Ας ξεκινήσουμε με μερικές διευκρινήσεις, ώστε να βγάλουμε πιθανές παρεξηγήσεις από την άκρη. Ο μουσικός χρόνος, όπως και ο χρόνος γενικώς, είναι συνεχής. Οι «κλάσεις», όπως θα λέγαμε στη στατιστική, δηλαδή η κατάτμησή του σε ομαδοποιημένες υποδιαιρέσεις (δεκαετίες, εν προκειμένω) είναι προφανώς ανθρώπινη αυθαιρεσία με σκοπό καθαρά πρακτικό. Η ταχύτητα μετάλλαξης της μουσικής μέσω των διαφόρων ζυμώσεων δεν επηρεάζεται από το format της χρονολογίας, έστω και αν σε ορισμένες περιπτώσεις υπεισέρχεται ένας ψυχολογικός παράγοντας που ως έναν βαθμό προωθεί, ασυνείδητα, την εξέλιξη ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία («νέα δεκαετία, άρα θέλουμε νέο ήχο»). Κοινώς, δεν συντρέχουν… ημερολογιακοί λόγοι για να είναι ο ήχος του 1987 σώνει και καλά πιο κοντά στον ήχο του 1982 απ’ ό,τι στον ήχο του 1992.
Έχοντας γράψει τα παραπάνω, ωστόσο, δε χωράει αμφισβήτηση ότι η κάθε δεκαετία, με τα phase in και τα phase out της, έχει διακριτό ηχητικό στίγμα και μοναδικό αισθητικό αποτύπωμα στη συλλογική μνήμη, τα οποία έχουν καθοριστεί από τα μουσικά ρεύματα που κυριάρχησαν κατά τη διάρκειά της –ή τμήμα αυτής, τέλος πάντων. Και το παραπάνω συμβαίνει παρά το γεγονός ότι έχουν υπάρξει δίσκοι που η ημερολογιακή τους δεκαετία κυκλοφορίας οριακά δεν συμβαδίζει με τη δεκαετία στην οποία παραπέμπει η ηχητική τους ταυτότητα: μπορεί το Unknown Pleasures να κυκλοφόρησε στα μέσα του 1979, αλλά είναι πολύ πιο «‘80s δίσκος» από το Making Movies των Dire Straits, για παράδειγμα, που έχει χρονολογία κυκλοφορίας 1980.
Με δεδομένα όλα αυτά, σήμερα αξιολογούμε την κάθε δεκαετία ως προς την ποιότητα της μουσικής της παραγωγής, την ποσότητα της καλής μουσικής που προέκυψε κατά τη διάρκειά της, αλλά και το πόσο κρίσιμος ήταν ο ρόλος της στην εξέλιξη της μουσικής τέχνης συνολικά σε αυτό που είναι σήμερα. Και επειδή είμαστε Listomania, οι δεκαετίες δεν θα μπορούσαν παρά να είναι ιεραρχημένες από την χειρότερη στην καλύτερη, με βάση αυτά τα κριτήρια.
Η ανασκόπηση δεν θα εκταθεί σε δεκαετίες προγενέστερες εκείνης του 1960, για τον λόγο ότι η δεκαετία εκείνη σηματοδότησε την αφετηρία ενός νέου κεφαλαίου στη Δυτική μουσική, το οποίο ενδεχομένως να μην έχει κλείσει ακόμη. Οι δεκαετίες του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, οριακά συμπεριλαμβανομένης και της δεκαετίας του 1950, καλό είναι να εξετάζονται χωριστά. Τέλος, να διευκρινίσουμε ότι η λίστα αφορά τις διεθνείς κυκλοφορίες και όχι την εγχώρια δισκογραφία.
7. Τα 2020s
Προς αποφυγή πυροβολισμών: ναι, προφανώς δεν είναι δίκαιο να αποτιμηθεί συνολικά μια εν εξελίξει δεκαετία, η οποία δεν έχει φτάσει καν στα μισά της, δίπλα στις υπόλοιπες. Ενδεχομένως να δούμε κυκλοφορίες μέσα στα επόμενα 5 χρόνια οι οποίες θα αναβαθμίσουν τη δεκαετία που διανύουμε σημαντικά -και αυτός ο αστερίσκος είναι απαραίτητο να μπει. Ωστόσο, με τα μέχρι τώρα δείγματα γραφής, η μουσική σοδειά της τρέχουσας δεκαετίας είναι μακράν η φτωχότερη, συγκρινόμενη με εκείνη των πρώτων μισών των προηγούμενων δεκαετιών. Οι σπουδαίοι δίσκοι είναι ελάχιστοι, ενώ δεν έχει υπάρξει κάποιο νέο μουσικό ρεύμα ή τάση αξιοσημείωτης επίδρασης μέχρι αυτή τη στιγμή. Επιφυλασσόμαστε για τη συνέχεια.
6. Τα 2010s
Η δεκαετία του streaming και των social media συνέχισε τον αναβιωτικό καταιγισμό που της κληροδότησε η προηγούμενη και συγχρόνως χαρακτηρίστηκε έντονα από τις προσμίξεις ετερόκλητων ειδών, φαινόμενο που ποτέ στο παρελθόν δεν παρατηρήθηκε σε τέτοια έκταση. Η δημιουργικότητα και η ηχητική καινοτομία ήταν περιορισμένη και παρατηρήθηκε κυρίως στα είδη της μαύρης μουσικής (hip hop, R&B, nu-soul, κτλ), τα οποία και έδωσαν περισσότερους σπουδαίους δίσκους από κάθε άλλο ρεύμα (Kendrick Lamar, Kanye West, Frank Ocean, FKA Twigs και Beyoncé, μεταξύ άλλων, χάρισαν πραγματικά αξιομνημόνευτους δίσκους). Κατά τα άλλα, πρόκειται για μια ετεροβαρή δεκαετία, της οποίας τα 3 τελευταία χρόνια ήταν αισθητά υποδεέστερα από τα 7 προηγούμενα, ενώ η σύγκλιση «ποιοτικού» και «εμπορικού» ήταν σπανιότερη σε σχέση με κάθε προγενέστερη μουσική περίοδο. Συνολικά, ήταν μια δεκαετία που, παρότι είχε τις στιγμές της, είδε το μερίδιο της μουσικής στην πίτα της pop κουλτούρας σταδιακά να συρρικνώνεται. Δεν ήταν μια καλή μουσική δεκαετία.
5. Τα 2000s
Αν τα 2010s ήταν η δεκαετία του streaming, τα 2000s ήταν η δεκαετία του mp3 και της συνακόλουθης «πειρατείας», η οποία μπορεί να μην σκότωσε τη μουσική τελικά, αλλά την τραυμάτισε σοβαρά. Ήταν η δεκαετία κατά την οποία η πλειονότητα του κόσμου απέκτησε πρόσβαση σε DSL internet, έμαθε να φορτώνει το mp3 του με singles και έπαψε να ακούει albums, η δεκαετία που το rock άρχισε να στερεύει από έμπνευση και κατέφυγε μαζικά στις αναβιώσεις, ενώ το hip hop απώλεσε τον underground χαρακτήρα του και στράφηκε στην γλαμουριά. Ήταν όμως και η δεκαετία που είδε την ηλεκτρονική μουσική να αλώνει (επιτυχώς) το mainstream, είδε το indie πιο εξωστρεφές από ποτέ να παραδίδει κάποιους από τους καλύτερους δίσκους της ιστορίας του, ενώ είδε και τη μαζική pop να καταφέρνει, παρά τα στραβοπατήματά της, να διατηρεί τις αιχμές και την «ψυχή» της. Ήταν μια δεκαετία με αρκετή καλή μουσική, κατά την οποία όμως η βιομηχανία έδειξε τα πρώτα σημάδια φθοράς, τουλάχιστον ως προς τoν ποιοτικό της πήχη.
4. Τα 1980s
Πρόκειται για δεκαετία ακραίων αντιφάσεων. Ήταν η δεκαετία της οπτικοποίησης της μουσικής, του MTV, των shows, της έκρηξης της pop, αλλά μέσα στα όσα φαντασμαγορικά συνέβησαν στα 1980s εισχώρησε και άπλετη κακογουστιά. Δίπλα στο metal, υπήρξε και ένα hair metal. Δίπλα στη disco (στα ύστερά της, τέλος πάντων) υπήρξε και μια italo disco. Ήταν μια δεκαετία υπερφίαλη και πληθωρική, με ερεθίσματα αν μη τι άλλο έντονα –συνήθως για καλό, αλλά όχι πάντα. Στη δεκαετία του 1980 άνθισε ουσιαστικά το hip hop στην πρώτη του φάση, το metal γνώρισε χρυσές μέρες, γεννήθηκαν η house και η techno, ο synth ηχος έδωσε διαμάντια σε όλες του τις εκφάνσεις, το εναλλακτικό rock καθιέρωσε ηχητικές νόρμες που κρατούν ακόμα και σήμερα, ενώ και το πιο συμβατικό rock άφησε σημαντική παρακαταθήκη. Η μουσική εν τω συνόλω εξερευνούσε τα όριά της. Κάποιοι ίσως εκπλαγούν που μια τόσο σημαδιακή δεκαετία δεν βρίσκεται ψηλότερα στη λίστα, αλλά η αλήθεια είναι ότι, παρά τις συναρπαστικές ζυμώσεις που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκειά της, οι «κορυφές» δεν έφτασαν τόσο ψηλά όσο εκείνες των δεκαετιών που θα συναντήσουμε παρακάτω.
3. Τα 1990s
Όσο κυλάει ο χρόνος και απομακρυνόμαστε από τη δεκαετία του 1990, τόσο γίνεται εμφανής η επιρροή αυτής στον ήχο και την κουλτούρα του σήμερα, αλλά και η ποσότητα της εκπληκτικής δισκογραφικής παραγωγής εκείνων των 10 χρόνων σε τρεις μεγάλους πυλώνες της δυτικής μουσικής: κιθάρες, μαύρος ήχος, ηλεκτρονικά. Ήταν μια δεκαετία σημαδιακή για το hip hop, το οποίο γνώρισε τις καλύτερές του μέρες, αλλά και για την ηλεκτρονική μουσική, η οποία επέκτεινε θεαματικά την επιρροή της μέσω της rave κουλτούρας, αλλά και μέσα από τον πιο εγκεφαλικό ήχο ή τις προσμίξεις της με άλλα είδη. Το δε rock έζησε την τελευταία του πραγματικά μεγάλη δεκαετία, με το grunge να σαρώνει τα πάντα, αλλά και με το britpop και το alternative rock να διαμορφώνουν μαζικά ρεύματα. Πέρα από όλα τα παραπάνω όμως, αρκεί κανείς να ρίξει μια ματιά σε σχετικές λίστες με τα καλύτερα άλμπουμ για να διαπιστώσει το επίπεδο των κυκλοφοριών της εποχής. Είναι γνωστό άλλωστε ότι το 1991 θεωρείται από πολλούς η καλύτερη χρονιά στην ιστορία της δισκογραφίας.
2. Τα 1960s
Τι να πει κανείς για τη «δεκαετία του ’60» που να μην έχει ειπωθεί; Ήταν μια εποχή καλλιτεχνικής αναγέννησης τόσο στη μουσική, όσο και ευρύτερα στην τέχνη, η επίδραση της οποίας ήταν κοσμογονική. Όπως γράψαμε στην εισαγωγή, με τη δεκαετία αυτή άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στον ρου της μουσικής ιστορίας, κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικά) μέσα από τη μετάλλαξη του rock’n’roll σε rock και τις ταχύτατες ζυμώσεις του τελευταίου, χρόνο με τον χρόνο. Προφανώς η μουσική της δεκαετίας αυτής (όπως και κάθε άλλης) πάτησε σε προγενέστερα θεμέλια, ωστόσο οι αλλαγές ιδιαίτερα τις πενταετίας 1965-1969 ήταν τόσο γρήγορες, ριζικές και με κοινωνικό εκτόπισμα, που αποτέλεσαν αισθητή αλλαγή σελίδας και καθόρισαν τη σύγχρονη αντίληψη για τη μουσική. Η πλειονότητα των σημερινών ακουσμάτων πατάει, άμεσα ή έμμεσα, σε κάτι που ξεκίνησε τη δεκαετία εκείνη, είτε από τους Beatles, είτε από τους Beach Boys, είτε από τον Dylan, τους Velvet Underground ή κάποιο άλλο από τα δεκάδες σπουδαία ονόματα της περιόδου. Και βέβαια, η λίστα των αριστουργηματικών ακουσμάτων του ’60 είναι μακρά.
1. Τα 1970s
Πώς είναι δυνατόν μια άλλη δεκαετία να στερήσει από τη σημαδιακή δεκαετία του 1960 την κορυφή της λίστας; Με ποια αιτιολογία θα μπορούσε κάποια άλλη δεκαετία να υπερισχύσει; Η απάντηση είναι απλή, αν και επιλογή καθόλου εύκολη: η δεκαετία των 1970s πήρε ό,τι όμορφο φύτρωσε στα ‘60s, το πότισε, του έβαλε λίπασμα και το παρέδωσε ψηλό, ανθισμένο και με περισσότερα παρακλάδια. Η δεκαετία του 1970 έχει μακράν τη μεγαλύτερη λίστα από δίσκους διαμάντια, σε όλα τα μήκη και πλάτη του μουσικού χάρτη. Δύσκολο να αντισταθεί κανείς στην ονοματολογία: η progressive ονείρωξη των Pink Floyd, η έκρηξη του punk (αλλά και του post-punk) με τους Clash, τους Sex Pistols, τους Joy Division και τους υπόλοιπους, οι art αναζητήσεις των Talking Heads και της Kate Bush, ο David Bowie με τις περσόνες του στη χρυσή του δεκαετία, τα singer-songwriter αριστουργήματα της Joni Mitchell, το απόγειο της soul με τον Marvin Gaye και τον Stevie Wonder, o σίφουνας Bruce Springsteen, o έτερος σίφουνας Michael Jackson, οι απαρχές της «ποπ» ηλεκτρονικής μουσικής με τους Kraftwerk και τον Eno, η καλή εποχή της disco και ο Giorgio Moroder, η επανάσταση στην jazz με το fusion (Miles Davis, Herbie Hancock, κτλ), η μεταβόλιση του κιθαριστικού ήχου στον σκληρό ήχο με τις κορυφαίες κυκλοφορίες των Led Zeppelin και των Black Sabbath, η δημιουργική εκτόξευση των Who και των Fleetwood Mac, η απέθαντη pop των ABBA. Και τόσα άλλα, τα οποία, μαζί με όσα αραδιάσαμε, καθιστούν τα 1970s την πιο πλήρη, ποικιλόμορφη και συνάμα γοητευτική μουσική δεκαετία της ύστερης φάσης της μουσικής, μέχρι σήμερα.
