Κατευθείαν από το δέντρο της Γνώσης του Καλού και του Κακού, με μία από τις πιο απλοϊκές μα ταυτόχρονα πιο μυστηριακές μουσικές δομές, τα blues φέρουν την ιδιαιτερότητα (κόντρα σε όλα τα πρότυπα των καιρών) να συγκαταλέγουν ανάμεσα στους σκαπανείς τους τεράστιες γυναικείες φωνές. Σπάζοντας έτσι το ανδροκρατούμενο βασίλειο των μουσικών της τζαζ, τους οποίους πολλές φορές μάλιστα οι τραγουδίστριες της δεκαετίας του 1920 προσλάμβαναν για να παίξουν στις μπάντες τους...
Ma Rainey: Η μητέρα
Η Gertrude Pridgett "Ma" Rainey είναι η πρώτη blues τραγουδίστρια που καθιερώθηκε στη συνείδηση του μαύρου κοινού, γυρίζοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα και δίνοντας παραστάσεις με τον σύζυγό της, William Rainey. Οι ηχογραφήσεις της, πλούσιες σε ποσότητα, δεν μπορούν να αποδώσουν με ακρίβεια την ποιότητα της φωνής της, κυρίως λόγω των χαμηλών προδιαγραφών που διέκριναν τις τεχνικές ηχογράφησης της Paramount Records, με την οποία και συνεργαζόταν αποκλειστικά.
Με πενιχρά σωματικά χαρίσματα –οι σύγχρονοί της την περιγράφουν ως μια «άσχημη, παχουλή γυναίκα»– η Ma Rainey διέθετε πανέμορφη blues φωνή, με μια μικρή υποψία γελαστού θρήνου. Ήταν η πιο όμορφη άσχημη των blues, κάτι σαν τη Γεωργία Βασιλειάδου του είδους.
H Mamie Smith: Η πρώτη κυρία
Ορόσημο του γυναικείου αποτυπώματος στα blues, είναι ο θρύλος του single 78 στροφών “Crazy Blues”. H Mamie Smith έγινε μ' αυτό η πρώτη μαύρη φωνή που ηχογραφήθηκε ποτέ, τον Φεβρουάριο του 1920, στα στούντιο της Okeh στη Νέα Υόρκη –με όλους ανεξαιρέτως τους μουσικούς της ορχήστρας λευκούς.
O διευθυντής της Okeh, Fred Hagar, βρέθηκε τότε αντιμέτωπος με πλειάδα απειλών (μποϊκοτάζ της εταιρείας κτλ.) σε περίπτωση που αποτολμούσε το ηχογράφημα. Ωστόσο το προχώρησε, βλέποντάς το ύστερα να σημειώνει πρωτοφανή επιτυχία: το “Crazy Blues” πούλησε πάνω από 75.000 αντίτυπα μέσα στον πρώτο κιόλας μήνα κυκλοφορίας, τα περισσότερα βέβαια στο μαύρο κοινό. Εγκαθίδρυσε έτσι τη «φυλετική» δισκογραφική αγορά και άνοιξε για πολλούς μαύρους μουσικούς τον δρόμο προς τα στούντιο ηχογραφήσεων.
Το κομμάτι αποτυπώνει την ιστορία ενός κοριτσιού από το Σινσινάτι που, από χορεύτρια και δεύτερης κλάσης τραγουδίστρια στα κλαμπ του Χάρλεμ, έγινε η πρώτη βασίλισσα των blues, σύμβολο της κοινότητάς της και του δικαιώματος πρόσβασής της στη μουσική βιομηχανία.
Bessie Smith: Η αυτοκράτειρα
Σχεδόν μια δεκαετία νεότερη από τη Ma Rainey, η Bessie Smith υπήρξε η βασική ανταγωνίστριά της, η μαθήτρια που ξεπέρασε τη δασκάλα. Εκμεταλλεύτηκε το ενδιαφέρον των publishers της εποχής προς κατοχύρωση όσο το δυνατόν περισσότερων εκτελέσεων, με στόχο τη διείσδυση σε πολλαπλές αγορές. Με όπλο ύστερα την πολυδιάστατη κι ευέλικτη φωνή της, έγινε η πρώτη σπουδαία διασκευάστρια της μουσικής βιομηχανίας, ερμηνεύοντας μοναδικά κομμάτια της Ma Rainey ή της Alberta Hunter, σε μια προσπάθεια να νικήσει τις αντιπάλους της μέσα στο γήπεδό τους.
Η Smith διέθετε τεράστιο ταλέντο και μια φωνή τόσο δυνατή, ώστε συχνά ακουγόταν πάνω από τα παιξίματα της μπάντας, ακόμα και χωρίς μικρόφωνο. Έπαιζε δε ευφάνταστα με τις τονικότητες και είχε το μεγαλύτερο λευκό κοινό – παρ' όλα αυτά, αρνήθηκε πολλάκις να παίξει σε θέατρα αποκλειστικά για λευκό ακροατήριο. Η ερμηνευτική της δυναμική και η επιθετική της ιδιοσυγκρασία, την έστεψαν δικαίως «Αυτοκράτειρα».
Πέθανε το 1937, με τον κινηματογραφικό τρόπο που αξίζει σε περσόνες του βεληνεκούς της: σε τροχαίο στον αυτοκινητόδρομο Route 61, με τη σκοτεινότερη εκδοχή να λέει πως κατέληξε λόγω της άρνησης σειράς νοσοκομείων για λευκούς να την περιθάλψουν.
Memphis Minnie: Η χαριτωμένη Λίζι
Η κατά κόσμον Lizzie Douglas, άφησε το σπίτι της σε ηλικία 13 ετών για να ζήσει στη μουσική καρδιά του Μέμφις, τη Beale Street. Έβγαζε λεφτά από τον δρόμο –με ό,τι συνεπάγεται κάτι τέτοιο: μουσική, τραγούδι, σεξ, ναρκωτικά. Το 1929, παίζοντας με τον δεύτερο σύζυγό της Joe McCoy μπροστά από ένα κουρείο, τράβηξαν το ενδιαφέρον ενός scouter της Columbia.
Έκτοτε ηχογράφησε πάνω από 200 τραγούδια, μεταξύ των οποίων τα “Bumble Bee” και “Me And My Chauffeur Blues”, που φιγουράρει και στο ντεμπούτο των Jefferson Airplane. Πιο διάσημο όμως έγινε το "When The Levee Breaks", όταν το διασκεύασαν οι Led Zeppelin στα 1971. Πέθανε 2 χρόνια αργότερα από εγκεφαλικό, με την ταφόπλακά της ν' αποτελεί μια εσαεί υπενθύμιση του κοριτσιού που υπήρξε σε όλη της τη ζωή: «Lizzie "Kid" Douglas Lawlers aka Memphis Minnie».
Ida Cox: Η μη εστεμμένη
Πιστώθηκε τον τίτλο της «μη εστεμμένης βασίλισσας» των blues, όταν έτσι αποφάσισαν να την προωθήσουν οι μαρκετίστες της Paramount, στον απόηχο της επιτυχίας του “Crazy Blues”, που δημιούργησε ανάγκη για περισσότερες γυναικείες φωνές στη «φυλετική» δισκογραφία.
Από το ξεκίνημά της στη χορωδία κάποιας Εκκλησίας των Μεθοδιστών στην Τζόρτζια, μέχρι τη θητεία στον θρυλικό θίασο Rabbit Foot Minstrels, το ανεξάρτητο πνεύμα της Cox την έστρεψε στη σύνθεση, όπου διακρίθηκε γράφοντας τραγούδια με ιδιαίτερα αιχμηρό κοινωνικό στίχο, καταγγελτικό για τις σκληρές συνθήκες ζωής των Αφροαμερικανών. Αν και έκλινε περισσότερο προς το vaudeville και λιγότερο προς τα καθαρόαιμα blues, κέρδισε το ανεπίσημο στέμμα της σε μια εποχή με οξύ ανταγωνισμό, αφήνοντάς μας ορισμένα περίφημα τραγούδια.
Victoria Spivey: Η χαμηλών τόνων
Λιγότερο γνωστή blues ύπαρξη, συνταξιοδοτήθηκε στη δεκαετία του 1950 μετά από 20 (και πλέον) χρόνια καριέρας, απλά για να επιστρέψει λίγο αργότερα, ηχογραφώντας δύο άλμπουμ με τον Big Joe Williams. Σε αυτά συμμετείχε κι ένας λευκός νεαρός, αναλαμβάνοντας τη φυσαρμόνικα και τα δεύτερα φωνητικά. Το όνομά του ήταν Bob Dylan...
10 σημαντικά blues τραγούδια με γυναικεία φωνητικά
Mamie Smith-Crazy Blues (1920)
H blues φύση του αμφισβητήθηκε, όμως χάρη σ' αυτό υπήρξε blues δισκογραφία. Ήταν το σωστό τραγούδι, στο σωστό μέρος, τη σωστή στιγμή.
Ma Rainey-See See Rider Blues (1924)
Επίσημη «πρώτη» για το διάσημο 12barστάνταρ, το οποίο πολλοί εζήλεψαν έκτοτε: από τους Animals και τον Elvis Presley, μέχρι τους Grateful Dead και τον Bruce Springsteen.
Bessie Smith-Nobody knows you when you are down and out (1929)
Ήταν τέτοια εκτέλεση, ώστε ξεχνιέται συχνά πως επρόκειτο για διασκευή. Θα μπορούσε να είναι soundtrack της ζωής όλων των blues τραγουδιστριών που ηχογράφησαν στα golden 1920s κι έπεσαν ύστερα στον κυματοθραύστη της Ύφεσης.
Alberta Hunter-Down hearted blues (1922)
Yπέροχο τραγούδι, γραμμένο από την ίδια τη Hunter και τον Lovie Austin. Αν και το έκανε επιτυχία η Bessie Smith έναν χρόνο αργότερα, προτιμάται η αυθεντική εκτέλεση, που σε διαπερνά ακαριαία με το «Gee, but it’s hard to love someone when that someone don’t love you».
Ida Cox-Coffin blues (1925)
Λυρικό και πρωτόγονο ταυτόχρονα, μιλάει κατευθείαν στο θυμικό, επικοινωνώντας τον τίτλο του. Περαιτέρω σχόλια περιττεύουν, μια ακρόαση θα σας πείσει.
Sara Martin & King Oliver’s Orchestra-Death sting me blues (1928)
Βαθύ, πένθιμο blues, από τη “Moanin’ Mama”.
Victoria Spivey & Lonnie Johnson-Dope Head Blues (1927)
Ίσως το πρώτο τραγούδι που «προειδοποιεί» για τις εθιστικές προεκτάσεις της κοκαΐνης.
Ida Cox-WiLd Women Don’t Have the Blues (1924)
Μάλλον το σπουδαιότερο κομμάτι που ηχογράφησε η Ida Cox με τους μουσικούς του Lovie Austin, γνωστό –και αγαπητό– για το φεμινιστικό μήνυμά του.
Bertha "Chippie" Hill-Pratt City Blues (1926)
Hχογράφηση μιας λησμονημένης χορεύτριας και τραγουδίστριας, με τον Louis Armstrong στο κόρνο.
Memphis Minnie-When the Levee Breaks (1929)
Η ισχύς εν τη ενώσει για το ζεύγος Joe & Lizzie McCoy, ένα blues στη σκιά της μεγάλης Πλημμύρας του Μισισίπι (1927), βάση για το ακροτελεύτιο άσμα του Led Zeppelin IV.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ειδική έκδοση του περιοδικού Sonik, Η Μουσική Από Τα 10s Στα 40s, που κυκλοφόρησε το 2015.
