«On a journey you must go, to find the land of Hollywood»: έτσι νουθέτησε ο Dio τον νεαρό Jables στο φιλμ Tenacious D In The Pick Of Destiny, ζωντανεύοντας από το πόστερ στο δωμάτιό του ως άλλος ροκ θεός, κάτοχος των αρχαίων μυστικών για το πώς να φτιάξεις μια σπουδαία μπάντα. Χθες (με τη δική μας ώρα), ο στίχος αυτός απόκτησε ένα άλλο νόημα, καθώς γύρω στους 1500 φίλους του Ronnie James Dio απ’ όλο τον κόσμο χαρτογράφησαν όντως τη διαδρομή για το Χόλιγουντ, όπου έλαβε χώρα το ύστατο χαίρε σε έναν από τους πιο χαρισματικούς τραγουδιστές του σκληρού ήχου. Μη μπορώντας να παραστούν, ο Γιάννης Ιωάννου, ο Νίκος Σβέρκος, η Όλγα Σκούρτη, ο Χάρης Συμβουλίδης, ο Στυλιανός Τζιρίτας και η Αναστασία Τουρούτογλου αποχαιρετούν με ένα μικρό αφιέρωμα τον άνθρωπο που πάντα στο μυαλό τους θα στέκεται στην κορυφή του Ασημένιου Βουνού, αναρωτώμενος για τον Παράδεισο και την Κόλαση...
ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΝΙΟΤΗΣ (1957-1967)
του Γιάννη «Πίκπα» Ιωάννου
Ο θάνατος του Dio αφήνει κενό… Όχι γιατί στο μέλλον θα εφεύρισκε εκ νέου τον τροχό, αλλά γιατί υπήρξε κάτι σαν τον «τελευταίο των Μοϊκανών», αναφορικά με τους τραγουδιστές του παγκόσμιου ροκ στερεώματος. Δεν απέχει άλλωστε και πολύ το μέρος όπου γεννήθηκε από τις περιοχές στις οποίες εξελίσσονται τα γεγονότα στη θαυμάσια νουβέλα του Τζέιμς Φένιμορ Κούπερ. Στα γονίδια της ιταλικής του καταγωγής του, στο καθολικό μεσοαστικό περιβάλλον της Αμερικής του 1950 όπου γαλουχήθηκε, αλλά και στην ίδια του τη προσωπικότητα συνυπήρχαν δύο δρόμοι: το ταλέντο –έμφυτο και δοσμένο απλόχερα εκ του φυσικού– και οι προσλαμβάνουσες. Στα χρόνια της νιότης του ο Dio μάθαινε γαλλικό κόρνο. Το πνευστό αυτό υπήρξε η σφύρα και το αμόνι πάνω στο οποίο σφυρηλατήθηκε ό,τι ο ίδιος αποκαλούσε «τεχνική», όταν αναφερόταν στη φωνή του. Οι επιρροές από τη μαφιόζικη σημειολογία των Ιταλών, ο Elvis αλλά και οι Beatles τον οδήγησαν σε αμέτρητα σχήματα στα πρώιμα βήματά του (Vegas Kings, Ronnie & The Rumblers κ.α.). Blues, rock ‘n’ roll και πιο σκληρές μουσικές φόρμες αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για ό,τι θα επακολουθούσε. Μπορεί από τότε να πέρασε ένας αιώνας και κάτι ψιλά, ωστόσο, ρίχνοντας μια προσεκτική ματιά στο πρώιμο υλικό των Ronnie Dio & The Prophets, καταλαβαίνεις αμέσως τόσο τη δύναμη, όσο και την εκφραστικότητα της φωνής του Dio. Μια φωνή που αφήνει στη δεύτερη θέση το σύνολο σχεδόν των ροκ τραγουδιστών της γενιάς του, την οποία, προσωπικά, θα σύγκρινα μόνο με εκείνη του Freddie Mercury…
key tracks:
“Che Tristezza Senza Te” (Ronnie Dio & The Prophets, 1963), “Love Potion No. 9” (Ronnie Dio & The Prophets, 1964)
key album: DIO AT DOMINO’S – live at Cortland, NY 1963 (Ronnie Dio & The Prophets) [Jove, 1963]
ELF (1967-1975)
της Αναστασίας Τουρούτογλου
Το 1967, τα απομεινάρια των Ronnie Dio & The Prophets (με άλλα λόγια ο ίδιος ο Dio και ο κιθαρίστας Nick Pantas) γέννησαν τα Ηλεκτρισμένα Ξωτικά (Electric Elves). Τα οποία μπορεί σύντομα να εγκατέλειψαν το πρώτο συνθετικό στον βωμό του απλοϊκότερου –αλλά και αινιγματικότερου– ονόματος Elf, δεν έμελλε όμως να αποτινάξουν στιγμή από πάνω τους τον ενδιαφέροντα ηλεκτρισμό ενός ιντριγκαδόρικου blues rock εγχειρήματος. Στα οχτώ χρόνια της ζωής τους, οι Elf πρόλαβαν να κυκλοφορήσουν τρεις δίσκους (και κάποια singles ως Elves και Electric Elves), να αλλάξουν κάμποσα μέλη πίσω από τις κιθάρες και τα πλήκτρα, να εμπλακούν σε ένα σοβαρότατο τροχαίο ατύχημα που κόστισε τη ζωή στον Nick Pantas και να γίνουν το επίσημο support group των Deep Purple. Μόλις έναν χρόνο πριν τον θάνατό του, o Dio δήλωσε πως είχε στα σχέδια του να ξαναστήσει το συγκρότημα, με σκοπό κάποιες περιορισμένες ζωντανές εμφανίσεις. Αν και το πλάνο δεν υλοποιήθηκε ποτέ και οι θαυμαστές του ανά τον πλανήτη στερηθήκαμε την ικανοποίηση να απολαύσουμε ξανά μικρά διαμάντια όπως τα “Carolina County Ball” και “Ain’t It All Amusing”, οι Elf παραμένουν, για την τεράστια φωνή του Ronnie James Dio, ένα φωτεινό τούνελ. Μέσα από το οποίο πέρασε για να φτάσει απ’ τις προσωπικές, αρχικές του αναζητήσεις στη μπροστινή θέση γιγάντιων συγκροτημάτων (Rainbow, Black Sabbath) και, φυσικά, στον σήμα κατατεθέν στιχουργικό του κόσμο, γεμάτο από τέρατα, νεράιδες και αθάνατα…ξωτικά.
key tracks: “Never More”, “Carolina County Ball”, “Ain’t It All Amusing”, “Black Swampy Water”
key album: CAROLINA COUNTY BALL [Purple, 1974]
THE RAINBOW YEARS (1975-1978)
του Νίκου Σβέρκου
Ας σχηματίσουμε λίγο την εικόνα: το ημερολόγιο γράφει 1975 και το rock των πρόσφατων χρόνων μοιάζει να παραπαίει από τα καίρια χτυπήματα των διαφωνιών και των ανταγωνισμών των σημαινόντων πρωταγωνιστών του. Στη μάνα Βρετανία ο νεαρόκοσμος, υπό το βάρος της άθλιας πολιτικής, αρχίζει να αηδιάζει και στρέφεται στον μηδενισμό της απαξίωσης του χτες. Ορισμένοι «ρομαντικοί» σιχαίνονται τη μετριότητα του νέου αντιεπαγγελματικού τρόπου ανάπτυξης της μουσικής, που αργότερα θα μεταφραστεί στο punk κίνημα, και –παραμένοντας κολλημένοι στον αυτισμό της τεχνικότητας– συνωστίζονται σε στενά clubs των λονδρέζικων προαστίων. Οποία ειρωνεία! Οι παγκόσμιοι αστέρες βρίσκουν τους ακροατές τους στο περιθώριο των δρώμενων. Ο Ritchie Blackmore εγκαταλείπει τους Deep Purple, προσλαμβάνει τους Elf και φτιάχνει τους Rainbow για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Αυτή η απόφαση είναι που θα φέρει στο ευρύ φως τον Ronnie James Dio και μοιάζει να έχει την απάντηση σε ένα ερώτημα το οποίο επισήμως δεν έχει ακόμα τεθεί. Διαθέτει καταπληκτική τεχνική ο Dio, αλλά όχι μόνο –εξ’ ου και η σημαντικότητά του: γράφει και καλοφτιαγμένους στίχους με αναφορές στο φανταστικό ενώ έχει και μια μελωδική αντίληψη που υπενθυμίζει τους πρωταρχικούς σκοπούς της μουσικής. Αυτή η ανακάλυψη, αναγκαία ή όχι, χρεώνεται αποκλειστικά στον κ. Blackmore, ο οποίος χτίζει σιγά-σιγά μια παράδοση που θα κληροδοτηθεί κατόπιν στα ονειροπόλα τέκνα του metal. Τα τρία δισκογραφικά αποτελέσματα είχαν ποικίλες μορφές: από rock ύμνους μέχρι progressive περίτεχνους λαβυρίνθους. Δεν ήταν όμως αρκετά και ο αφέντης είχε ακόμα κέφια για auditions μουσικών. Ως εκ τούτου ο Dio αποχωρεί διαμαρτυρόμενος για να αναστήσει τους Black Sabbath…
key tracks: “Man On The Silver Mountain”, “Temple Of The King”, “Stargazer”, “Gates Of Babylon”, “Catch The Rainbow”
key albums: και τα τρία είναι αναγκαία: RITCHIE BLACKMORE’S RAINBOW [Polydor, 1975], RISING [Polydor, 1976], LONG LIVE ROCK ‘N’ ROLL [Polydor, 1978]
ΤΟ ΠΛΕΟΝ ΛΟΥΣΜΕΝΟ ΣΤΟ ΦΩΣ ΣΤΙΛΠΝΟ ΣΑΒΒΑΤΟ: Ο RONNIE JAMES DIO ΕΙΣΕΡΧΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ BLACK SABBATH (1979-1982, 1991-1992, ως Heaven & Hell 2005-2010)
του Στυλιανού Τζιρίτα
Ανεξαρτήτως του αν η Τεχνητή Ευδαιμονία και η Άρνηση του Θανάτου στάθηκαν πολύ κατώτερα απ’ ότι περίμενε ακόμα και ο πλέον οπτιμιστής οπαδός των Βlack Sabbath, εντούτοις θα ορκιζόσουν ότι οι οπαδοί τους περίμεναν να καρατομήσουν τον Ronnie Jame Dio όταν ανακοινώθηκε, τον Οκτώβριο του 1979, ότι αυτός θα είναι ο αντικαταστάτης του αποχωρήσαντα Ozzy Osbourne. Τριάντα χρόνια αργότερα, όμως, τα ακροατήρια φώναζαν ρυθμικά «Sabbath-Sabbath», θέλοντας να πιστοποιήσουν ότι το Mark II των Sabbath είναι της ίδιας ιστορικής αξίας με τον προκάτοχό του –σε πείσμα της Ozzy συζύγου, που τους επιτρέπει να ονομάζονται μόνο Heaven & Hell. Ο αρειμάνιος Αμερικανός τραγουδιστής κατέκτησε ένα αφοσιωμένο ακροατήριο δίνοντας μερικές από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του και αναλαμβάνοντας παράλληλα και τον κώδικα στιχουργίας της μπάντας από τον λυσσαλέο Geezer Butler. Κανείς δεν πίστευε τα στιλβωμένα σιδηρόκορμα άτια που ξεχύθηκαν από τα ηχεία των στερεοφωνικών, κουβαλώντας στις πλάτες τους Καινοφανείς Ιππότες, ή το ίδιο το δυαδικό σύστημα Παραδείσου & Κόλασης ως εμφατικό διάδημα ονομασίας. Η αποθέωση ήταν αναγκαστική. Η περιπλάνηση στο πλήθος και στις ορμές του που ακολούθησε το 1981 θεωρείται από πολλούς κατώτερη, εντούτοις οι έννοιες του παρία και του μανιχαϊσμού επαναδιαπραγματεύονται. Το δε Live Evil, με το εκπληκτικής αναφοράς σε κάθε track εξώφυλλο, δεν ήταν τελικά το τελευταίο της σκοτεινής τετράδας (αν και ο Dio έφυγε το 1982), καθώς ακολούθησε ένας σκανδαλωδώς μέτριος Εξανδραποδιστής. Αλλά το 2005 τα Ουράνια και ο Άδης επανένωσαν μονάδες και ιδέες κι έτσι ευτυχήσαμε να δούμε μέχρι και αξιοπρεπές άλμπουμ το 2009 –το καθησυχαστικό διαθέσεων The Devil You Know. Το εύρος του επικού λαρυγγιού τροχοπέδησε εντέλει άρρηκτα εκεί, ως το Τέλος…
key tracks: “Neon Knights”, “Heaven And Hell”, “The Sign Of The Southern Cross”, “Bible Black”
key albums: HEAVEN AND HELL [Vertigo, 1980], MOB RULES [Vertigo, 1981]
DIO (1983-2010)
της Όλγας Σκούρτη
"Ποτέ δεν είχα σκεφθεί να κάνω σόλο καριέρα, πάντα ήθελα να είμαι μέλος μιας μπάντας», είχε πει στα 1982 ο Ronnie James Dio, αποχωρώντας από τους Black Sabbath και σχηματίζοντας τους Dio. Ήξερε πολύ καλά ότι, χωρίς τις σκιές των Blackmore και Iommi, έπρεπε πια να αποδείξει ότι ήταν κάτι παραπάνω από ένας ακόμα ταλαντούχος τραγουδιστής. Την ίδια στιγμή είχε και όλη την ελευθερία να κάνει ό,τι πάντοτε επιθυμούσε, χωρίς παρεμβάσεις. Και, όπως αποδείχθηκε, μπόρεσε να στήσει ένα ακόμα σχήμα με τεράστια απήχηση και επιρροή στους metal κύκλους. Πλαισιωμένος από καλούς μουσικούς όπως οι Vinnie Appice (ντραμς), Vivian Campbell (κιθάρα) και James Bain (μπάσο), ο Dio μεταμορφώθηκε σε ηγετική, χαρισματική μορφή μιας νέας heavy metal σχολής. Ήδη από το ξεκίνημα, το “Holy Diver” αγαπήθηκε, τραγουδήθηκε και έγινε αφορμή για δυνατό headbanging από όλους όσους το άκουσαν. Κατέστη σήμα κατατεθέν για τη μπάντα, μα και για τον ίδιο τον Dio –καθώς αποτελούσε δικό του τραγούδι. Μια σειρά σημαντικών δίσκων κατά τα 1980s έδωσε στην επόμενη δεκαετία τη θέση της σε άλμπουμ τα οποία εγκατέλειπαν τη θεματολογία του φανταστικού, ώστε να καταπιαστούν με πιο σύγχρονα –ίσως και πιο εμπορικά– θέματα (π.χ. το Strange Highways (1994)). Αλλά οι χαμηλές πωλήσεις και οι πιέσεις από τη δισκογραφική, οδήγησαν τον Dio στην ηχογράφηση του Magica (2000), όπου για πολλούς σημειώθηκε η επιστροφή του σε γνώριμα μονοπάτια. Ο Dio ήταν ένα ασχημόπαπο που έγινε κύκνος στα μάτια όλων όσων άκουγαν heavy metal, λόγω της συγκλονιστικής φωνής του. Μια μοναδική φωνή, η οποία, μέχρι πριν κι από λίγο καιρό, ακουγόταν σαν κρύσταλλο.
key tracks: “Holy Diver”, “Don’t Talk To Strangers”, “All The Fools Sailed Away”, “Evil Eyes”, “Rainbow In The Dark”, “Lord Of The Last Day”
key albums: HOLY DIVER [Vertigo, 1983], THE LAST IN LINE [Vertigo, 1984], DREAM EVIL [Warner, 1987]
ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ (1963-2010)
του Χάρη Συμβουλίδη
Όπως εύκολα υποψιάζεται κανείς, μια φωνή όπως του Ronnie James Dio υπήρξε περιζήτητη ως συμμετοχή. Γι’ αυτό και είχε προτάσεις ήδη από το ξεκίνημα της καριέρας του, όταν ακόμα ήταν άσημος και τραγούδαγε σε doo-wop στιλ –και μία από αυτές τον έφερε στα 1963 στο πλευρό των Counts του Bobby Comstock, για ένα single που πλέον ανήκει στα πιο σπάνια του δισκογραφικού του καταλόγου (“Run My Heart”). Το κατοπινό πέρασμα από τους Elf στους Rainbow στα 1970s και από εκεί στους Black Sabbath, αύξησε γραμμικά τη ζήτηση για τη φωνή του. Η οποία όμως δεν έχαιρε πια εκτίμηση μονάχα για τις δυνατότητές της, μα και για το ειδικό βάρος του ονόματος Dio: μια συμμετοχή του μπορούσε αυτόματα να ανεβάσει μετοχές και φυσικά πωλήσεις –όπως αντιλήφθηκαν πρώτοι και καλύτεροι ο Roger Glover με τον David Coverdale. Ο ίδιος ο Dio κράτησε πάντως μέτρο για το πού δάνειζε το τάλαντο των χορδών του και, ενώ από τη μία διατήρησε μια αίσθηση ανεξαρτησίας –συνεργαζόμενος π.χ. με τον Kerry Livgren των Kansas σε μια εποχή όταν ο hard rock χώρος τον σνόμπαρε επιδεικτικά για τα χριστιανικά του πιστεύω ή αργότερα με τον Pat Boone και τον Eddie Ojeda (των Twisted Sister)– δεν θέλησε από την άλλη να ξεμακρύνει από όσα μονοπάτια οριοθετούσε ως «δικά του». Έτσι, ακόμα κι όταν έστησε τη δική του φιλανθρωπική καμπάνια υπέρ της Αφρικής στα 1980s (Hear ‘N’ Aid), ή όταν κλήθηκε στα 1990s να συντροφέψει τους Dog Eat Dog, δεν ξεμάκρυνε από εκείνο το μεταλλικό, μαγικο-θρησκευτικό ροκ, που έφερε τη σφραγίδα υπεροχής του. Τις σημαντικότερες και πιο απολαυστικές του συμμετοχές τις έκανε τελικά στα ’00s, όπου και γενικά αναγεννήθηκε μετά το άλμπουμ Magica: ο Dio στάθηκε από τους λίγους που έδωσαν ρέστα στο Metal Xmas (2008) τραγουδώντας με διεστραμμένα βικτοριανό σθένος το “God Rest Ye Merry Gentlemen”, συνεργάστηκε με τις Girlschool και συντρόφεψε τους Queensryche στο Operation Mindcrime II, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του «κακού» του όλου κόνσεπτ, Dr. X. Αλλά η πιο αξιομνημόνευτη συμμετοχή του σημειώθηκε στο πλευρό των Tenacious D για το “Kickapoo” (2006), όπου μια ολόκληρη νέα γενιά Αμερικανών rockers τον έχρισε ως κάτοχο των αρχαίων ροκ μυστικών, μέσω της απολαυστικότατης σκηνής του φιλμ/βιντεοκλίπ, όπου ο Dio ζωντανεύει από την αφίσα του, προσφέροντας καθοριστικές συμβουλές στον νεαρό Jables/Jack Black, κόντρα στον πατέρα του Meat Loaf.
