Στον απόηχο της πρόσφατης τηλεοπτικής συνεργασίας Tim Burton και Guillermo Del Toro με το Netflix για τα Wednesday και Cabinet of Curiosities αντιστοίχως, δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι ζούμε πλέον σε μια εποχή, που τα όρια μεταξύ μικρής και μεγάλης οθόνης έχουν αρχίσει να ξεθωριάζουν όλο και πιο έντονα.
Όχι μόνο διότι οι εταιρείες-κολοσσοί που ελέγχουν τα εν λόγω μέσα, όπως η Apple και η Disney, ρίχνουν διαρκώς ολοένα και περισσότερα χρήματα -τα διάφορα τηλεοπτικά blockbusters ή σειρές, ανταγωνίζονται ευθέως τις παραδοσιακές μεγάλες κινηματογραφικές ταινίες σε επίπεδο παραγωγής- αλλά πλέον, πολλοί καταξιωμένοι σκηνοθέτες και ηθοποιοί του κινηματογράφου έλκονται από την καλλιτεχνική ελευθερία που τους προσφέρει η τηλεοπτική πλατφόρμα -ελευθερώνοντάς τους από τις πιέσεις των παραδοσιακών κινηματογραφικών studio και τις απαιτητικές επιταγές του box-office.
Επιπλέον, με σειρές ή mini series όπως τα Twin Peaks, Sopranos, Wire, Band of Brothers ή το Game of Thrones, μεταξύ πολλών άλλων τα τελευταία 30 περίπου χρόνια, η αφηγηματική εργαλειοθήκη επεκτείνεται και το serialized drama προσφέρει μια φόρμα, η οποία προσαρμόζεται καλύτερα στις ανάγκες του εκάστοτε δημιουργού. Η δίωρη ή τρίωρη διάρκεια μιας ταινίας μπορεί από τη μια να «σπάσει» σε εκτενέστερα επεισόδια, που θα εξυπηρετήσουν καλύτερα την κεντρική ιδέα, ενώ σε δεύτερο επίπεδο μπορεί να ανακατασκευαστεί ώστε να προσαρμοστεί σε ένα τηλεοπτικό αφηγηματικό μοντέλο -που πιθανότατα θα της ταιριάζει και καλύτερα.
Αυτό βέβαια δεν είναι και κάτι νέο, αφού ήδη από τα ‘50s, ο μετρ Alfred Hitchcock είχε ανοίξει την πόρτα του νοσηρού του μυαλού στο τηλεοπτικό κοινό -με το Alfred Hitchcock Presents- ενώ σταθερά αρκετοί συνάδελφοί του έκαναν περάσματα από την τηλεόραση -όπως ο Robert Altman- ενώ άλλοι ξεκινούσαν από αυτή τη καριέρα τους -όπως ο Steven Spielberg. Όμως αυτό που κάποτε για πολλούς σκηνοθέτες φάνταζε ως και υποβάθμιση της καριέρας τους, πλέον σήμερα είναι κάτι συνηθισμένο, αναμενόμενο, κάτι που επιζητούν πλέον ανοικτά.
Συγκεντρώσαμε λοιπόν δέκα αγαπημένες σειρές, οι οποίες δεν είχαν απλά κάποιον guest σκηνοθέτη σε κάποιο από τα επεισόδιά τους -όπως ο Rian Johnson στο περίφημο πλέον Ozymandias του Breaking Bad- αλλά γνωστούς κινηματογραφικούς σκηνοθέτες σε ρόλο ευθύνης -είτε σαν δημιουργούς, είτε σαν παραγωγούς, είτε σαν σκηνοθέτες- που καθόρισαν με την παρουσία τους την ίδια την ποιότητα και το περιεχόμενο της σειράς.
David Lynch – Ο Ύποπτος Κόσμος του Τουίν Πίκς [Twin Peaks] (1990-1991, 2017)
Με τα Eraserhead, Elephant Man, Blue Velvet και Dune στις αποσκευές του, ο David Lynch αποφάσισε στα τέλη των 80s να συνεργαστεί με τον Mark Frost για ένα τηλεοπτικό project, το οποίο θα είχε έναν Blue Velvet χαρακτήρα και έναν μυστηριώδες φόνο να κινεί την βασική πλοκή στη φανταστική μικρή ορεινή πόλη του Twin Peaks. Το αποτέλεσμα άλλαξε την τηλεόραση για πάντα, αναβιώνοντας το μελόδραμα, το παλιό Hollywood και την απαράμιλλη αισθητική της Americana, όλα μέσω της αφέλειας του σαπουνοπερατικού είδους -που ζούσε εκείνη την εποχή τα χρυσά του χρόνια. Ο Lynch γέμισε αυτό το ανορθόδοξο κατασκεύασμα με το προσωπικό του ύφος και έναν, σχεδόν κοσμικών διαστάσεων, υπαρξιακό μεταφυσικό τρόμο. Μ’ αυτά και μ’ αυτά η σειρά, όσο σοβαρή και αν φαινόταν, δεν έπαιρνε ποτέ τον εαυτό της εντελώς στα σοβαρά -καταλήγοντας έτσι σε ένα από τα πιο ιδιαίτερα και αλλόκοτα θεάματα της μικρής οθόνης, μέχρι και σήμερα.
Aaron Sorkin – Η Δυτική Πτέρυγα [The West Wing] (1999-2006)
Προτού συστηθεί και με την ιδιότητα του σκηνοθέτη (Molly’s Game, The Trial of the Chicago 7, Meet the Ricardos), o πολύπειρος σεναριογράφος Aaron Sorkin των A Few Good Men, The Social Network και Moneyball ήταν ο δημιουργός του The West Wing, μιας εκ των σημαντικότερων σύγχρονων τηλεοπτικών σειρών που εξέλιξαν το μέσο στα τέλη των 90s. Με τους γρήγορους οξυδερκείς διαλόγους του και ένα εντυπωσιακό cast ηθοποιών (ο Martin Sheen ως Πρόεδρος Jed Bartlet έγινε αυτομάτως iconic), ο Sorkin ανέδειξε τη δύναμη της μικρής οθόνης ως μέσο αφήγησης πυκνογραμμένων και σύνθετων σεναρίων -που μια τηλεοπτική παραγωγή θα αγκομαχούσε κάτω από τον όγκο τους- ενώ φρόντισε με το περίφημο φινάλε της 2ης σεζόν (Two Cathedrals) να σπάσει, ίσως πιο έντονα από κάθε άλλη παραγωγή εκείνης της εποχής, τα όρια κινηματογραφικού και τηλεοπτικού storytelling.
Ingmar Bergman – Σκηνές από έναν Γάμο [Scenes from a Marriage] (1973)
Δεν θα μπορούσε να λείπει από τη λίστα ο μεγάλος Σουηδός σκηνοθέτης στην -πιθανότατα- πιο τολμηρή στιγμή της καριέρας του: το 1973 κατέγραψε σε μορφή τηλεοπτικής σειράς -η οποία στη συνέχεια μετετράπηκε σε ταινία- με περίσσιο θάρρος και αφοπλιστική ειλικρίνεια, την ελεύθερη πτώση ενός πετυχημένου ζευγαριού προς το απόλυτο κενό του χωρισμού. Η πικρή και σκληρή συνειδητοποίηση ότι η καθημερινότητα και το πέρασμα του χρόνου είναι ικανά να διαβρώσουν τα πάντα -καθώς η Liv Ullmann και ο Erland Josephson προσπαθούν να απεγκλωβιστούν από μια σύμβαση που έπνιξε τις ζωές τους- δίνει στον Bergman την δυνατότητα να πετύχει την απόλυτη σύζευξη καλλιτεχνικής δημιουργίας και προσωπικού βίου, σε αυτό το διαχρονικό και αδιαμφισβήτητο αριστούργημα.
https://www.youtube.com/watch?v=HYTWuIMoT18
Jane Campion – Το Μυστικό της Λίμνης [Top of the Lake] (2013-2017)
Η Jane Campion μπαίνει με την σειρά της σε έναν μικρόκοσμο που θυμίζει σε όλα του την επαρχιακή πόλη του Twin Peaks, όμως το αστυνομικό δράμα εδώ δεν παίζει με τους κανόνες της σαπουνόπερας, ούτε διαθέτει σουρεαλιστικές πινελιές και παραδοξότητες. Αντιθέτως, στη φανταστική πόλη του Laketop της Νέας Ζηλανδίας, η νεαρή αστυνόμος Elisabeth Moss, στην αναζήτηση μιας νεαρής κοπέλας που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς, θα έρθει αντιμέτωπη με την άκρως ρεαλιστική σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης, η οποία πασχίζει να κρυφτεί στα ειδυλλιακά τοπία και τα μικρά γραφικά χωριουδάκια. Εξαιρετικό cast με φανταστικές ερμηνείες και μια θριαμβευτική επιστροφή για την Campion στην μικρή οθόνη, 23 χρόνια μετά το -αρχικά προορισμένο για mini series- An Angel at My Table του 1990.
Rainer Werner Fassbinder - Berlin Alexanderplatz (1980)
Στα 931 λεπτά και τα 14 επεισόδια του Berlin Alexanderplatz, ο Fassbinder διασκευάζει υποδειγματικά το λογοτεχνικό βιβλίο-μαμούθ του Alfred Döblin, καταγράφοντας τη ζωή ενός ανθρώπου, ο οποίος αποφυλακίζεται μετά από 4 χρόνια για μια δολοφονία που διέπραξε, καθώς περιπλανιέται στο Βερολίνο του 1920, όντας άνεργος και με μόνη προοπτική την πίστη στον άνθρωπο και τις αξίες του. Το αθάνατο αυτό αριστούργημα του Fassbinder, δεν ήταν μόνο ένα έργο ζωής για εκείνον, αλλά και μια παρακαταθήκη, η οποία συμπυκνώνει με τον καλύτερο τρόπο τα εγγενή γνωρίσματα -η ανθρώπινη φθορά, ο πόνος, η αδυναμία έκφρασης των συναισθημάτων, η βία σε όλες τις εκφάνσεις της, τα αδιέξοδα, τα ερωτικά πάθη με τραγική κατάληξη- του συνολικού έργου του αδικοχαμένου Γερμανού σκηνοθέτη.
https://www.youtube.com/watch?v=jVFht3GwwpM
David Fincher – Mindhunter (2017-2019)
Η «αγάπη» του David Fincher προς τους απανταχού serial killers είναι κάτι που ουδέποτε έκρυψε -ίσα ίσα μετουσίωσε σε δύο από τις καλύτερες ταινίες της φιλμογραφίας τους, τα Se7en και Zodiac. Βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, η σειρά ακολουθεί 2 πράκτορες του FBI στα τέλη των 70s, οι οποίοι παίρνουν συνεντεύξεις από διάσημους δολοφόνους της εποχής, στην προσπάθεια τους να δημιουργήσουν μια νεοσύστατη υπηρεσία, η οποία θα επικεντρώνεται στο “criminal profiling” - ταυτίζοντας κατ’ επανάληψη διαπραχθέντες φόνους με έναν δολοφόνο μέσω συγκεκριμένων μοτίβων, εγκαθιδρύοντας εν τέλει τον ορισμό “serial killer” στην αστυνομική ορολογία. Αν και το Mindhunter βρίσκεται σήμερα στον «πάγο» -με μια μικρή ελπίδα ότι Fincher και Netflix θα το αναβιώσουν κάποια στιγμή, ώστε να φτάσει τις 5 σεζόν που προοριζόταν αρχικά- ο Fincher εδώ μετουσιώνει αυτή του τη ροπή προς τις σκοτεινές πλευρές του ανθρωπίνου νου, σε ένα εξαιρετικό αστυνομικό δράμα χαρακτήρων που φέρει όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ιδίου ως δημιουργού.
Krzysztof Kieslowski – Dekalog (1989-1990)
To 1989, o μεγάλος Πολωνός σκηνοθέτης ανέλαβε για λογαριασμό της πολωνικής τηλεόρασης να γυρίσει μια τηλεοπτική σειρά 10 επεισοδίων, με κάθε επεισόδιο να βασίζεται σε μια από τις 10 εντολές. Ο Kieslowski, σαν ερευνητής της ανθρώπινης ύπαρξης και συνείδησης, με την γνωστή του ουμανιστική διάθεση καταδύεται σε κάθε επεισόδιο στον ψυχισμό των πρωταγωνιστών και στη φύση των ζητημάτων που απορρέουν από την κάθε μια εντολή, σε μια σειρά που τον εδραίωσε οριστικά στην διεθνή σκηνή, λίγο πριν τα Double vie de Veronique και τη τριλογία των χρωμάτων του.
Alfred Hitchcock – Alfred Hitchcock Presents (1955-1962)
Ο μετρ του σασπένς και της αγωνίας δημιούργησε το περίφημο Alfred Hitchcock Presents στα μέσα των 50ς και για 10 σεζόν «τρομοκράτησε» τους θαυμαστές του, σκηνοθετώντας επιπλέον και 17 επεισόδια της σειράς. Αυτό που έχει όμως έξτρα ενδιαφέρον -μιας και το trademark του Alfred Hitchcock αρκεί για να καταλάβει κανείς την ποιότητα της πλειοψηφίας των επεισοδίων της σειράς- είναι οι γνωστοί-άγνωστοι τότε σκηνοθέτες που σκηνοθέτησαν αρκετά επεισόδια της σειράς -με τους William Friedkin, Robert Altman και Stuart Rosenberg να ξεχωρίζουν- όπως και οι ηθοποιοί που πέρασαν από το πλατό -ενδεικτικά οι οι Robert Redford, Steve McQueen, Bruce Dern, Robert Duvall, Walter Matthau, George Segal, Burt Reynolds, Peter Lorre, Bette Davis, Dean Stockwell, Jessica Tandy, Charles Bronson, Roger Moore, John Cassavetes, Peter Falk, Teresa Wright, Leslie Nielsen και Harry Dean Stanton μεταξύ πολλών άλλων.
Robert Altman – Tanner ‘88 (1988)
Μπορεί το M.A.S.H. να ενέπνευσε μια από τις πιο επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές των 70s, ο μεγάλος όμως Αμερικανός δημιουργός δεν ήταν ποτέ αρνητικός στο να κάνει και ο ίδιος τηλεόραση. Από τις πολλές του δουλειές στην μικρή οθόνη, αν πρέπει κανείς να ξεχωρίσει μια, θα ήταν πιθανότατα το Tanner ’88, ένα πολιτικό ψευδοντοκυμαντέρ του HBO, το οποίο προβλήθηκε πριν τις εκλογές του 1988. Στο επίκεντρο η καμπάνια του φανταστικού Δημοκρατικού υποψηφίου Jack Tanner για το χρίσμα της παράταξής του προς την Προεδρία των ΗΠΑ. Πιστός στο ύφος του, ο Altman ακολουθεί πολλά διαφορετικά πρόσωπα, τα οποία εμπλέκονται στην καμπάνια του Tanner και παρακολουθούν από τη δική τους ξεχωριστή οπτική την προεκλογική εκστρατεία. Το Tanner ‘88 ήταν όχι μόνο μια σειρά-προπομπός του West Wing, αλλά και, κατά τον ίδιο τον Altman, μια εκ των πιο δημιουργικών δουλειών της καριέρας του.
Steven Spielberg – Band of Brothers (2001)
Αν και δεν σκηνοθέτησε κανένα επεισόδιο της σειράς, ούτε ενεπλάκη ενεργά στο σενάριο (αυτά τα άφησε για τον έτερο συν-δημιουργό Tom Hanks), ο φρέσκος από τα χαρακώματα του Saving Private Ryan, Steven Spielberg, έδωσε πνοή ως παραγωγός και συν-δημιουργός στο ομότιτλο βιβλίο του Stephen E. Ambrose, μετατρέποντάς το σε μια σειρά 10 επεισοδίων για λογαριασμό του HBO το 2001. Το Band of Brothers αφορά τον “Easy Company”, την 506 μοίρα αλεξιπτωτιστών των ΗΠΑ δηλαδή, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς καταγράφει την πορεία της σε αυτόν -από την βασική εκπαίδευση μέχρι και το τέλος των συρράξεων. Αν κάτι κάνει την σειρά να ξεχωρίζει, είναι η πρωτόγνωρη για την εποχή κινηματογραφική αισθητική και το υψηλότατο επίπεδο παραγωγής, η σκηνοθεσία και το γενικότερο ύφος που παραπέμπει απευθείας στο Saving Private Ryan, καθώς και το στιβαρό και καλογραμμένο σενάριο, το οποίο εξετάζει σε βάθος, σχεδόν κάθε γεγονός και χαρακτήρα με τον οποίο καταπιάνεται ανά επεισόδιο. Αν μη τι άλλο, το Band of Brothers είναι σήμερα ένα από τα αρχετυπικά mini series των σπάργανων της σύγχρονης «χρυσής» τηλεοπτικής εποχής, ένα must watch για κάθε φίλο της μικρής ή μεγάλης οθόνης.
