ και δεκαετίες σε δίσκους και CDs στη Γερμανία μπορούν να βρεθούν στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://s221292458.online.de/Sites/Meine-Theodorakis-Konzerte.php».
Σκοπεύετε να εμπιστευτείτε στο μέλλον νέους κύκλους τραγουδιών σε νεότερους ερμηνευτές, όπως πράξατε ας πούμε με τον Πέτρο Γαϊτάνο ή την Αλέξια; Και, αν ναι, ποιες φωνές στο σύγχρονο σκηνικό θα σας ιντρίγκαραν για κάτι τέτοιο;
«Αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στις τελικές διορθώσεις για την προσεχή κυκλοφορία 2 CDs με 33 τραγούδια μου από την εταιρία Legend, με βασική ερμηνεύτρια την Γλυκερία. Ο τίτλος του είναι Ζεϊμπέκικα-Ασίκικα-Απτάλικα-Χασάπικα και περιλαμβάνει τα λιγότερο γνωστά ή και άγνωστα τραγούδια αυτού του είδους από το 1960 έως σήμερα. Συμμετέχει η Λαϊκή μου Ορχήστρα και πρέπει να πω ότι είμαι ενθουσιασμένος από το αποτέλεσμα».
Ήδη από την εφηβεία σας, πλάσατε μια προσωπική θεωρία για τη Συμπαντική Αρμονία, η οποία άγγιξε αρκετούς ανθρώπους έκτοτε, με αποτέλεσμα να γίνει ακόμα και θέμα διεθνές συμποσίου του Πανεπιστημίου Κρήτης, τον Μάρτιο του 2006, αλλά και επίκεντρο διαφόρων άλλων εκδηλώσεων (όπως αυτή του Φεβρουαρίου στον Γαλατά). Σε πολλά όμως νέα παιδιά η θεωρία αυτή παραμένει κάτι το ολότελα άγνωστο. Πώς θα τη σκιαγραφούσατε, συνοπτικά, αν σας ρωτούσε π.χ. σχετικά κάποιος έφηβος;
«Αναφέρθηκα για πρώτη φορά στο θέμα αυτό στον πρώτο τόμο της αυτοβιογραφίας μου Οι Δρόμοι Του Αρχάγγελου, μ’ έναν τρόπο σαν να είχα απέναντί μου κάποιον έφηβο. Δηλαδή απλά και κατανοητά. Μήπως μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κείμενο αυτό; Θα χαιρόμουν πάντως αν επιχειρούσατε εσείς να την αναλύσετε και να την εξηγήσετε με τον δικό σας τρόπο, που οπωσδήποτε βρίσκεται πολύ πιο κοντά από μένα στη σύγχρονη νεολαία».
Αν υποθέσουμε πως υπάρχει ένας μίτος της ελληνικής μουσικής που ξεκινάει απ’ την αρχαία Ελλάδα, περνάει απ’ το Βυζάντιο και φτάνει στις μέρες μας, πόσο αισιόδοξος είστε για το μέλλον του;
«Αυτό εξαρτάται από σας, τους νεότερους, που έχετε πάρει ήδη την σκυτάλη του μέλλοντος στα χέρια σας. Εμείς ακουμπήσαμε όσο γινόταν πιο βαθειά και πιο πλατειά επάνω σε όσα μας κληρονόμησαν οι προηγούμενες γενιές, προσπαθώντας τόσο να τα αξιοποιήσουμε, όσο και να τα εμπλουτίσουμε. Φυσικά, για να το κάνει κανείς αυτό, θα πρέπει, αφού γνωρίσει το σύνολο της εθνικής κληρονομιάς, να την αγαπήσει και να την πιστέψει και να είναι περήφανος γι’ αυτήν».
Σε παλιότερη συνέντευξή σας, στην ερώτηση τι σημαίνει για σας να είστε Έλληνας, έχετε δηλώσει: «Πρώτον να είμαι ελεύθερος και δεύτερον να μισώ και να πολεμώ τη βία και την αδικία σε οποιαδήποτε μορφή της μέσα κι έξω από τη χώρα μου. Να έχω πίστη στον άνθρωπο και στις μεγάλες διανοητικές του δυνατότητες, έτσι που να μη γίνομαι δούλος βασιλιάδων και Θεών. Γιατί ξέρω από πού έρχομαι, γιατί έρχομαι και πού πάω». Ο μέσος Έλληνας των ημερών μας, πόσο κοντά βρίσκεται στην παραπάνω περιγραφή;
«Θέλω να πιστεύω ότι ο πυρήνας του Έλληνα παραμένει αλώβητος. Και δεν με επηρεάζουν οι διάφορες «μόδες» που κυριαρχούν - ειδικά σε περιόδους παρακμής. Το κακό με μας είναι ότι ο Έλληνας βγάζει στην επιφάνεια τον καλό εαυτό του μονάχα όταν αισθανθεί ότι είναι στριμωγμένος. Όταν βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο…».
Ως ένας άνθρωπος που έχει ζήσει την Αριστερά σε όλες της τις εκφάνσεις μεταπολεμικά και έχετε διακριθεί για την ανεξαρτησία σας απέναντι στους δογματισμούς της, βλέπετε με αισιοδοξία τη συσπείρωση ενός νεανικού και ανήσυχου κόσμου γύρω από τον Συνασπισμό του Αλέξη Τσίπρα; Ή πιστεύετε ότι πρόκειται για ένα παροδικό φαινόμενο;
«Γνώρισα προ ημερών τον Τσίπρα και οι εντυπώσεις μου είναι πολύ θετικές. Νομίζω ότι πιστεύει αυτά που λέει και που κάνει. Και επί πλέον λόγω και της ηλικίας του βρίσκεται πολύ κοντά στη σημερινή πραγματικότητα. Οι διαφωνίες μου μαζί του σε ζωτικά θέματα είναι μεγάλες και του τις είπα. Ποιος έχει δίκιο; Η ζωή θα δείξει…».
Πιστεύετε, σε διεθνές επίπεδο, στη νεολαία του 21ου αιώνα; Ή τη βλέπετε να αποχαυνώνεται από την τηλεόραση, το ίντερνετ και τις εργασιακές επιταγές της νεοφιλελεύθερης λαίλαπας;
«Δεν είναι μόνο η σύγχρονη νεολαία αλλά όλοι οι άνθρωποι που προβληματίζονται από τη σημερινή πραγματικότητα. Όμως, από μια διαφορετική σκοπιά, θεωρώ ότι αυτή είναι η γοητεία της ζωής. Να προχωρά με γρίφους. Σαν τον Οιδίποδα, ο άνθρωπος σε κάθε του βήμα βρίσκεται μπροστά σε μια νέα Σφίγγα. Και το χειρότερο είναι ότι, αν κατά τύχη λύσει το νέο αίνιγμα, τον περιμένουν νέες συμφορές. Ίσως αυτή η πορεία να είναι η αληθινή Μοίρα του Ανθρώπου».
