Την αφορμή για τούτο το «τεύχος», την έδωσε η ακρόαση του Achtung Baby των U2. Ή, πιο σωστά, η προσεκτική ακρόαση του "One". Ήταν προσωπική μου υπόσχεση να μην ξανακούσω τον εν λόγω δίσκο μέχρι να αποκτήσω και πάλι πικάπ (οργισμένοι μουσικόφιλοι σκίζουν στο σημείο αυτό τα ιμάτιά τους για τον γραφιά που δεν έχει πικάπ –ηρεμήστε παρακαλώ!). Αλλά τα πράγματα ήρθαν έτσι που «αναγκάστηκα» να τον αγοράσω λόγω τιμής (κι άλλες τσιρίδες ακούγονται, από μακριά). Ναι, δεν το κρύβω: με έσπρωξε να τον αγοράσω η χαμηλή τιμή στην οποία τον βρήκα σε δισκοπωλείο του εξωτερικού, εν αντιθέσει με τις τιμές που επικρατούν εδώ στο «χωριό».
Φεύγοντας από το αγοραίο επίπεδο, το Achtung Baby είναι πραγματικά καλό άλμπουμ, κυρίως λόγω του ήχου του. Για πολλούς, βέβαια, οι U2 μοιάζουν σαν τον Νταλάρα της διεθνούς σκηνής. Μόνο που οι επικριτές τους κολλάνε μόνο στο οικοδόμημα και δεν εισέρχονται στη βάση, που δεν είναι άλλη από δεκάδες πολύ ωραία τραγούδια, τα οποία φτιάχνουν πολύ ωραίους δίσκους. Και ο Νταλάρας είναι άλλωστε εξαίσιος στη δουλειά του, ακόμα κι αν σήμερα μας εκνευρίζει η παραφυάδα του παλιότερου έργου του. Δείξτε μου όμως άλλους καλλιτέχνες που να εργάζονται μανιωδώς, σαν αυτές τις περιπτώσεις. Αν συγκεντρώσετε πάνω από πέντε, τότε θα παραδεχτώ ότι ο Γιάννης Χαρούλης είναι σπουδαίος (λέμε και καμιά βλακεία να περνάει η ώρα, ε; δεν θα το παραδεχτώ ποτέ).
{youtube}ftjEcrrf7r0{/youtube}
Πίσω στους U2. Βρέθηκα με το στόμα ανοικτό όταν αντελήφθην ότι το Achtung Baby, αυτός ο δίσκος με τον υπέροχο ήχο, την πολυεπίπεδη σύλληψη και το υπέροχο «πάντρεμα» της ποιοτικής άποψης για την παραγωγή με τις ωραίες μελωδίες, κυκλοφόρησε το 1991. Τι διάολο; Γιατί νομίζαμε ότι οι καλύτεροι δίσκοι τότε ανήκαν –λιγότερο ή περισσότερο– στην εναλλακτική σκηνή της Αμερικής; Η αλήθεια βέβαια είναι κάπως διαφορετική. Το 1991 βγήκαν απίστευτα σπουδαίοι δίσκοι, ανεξαρτήτως προέλευσης.
Καταγράφω μερικούς ακόμα από τους πιο επιτυχημένους εμπορικά (σύμφωνα με το besteveralbums):
Nirvana – Nevermind,
Pearl Jam – Ten
My Bloody Valentine – Loveless
Red Hot Chili Peppers – Blood Sugar Sex Magik
Metallica – Metallica (το Black Album, ντε!)
Primal Scream – Screamadelica
Slint – Spiderland
A Tribe Called Quest – The Low End Theory
Massive Attack – Blue Lines
Talk Talk - Laughing Stock
Και συνεχίζουμε με μερικούς ακόμα τρομερούς δίσκους:
Screaming Trees - Uncle Anesthesia
R.E.M. - Out Οf Time
Soundgarden – Badmotorfinger
Smashing Pumpkins – Gish
Guns N' Roses – Use Your Illusion I & ΙΙ
Temple Of The Dog – Temple Of The Dog
Michael Jackson – Dangerous (όποιος ως πιτσιρίκι δεν εντυπωσιαζόταν από τη λάμψη του, κατάντησε ηλίθιος)
American Music Club – Everclear
Κι αν ήθελα να πουλήσω κι άλλη μούρη, θα αράδιαζα καμιά τριανταριά ακόμα. Δεν είναι όμως αυτό το θέμα.
Το ερώτημα είναι γιατί ακριβώς εκείνη η χρονιά παρήγαγε τόσο σπουδαία καλλιτεχνικά αποτελέσματα. Σύμπτωση; Μόδα; Ή κάτι άλλο; Η απάντηση ίσως βρίσκεται στην ιστορία πίσω από την ηχογράφηση του Achtung Baby.
Εκείνη την εποχή οι U2 κοντεύουν να διαλυθούν, αφού έχουν χωριστεί στα δύο. Ο μεν Bono με τον Edge θέλουν να εμφυσήσουν στο έργο τους στοιχεία από την ηλεκτρονική χορευτική μουσική. Οι άλλοι δύο, οι Adam Clayton & Larry Mullen (πιθανότατα έπαιξε ρόλο και ποιος είχε ψευδώνυμο), λένε ότι αυτά είναι ασήμαντα και ότι οι U2 θα έπρεπε να παραμείνουν στο πεδίο που γνώριζαν: αυτό μιας μπάντας αποτελούμενης από τέσσερις ανθρώπους, με κλασική, οργανική διάρθρωση. Παρά τους φόβους της διάλυσης, άρχισαν να γράφουν τραγούδια. Όλα πάνε κατά διαόλου, δεν υπάρχει ιδιαίτερη διάθεση για συμφωνία, ενώ το περιβάλλον του άρτι ενωμένου Βερολίνου μάλλον λειτουργεί με τον λάθος τρόπο.
Σε εκείνο το σημείο βρίσκονται δύο άνθρωποι καθοριστικοί, οι οποίοι κάθονται και ασχολούνται με την παραγωγή από διαφορετικό μετερίζι: ο Daniel Lanois, που ο καθένας σήμερα θα ήθελε να πάει να ηχογραφήσει στο γραφικό του σπίτι· και ο Brian Eno, του οποίου ακόμα και η ροχάλα διαθέτει καλλιτεχνική άποψη. Παίρνουν λοιπόν το υλικό και φτιάχνουν έναν ήχο μοναδικό. Μοναδικό. Μοναδικό, ξαναλέω. Γιατί; Γιατί γεφυρώνει το ηχητικό χάσμα ανάμεσα στις δύο πλευρές. Ενώνει διαφορετικές επιδιώξεις και καλλιτεχνικά οράματα.
Και τι σχέση έχουν όλα αυτά με τους υπόλοιπους δίσκους που αναφέραμε παραπάνω; Αν προσέξετε, όμως, όλοι τους ενώνουν δύο διαφορετικές καλλιτεχνικές φάσεις, ακόμα κι αν είναι εντελώς διαφορετικές ή αν οι διαφορές τους είναι ανεπαίσθητες. Το grunge το ίδιο είναι άλλωστε μια νέα πραγματικότητα: είναι η πανκ αντίληψη της λατρείας για τα απόλυτα μη-πανκ στοιχεία. Οι Guns 'N' Roses, τους οποίους όλοι οι του grunge σιχαίνονται, προσπαθούν στον διπλό τους δίσκο να συμβιβάσουν το τέλος της εποχής τους με τη μανία για κάτι καινούριο (που όμως δεν βγαίνει). Οι δε Massive Attack κάνουν σοβαρά τα ασόβαρα.
Και οι Metallica «ξεπουλήθηκαν» με τον πιο μνημειωδώς υπέροχο τρόπο.
Αλλά ας πάμε παραέξω, για να δούμε την εποχή. Ο διπολικός κόσμος έχει μόλις καταρρεύσει και στη θέση του υψώνεται μοναχική μια αυτοκρατορία που, όσο θα πανηγυρίζει, το εσωτερικό της θα διαλύεται. Οι ιδεολογίες έγιναν μέσα σε μια βραδιά τσιχλόφουσκες και καλσόν. Πραγματικότητες και ιδανικά αιώνων καταπατώνται για μερικά ψωροδολάρια. Και το «Τέλος της Ιστορίας», εμπνευσμένο από έναν ξεφτίλα, αρχίζει να χαϊδεύει τις τσέπες των ιστορικά αστείων. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο παράγονται λοιπόν οι υπέροχοι δίσκοι που είδαμε παραπάνω, αυτά τα εμβληματικά έργα της μελωδίας τα οποία ακόμα δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε.
Το 1991 είναι ό,τι ήταν το 1968 για εκείνους που έζησαν σε μια ψευδαίσθηση. Αν το 1968 ήταν δηλαδή το «τέλος της αθωότητας», το 1991 ήταν η αρχή του ρεαλισμού. Εκεί μέσα οι καλλιτέχνες της μουσικής –επαγγελματίες ή αλάνια, συνειδητοποιημένοι ή παρτάκηδες– κλήθηκαν με τις δημιουργίες τους να τοποθετηθούν για την ίδια την εποχή. Έπρεπε να γεφυρώσουν ένα χάσμα ιστορικό, κοινωνικό, ιδεολογικό. Και τοποθετήθηκαν εξαίσια.
Όλα αυτά, αφιερωμένα σε εκείνους που πιστεύουν ότι η μουσική δεν επηρεάζεται από το περιβάλλον της. Και σε όσους περιμένουν εν μέσω κρίσης η καλλιτεχνική φωνή να ακουστεί δυνατά και με καθαρότητα. Το μήνυμα δεν θέλει στράτευση. Αξιοπρέπεια και ευαισθησία θέλει. Και όλα τα υπόλοιπα θα αξιολογηθούν εν καιρώ. Όπως συμβαίνει τώρα, με το 1991.
