Τα δυο επίμαχα ντοκιμαντέρ για το σινεμά του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, πέραν του ότι είναι ιδιαιτέρως διασκεδαστικά, σε βυθίζουν με ασυνήθιστο τρόπο στα δαιδαλώδη κρυμμένα νοήματα των ταινιών του ανεπανάληπτου auteur. Τα γεωμετρικά πλάνα του περφεξιονιστή Κιούμπρικ βρίθουν από μυστικά και συμβολισμούς, που είτε υπάρχουν μόνο για τα μάτια των συνωμοσιόπληκτων, είτε είναι ικανά να προκαλέσουν παρανοϊκά trivia (μερικά σου καίνε τον εγκέφαλο, είναι η αλήθεια).
Το πρώτο από αυτά και σαφώς πιο ερασιτεχνικό ως προς την κατασκευή του, είναι το Kubrick's Odyssey με τον συμπληρωματικό τίτλο: Secrets Hidden in the Films of Stanley Kubrick. Πρόκειται για μια υποκειμενική τοποθέτηση του Jay Weidner, ο οποίος αναλύει και τεκμηριώνει πειστικά τη διάσημη ιστορία συνωμοσίας που θέλει τα πλάνα της προσελήνωσης του Apollo 11 το 1969 να είναι κατασκευασμένα από τον ίδιο τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ, μέσα στα studio της NASA. Το φιλμ εξηγεί πως το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος γεννήθηκε μέσα από μια πενταετή συνεργασία του Κιούμπρικ με τη NASA, πάντα με την προστασία της Αμερικάνικης κυβέρνησης. Η μυστική συμφωνία ξεκίνησε το 1964, όταν οι Αμερικάνοι έβλεπαν ότι θα έχαναν την κούρσα του πρώτου ανθρώπου στο Φεγγάρι από του Ρώσους.
Το φιλμ αναλύει με απολαυστικό τρόπο τη θεωρία πως η Λάμψη του 1980, είναι στην πραγματικότητα η απολογία του Κιούμπρικ για τη σκευωρία της επανδρωμένης αποστολής στη Σελήνη και πως στην ουσία πρόκειται για ένα κρυπτογραφημένο μήνυμα του σκηνοθέτη για πράγματα που δεν μπορούσε να μιλήσει ανοιχτά. Ο αφηγητής/ερευνητής έχει τόσο πάθος για την αποκάλυψη της «αλήθειας» και κάνει περήφανα ένα νοηματικό σλάλομ ανάμεσα σε τρελά trivia, παράξενους γρίφους και κάμποσους παρανοϊκούς μύθους, χρησιμοποιώντας τις υπερβατικές εικόνες του Κιούμπρικ.
Το Room 237 του Rodney Ascher είναι σαφώς πιο καλή δουλειά και αποτελεί must-see όχι μόνο ως αξιοπερίεργο, αλλά και σαν προσεγμένο ντοκιμαντέρ. Το φιλμ εστιάζει στη Λάμψη και τις κρυμμένες αλήθειες πίσω από το κλασικό θρίλερ (δυο-τρεις είναι μάλιστα τόσο εύστοχες, ώστε σε κάνουν να σηκωθείς όρθιος). Μια σειρά από «ειδικούς» (λέγοντας «ειδικοί», εννοούμε: φαντασιόπληκτοι, geeks, ορκισμένοι θαυμαστές του σκηνοθέτη και ρασκοσυλλέκτες συνωμοσιών) εξερευνούν άλυτους γρίφους και εκθέτουν ορισμένα φιλμικά αινίγματα που προκύπτουν από τη γραμμική και την «ανάποδη» ανάγνωση της ταινίας. Επιπλέον, οι μελετητές του Κιούμπρικ υπογραμμίζουν προσεκτικά τοποθετημένες παραλείψεις του σκηνοθέτη στα πλάνα, σε μια χορταστική έξαρση νουμερολογίας και σε έναν παροξυσμό συνωμοσιολογίας.
Το παζλ των άλυτων νοημάτων οδηγεί μόνο σε περισσότερες ερωτήσεις. Για παράδειγμα, το περίφημο εφιαλτικό δωμάτιο του Overlook Hotel ονομάστηκε “237” (από “217” που ήταν στο βιβλίο) γιατί η ταινία δίνει μυστικές πληροφορίες για το ολοκαύτωμα (2x3x7=42), για να αποκαλύψει έμμεσα την ενοχή του Κιούμπρικ για την κατασκευή των πλαστών εικόνων του Apollo (237 χιλιάδες μίλια είναι η απόσταση της Σελήνης με τη Γη); Ή μήπως το “Room” είναι αναγραμματισμός του “Moon”; Από εκεί και μετά, αρχίζει το χάος… Δεν θέλω όμως να αναφερθώ στις αληθινά ανατριχιαστικές «αποκαλύψεις», γιατί κάτι τέτοιο θα βλάψει την απόλαυση της πρώτης θέασης.
Το σινεμά του Κιούμπρικ είναι ανεξάντλητο και το ίδιο και η μυθολογία που το συντροφεύει. Σύντομα βγαίνει μάλιστα κι άλλο ντοκιμαντέρ με τίτλο SK13, από τον κινηματογραφιστή Tony Zierra. Τα αρχικά S και Κ είναι του ίδιου του σκηνοθέτη και το 13 αφορά τη δέκατη τρίτη και τελευταία ταινία του, το Eyes Wide Shut. Αν και το SK13 είναι πιθανό να μη σταθεί σε συνωμοσίες, οι θεωρίες γύρω από το Eyes Wide Shut παραμένουν ανεξερεύνητες. Τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα είναι ότι η ταινία έμεινε ανολοκλήρωτη καθώς ο Κιούμπρικ το βράδυ πριν πεθάνει δούλευε ακόμα στο μοντάζ: είναι η μοναδική ταινία μαζί με τον “Σπάρτακο” (1960) στην οποία δεν είχε τον απόλυτο έλεγχο του τελικού φιλμ (για άλλους λόγους φυσικά). Γνωστό είναι επίσης ότι, 4 μέρες πριν τον θάνατό του, ο Κιούμπρικ είχε δείξει σε δυο executives της Warner ένα cut της ταινίας και είχε σκοπό να μικρύνει τη διάρκειά της. Φήμες λένε λοιπόν ότι υπάρχουν σκηνές που κόπηκαν, αν και το studio αρνείται την ύπαρξή τους.
Πολλά έχουν γραφεί έκτοτε. Είναι η ταινία μια απόπειρα του Κιούμπρικ να ξεσκεπάσει τη δράση μυστικών αιρέσεων από την εποχή του Ροκφέλερ; Τι έδειχναν οι άφαντες σκηνές που δεν υπήρχαν στο σενάριο; Τι σημαίνουν οι αναφορές στον Μάγο του Οζ; Υπάρχουν εξηγήσεις για τον ερμητικό τρόπο ζωής του σκηνοθέτη; Υπάρχουν αναγραμματισμοί; Ακόμα και να μην ισχύει τίποτα απ’ τα παραπάνω, το μόνο σίγουρο είναι ότι η δύναμη των εικόνων του κιουμπρικικού σύμπαντος είναι σαρωτική και το εκτόπισμα του έργου παραμένει ανυπολόγιστο.
O James Kirby, κατά κόσμον Caretaker, υπογράφει τη μουσική του Room 237. Έχει κυκλοφορήσει ένα album από instrumental συνθέσεις, με τίτλο An Empty Bliss Beyond This World που βασίζεται στη Λάμψη. To παρακάτω τραγούδι είναι αρκετά τρομακτικό από μόνο του. Σε αυτό ο Caretaker σαμπλάρει το βαλς από τον καταραμένο χορό της ταινίας (από το 1928;) και έχει τα δικά του κρυμμένα μυστικά.
{youtube}dtfTwqBfxgo{/youtube}
