Επιστροφή αγαπημένων auteurs, newcomers που συζητήθηκαν και θα συζητηθούν ακόμη περισσότερο στο μέλλον, φαινόμενο Barbenheimer, διαμάντια ασιατικής προέλευσης και slow burning παραγωγές που μας κράτησαν ολόκληρα τρίωρα στην άκρη της θέσης μας. Το 2023 υπήρξε μια σημαντική χρονιά ή – αν θέλετε – ένα turning point για τον παγκόσμιο κινηματογράφο, με παραγωγές που ενέπνευσαν μετά από χρόνια το κοινό ώστε να γυρίσει μαζικά στις αίθουσες, αφήνοντας πίσω του για λίγο την κουλτούρα του streaming. Πράγμα διόλου αυτονόητο όταν ο κόσμος όπως τον ξέραμε μοιάζει να καταρρέει σαν τραπουλόχαρτο καιρό τώρα. Ιδού λοιπόν οι ταινίες που ξεχώρισε το Avopolis από τη φετινή κινηματογραφική παραγωγή, για την παραδοσιακή ανασκόπηση στο σβήσιμο του χρόνου.
15. Επιστροφή στη Σεούλ (Retour à Séoul) του Davy Chou
Τιμήθηκε με τη Χρυσή Αθηνά στις Νύχτες Πρεμιέρας, κερδίζοντας το κοινό μέσα από την αντισυμβατική της προσέγγιση σε ένα από τα πιο αγαπημένα κινηματογραφικά genres όλων των εποχών: αυτό του coming-of-age. Κι αυτό γιατί παρά τον αντισυμβατικό της χαρακτήρα, η Επιστροφή στη Σεούλ του Davy Chou ήταν πρωτίστως ένα ειλικρινές, σύγχρονο και καλοστημένο φιλμ ενηλικίωσης, βγαλμένο από τα προσωπικά βιώματα του Γαλλο-Καμποτζιανού σκηνοθέτη του, που επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη γενέτειρά του στα 25 του χρόνια. Μια αυθεντική ιστορία αναζήτησης ταυτότητας, με υποδειγματικό χτίσιμο του χαρακτήρα της κεντρικής πρωταγωνίστριας, που μέσα από τις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές της προσπαθεί να βρει τη δική της πατρίδα.
14. Το Τέρας (Monster) του Hirokazu Kore-eda
Η αλήθεια είναι μια έννοια που μπορούμε να αντιληφθούμε μόνο αποσπασματικά, μιας που αυτή διαφοροποιείται πάντα ανάλογα με την οπτική και τα κίνητρα του κάθε ανθρώπου που την αναζητά ή πρωταγωνιστεί στις διαφορετικές εκδοχές της. Αυτή είναι και βάση της βραβευμένης για το σενάριό της στις Κάννες ταινίας του Hirokazu Kore-eda, με το αριστοτεχνικό Τέρας του να καταφέρνει το 2023 να καταπιαστεί με θεματικές όπως η σχολική βία, η ομοφοβία, οι εγγενείς ανισότητες των εξουσιαστικών δομών και οι δυσλειτουργικές οικογένειες σε συνάρτηση με την προεφηβική πραγματικότητα, όλα αυτά μέσα από ένα ιδιαιτέρως έξυπνο και ανατρεπτικό σενάριο με ξετυλίγεται αργόσυρτα (αλλά διόλου βαρετά), ως ταινία μυστηρίου. Σημαντικός αρωγός στη δημιουργία της ταιριαστής ατμόσφαιρας για όλα τα παραπάνω, η μουσική του εκλιπόντα θρύλου, Ryuichi Sakamoto, στο κύκνειο άσμα της καριέρας του.
13. Ο Δολοφόνος (The Killer) του David Fincher
Όχι ο καλύτερος Fincher που έχουμε δει ποτέ, αλλά σίγουρα ένας απολαυστικός Fincher, με έναν Michael Fassbender να κεντάει στον ρόλο του Smiths enthusiast hitman, μια εκ των αποστολών του οποίου πάει κατά διαόλου. Και όταν αυτό συμβεί, εκείνος θα αναγκαστεί να διαχειριστεί τις συνέπειες των πράξεών του, χαρίζοντας μια pulp και πολύ διασκεδαστική περιπέτεια γεμάτη από απολαυστικά gags, χωρίς να λείπουν στιγμές στοχασμού και σεκάνς όπου ξεδιπλώνεται η κινηματογραφική μαεστρία του σκηνοθέτη.
12. Barbie της Greta Gerwig
Τι κι αν το σενάριο της Greta Gerwig και του Noah Baumbach κάνει στη μέση της ταινίας μια γιγαντιαία κοιλιά που δύσκολα μπορούμε να παραβλέψουμε; Τι κι αν δεν κατάφερε να αποτελέσει το φεμινιστικό μανιφέστο που πολλές και πολλοί ήλπιζαν, μέσα στα ομολογουμένως στενά χολιγουντιανά και corporate όρια δημιουργίας της; Η Barbie υπήρξε σίγουρα ένα από τα πιο wholesome κινηματογραφικά φαινόμενα της χρονιάς, με ξεκαρδιστικές ατάκες που κατάφεραν να χωρέσουν ακόμα και τους Pavement, σκηνικά βγαλμένα από τα πιο ροζ παιδικά όνειρα όλων των ανθρώπων που παίξαμε κάποτε με κούκλες, το πιο feelgood soundtrack που ακούσαμε εδώ και χρόνια και έναν Ken του Ryan Gosling να μην βλέπουμε την ώρα να προταθεί για Oscar, ως true kino moment του 2023.
11. Περασμένες Ζωές (Past Lives) της Celine Song
Φιγουράρει ως η καλύτερη ταινία της χρονιάς σε μερικά από τα πιο έγκριτα μέσα του κόσμου και ήταν σίγουρα η παραγωγή που συζητήθηκε περισσότερο – τηρουμένων των μη blockbuster-ικών αναλογιών – για ολόκληρο το 2023. Οι Περασμένες Ζωές της Celine Song δεν ήταν η αγαπημένη ταινία του Avopolis για τη χρονιά που μας πέρασε, υπήρξε όμως μια ζεστή κινηματογραφική αγκαλιά το φθινόπωρο όταν και κυκλοφόρησε, προσφέροντας συγκίνηση και κάνοντάς μας να αναρωτηθούμε πώς θα ήταν οι ζωές μας αν μερικά πράγματα είχαν έρθει διαφορετικά. Το δε score της (όπως και το πρωτότυπο κομμάτι που χάρισε στην ταινία η Sharon Van Etten και βρίσκεται ήδη στα οσκαρικά shortlists) απογείωσε το ντεμπούτο μιας σκηνοθέτριας που θα παρακολουθούμε στενά από εδώ και στο εξής.
10. Πεσμένα Φύλλα (Kuolleet Lehdet | Fallen Leaves) του Aki Kaurismäki
Ο κινηματογράφος με σαφές ταξικό πρόσημο υπέρ των αδυνάμων δεν είναι απαραιτήτως δραματικός, ούτε και διαθέτει μόνο sad endings. Μπορεί και να διαθέτει φανταχτερά χρώματα, τρυφερότητα και μπόλικες αστείες στιγμές. Αυτό ακριβώς ήταν και το Πεσμένα Φύλλα του Aki Kaurismäki – παλιού γνώριμου του είδους – , που προσγειώθηκε στις αίθουσες λίγο πριν από την εκπνοή του χρόνου, για να μας χαρίσει μια γλυκύτατη ιστορία αγάπης. Όλα αυτά με κάδρα που κλείνουν το μάτι στο σινεμά του Wes Anderson, μπόλικα σινεφίλ Easter eggs και το αγαπημένα ιδιόρρυθμο σκανδιναβικό χιούμορ που θέλουμε να βλέπουμε συχνότερα στη μεγάλη οθόνη.
9. Στο Γραφείο Καθηγητών (The Teachers’ Lounge) του Ilker Çatak
Δύο βραβεία στο Πανόραμα του φετινού Φεστιβάλ Βερολίνου και επίσημη υποβολή της Γερμανίας για το προσεχές Oscar Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας, μα κυριότερα, μια από τις μεγαλύτερες κινηματογραφικές εκπλήξεις της χρονιάς και ένα αγωνιώδες θρίλερ με φόντο ένα μέρος που δύσκολα θα σκεφτόταν κανείς – αυτό της σχολικής αίθουσας. Το Στο Γραφείο Καθηγητών καταπιάστηκε αριστοτεχνικά με θεματικές όπως το cancel culture αλλά και τα συχνά προβληματικότατα όρια των κοινωνικών θεσμών, μέσα από ένα καλοστημένο σενάριο και την υποδειγματική ερμηνεία της πρωταγωνίστριάς του, Leonie Benesch.
8. Tár του Todd Field
Σάρωσε στις υποψηφιότητες των μεγαλύτερων κινηματογραφικών βραβείων από την περασμένη κιόλας χρονιά (μιας που στο εξωτερικό προβλήθηκε το 2022), και η Cate Blanchett τιμήθηκε επάξια με το Βραβείο Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας στα BAFTAs, τις Χρυσές Σφαίρες και τα Critics' Choice Movie Awards, χάνοντας για λίγο και το αντίστοιχο Oscar. Το Tár υπήρξε μια από τις συγκλονιστικότερες ταινίες που είδαμε στις αίθουσες τη χρονιά που μας πέρασε, εξετάζοντας με αποστομωτική ειλικρίνεια και τόλμη το αν ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό, αλλά και θεματικές όπως η δύναμη του κοινωνικού image, η καλλιτεχνική αρτιότητα και τα πάθη των ανθρώπων που οδηγούν στο σκοτάδι.
7. Oppenheimer του Christopher Nolan
Το έτερο μισό του Barbenheimer φαινομένου δεν θα μπορούσε να λείπει από τη λίστα με τα καλύτερα της χρονιάς, όχι επειδή μας υποχρεώνει κανείς, αλλά επειδή ο Nolan πράγματι έκανε το θαύμα του. Ο ίδιος άλλωστε ανάγκασε την Kodak να κατασκευάσει ένα ολοκαίνουριο είδος φιλμ για τις ανάγκες της ταινίας, που υπήρξε μια από τις πιο πολυαναμενόμενες παραγωγές της χρονιάς και αποδείχθηκε τελικά ένα από τα πιο καταιγιστικά biopics των τελευταίων ετών. Από αυτήν κρατάμε τον απίστευτο σκηνοθετικό ρυθμό (που παρά τη διάρκεια κράτησε κοινό και κριτικούς), έναν εξαιρετικό Cillian Murphy στον ομώνυμο ρόλο, το φοβερό sound design και κυριότερα το διαρκές συναίσθημα του επίκαιρου που ελλοχεύει στην ατμόσφαιρα καθ’ όλη τη διάρκεια του φιλμ. Αυτό το συναίσθημα είναι μάλιστα τόσο ανατριχιαστικό, που σχεδόν συγχωρείται το διαχρονικά ελλιπές character development του Nolan στους γυναικείους χαρακτήρες του.
6. May December του Todd Haynes
Ακόμη μια ταινία από τα καλύτερα της χρονιάς που καταπιάνεται με την έννοια και τα όρια της αλήθειας, το May December υπήρξε το camp διαμάντι του Todd Haynes για το 2023. Συστατικό στοιχείο της επιτυχίας του, το παγωμένο και διαπεραστικό βλέμμα και η συνολική ερμηνεία της Julianne Moore, που ενσαρκώνει μια γυναίκα που 20 χρόνια πριν – στα 36 της – συνάπτει σχέση με έναν 13χρονο, που εξελίσσεται σε γάμο και παιδιά. Εκείνο το βλέμμα είναι που μαγνητίζει και αποσυντονίζει πλήρως τους θεατές κάθε φορά που νομίζουν ότι έχουν καταλήξει ως προς την ηθικότητα ή ανηθικότητα των πράξεών της, σε μια ταινία όπου ο Haynes αποδομεί αριστοτεχνικά βεβαιότητες και πλάθει πολυσύνθετους χαρακτήρες, κλείνοντας το μάτι στον Bergman.
5. Περάσματα (Passages) του Ira Sachs
Μπορεί εγκληματικώς να μην κατάφεραν να πάρουν ευρεία διανομή στη χώρα μας, ευτυχώς όμως τα Περάσματα του Ira Sachs προβλήθηκαν στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης και αποτέλεσαν το αγαπημένο μας κινηματογραφικό ménage à trois της χρονιάς. Σε αυτό, οι υπέροχοι στους ρόλους τους Franz Rogowski, Ben Whishaw και Adèle Exarchopoulos εκφράζουν την πολυπλοκότητα των queer και μη ερωτικών σχέσεων, δημιουργώντας ένα θυελλώδες και άκρως τοξικό ερωτικό τρίγωνο, με φόντο το Παρίσι.
4. Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού (Killers of the Flower Moon) του Martin Scorsese
Κέρδισε κοινό και κριτικούς με την επιβλητική νουάρ ατμόσφαιρά του, με μια γενναιόδωρη δόση από pulp στοιχείο, ένα απολαυστικά slow burning σενάριο βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, ενώ οι οσκαρικού επιπέδου ερμηνείες και από τους τρεις πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριές του κατάφεραν να θέσουν την αιματοβαμμένη ιστορία της Αμερικής σε πρώτο πλάνο. Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού υπήρξαν η μεγάλη επιστροφή του Martin Scorsese στη μεγάλη οθόνη μετά τον πολυσυζητημένο (αλλά και με ανάμεικτες κριτικές) Ιρλανδό, και δεν ήταν μόνο το μεγαλύτερο blockbuster του φθινοπώρου, αλλά και μια από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς που θα μνημονεύουμε για χρόνια.
3. How to Have Sex της Molly Manning Walker
Τιμήθηκε με το βραβείο «Ένα Κάποιο Βλέμμα» των Καννών και τη «Χρυσή Αθηνά» στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας, ξεκινώντας φαινομενικά ως η καταγραφή των διακοπών μιας κοριτσοπαρέας white trash αισθητικής, για να καταλήξει με αριστοτεχνικό τρόπο να ανοίγει ουσιαστικά τη συζήτηση γύρω από το ζήτημα της συναίνεσης στο σεξ σε εκείνες τις γκρίζες ζώνες που νομοτελειακά οδηγούν στη σεξουαλική παρενόχληση και που τόσο το σινεμά, όσο και η ίδια η κοινωνία τελικά δυσκολεύονται ακόμα και σήμερα να επεξεργαστούν – πόσο μάλλον να αναγνωρίσουν. Το How to Have Sex ήταν το επίπονα οικείο για πολλές και πολλούς σκηνοθετικό ντεμπούτο μεγάλου μήκους της βρετανίδας Molly Manning Walker και με διαφορά η πιο αναπάντεχη κινηματογραφική έκπληξη του 2023. Σε έναν ιδανικό κόσμο, θα το προβάλαμε ως υποχρεωτικό μάθημα και στα σχολεία.
2. Ανατομία Μιας Πτώσης (Anatomie D' Une Chute) της Justine Trier
Εμβληματικό βραδύκαυστο σενάριο, ανάπτυξη χαρακτήρων που είχαμε να δούμε χρόνια και με διαφορά το δικαστικό θρίλερ της χρονιάς, που είναι όμως πολλά παραπάνω από ένα δικαστικό θρίλερ. Η Ανατομία Μιας Πτώσης της Justine Trier βραβεύθηκε ήδη με τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες και ετοιμάζεται επάξια για την οσκαρική της πορεία, έχοντας σημειώσει μεγάλη επιτυχία και στις δικές μας αίθουσες. Μια πολύ ξεχωριστή ταινία με χιτσκοκικό σασπένς και μοναδικό ρυθμό, και μια Sandra Hüller στον πρωταγωνιστικό ρόλο να καθηλώνει.
1. Ζώνη Ενδιαφερόντος (The Zone of Interest) του Jonathan Glazer
Είναι η ταινία της δεκαετίας όπως πολλές και πολλοί ισχυρίζονται; Αυτή είναι μια δήλωση που θα χρειαστεί επανεξέταση μετά από χρόνια. Αυτό για το οποίο δεν χωρά όμως καμία αμφιβολία είναι ότι η Ζώνη Ενδιαφέροντος του Jonathan Glazer είναι με διαφορά η ταινία της χρονιάς και μια από τις πιο συγκλονιστικές ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ για το Ολοκαύτωμα. Η αρεντική «κοινοτοπία του κακού» στη Ζώνη Ενδιαφέροντος είναι ο ορθωμένος τοίχος ανάμεσα στην κατοικία του Ρούντολφ Ες και της πολυμελούς οικογένειάς του, που ζει στη μεσοτοιχία του Άουσβιτς και επιλέγει συνειδητά να μην βλέπει και να μην ακούει όσα συμβαίνουν εντός του στρατοπέδου δίπλα της. Έτσι και ο σκηνοθέτης περιορίζει το φιλμ του σε όσα λαμβάνουν χώρα σε εκείνη την οικία και τον παραδεισένιο κήπο της (sic), αφήνοντας τους θεατές να συλλογιστούν μόνοι τους (ή με τη βοήθεια ενός αριστουργηματικού sound design και score της Mica Levi) τη φρίκη που λαμβάνει χώρα πίσω από το τοίχος, που οδήγησε στον θάνατο τρεισήμισι εκατομμυρίων ανθρώπων. Η Ζώνη Ενδιαφέροντος είναι από εκείνα τα φιλμ που χαράσσονται στη μνήμη για πάντα, δημιουργώντας από τις πρώτες κιόλας επιβλητικές και εντελώς αποστειρωμένες σεκάνς της έναν κόμπο στο στομάχι, χωρίς να εκβιάζει όμως ούτε μια στιγμή το συναίσθημα. Άλλωστε δεν βλέπουμε απολύτως τίποτα από όσα λαμβάνουν χώρα στο στρατόπεδο. Το συναίσθημα βαθιάς δυσφορίας που χτίζει μεθοδικά απογειώνεται από τους λιγοστούς, μα σημαντικότατους διαλόγους με πρωταγωνίστρια τη σύζυγο του Ες, Χέντγουιγκ, που ερμηνεύει μια συγκλονιστική Sandra Hüller (αυτή είναι σίγουρα η χρονιά της), ενώ τίποτα δεν μπορεί να ετοιμάσει τους θεατές για το σοκαριστικό φινάλε της. Ένα φινάλε που μοιάζει να εξηγεί ολόκληρη τη διαδρομή του δυτικού πολιτισμού από το τέλος του πολέμου μέχρι σήμερα και που μας καλεί να κοιταχτούμε τελικά και εμείς οι ίδιοι στον καθρέπτη, αναλογιζόμενοι τη δική μας θέση απέναντι στην ιστορία.
