* προσαρμοσμένη αναδημοσίευση από άρθρο που πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Sonik
«Η ζωή θα έπρεπε να είναι καλύτερη και πλουσιότερη και πιο γεμάτη για οποιονδήποτε, με ευκαιρίες για τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητες ή τα επιτεύγματά του» James Truslow Adams
Το αμερικάνικο όνειρο
Σε μια πρώτη ανάγνωση, ο ορισμός για το περίφημο αμερικάνικο όνειρο μοιάζει ιδανικός για μια δίκαιη οικονομία και κοινωνία. Δύο όμως λέξεις ανοίγουν την πόρτα για να διαστραφεί όλο το νόημα: «Δυνατότητες» και «Επιτεύγματα». Αν είσαι πολύ ικανός και πολύ επιτυχημένος, τότε η ζωή στη Χώρα της Ελευθερίας θα είναι ειδυλλιακή. Σε αντίθετη περίπτωση, αν οι συνθήκες συνθλίβουν τα όνειρα και τις επιλογές σου, σε περιμένει μια ζωή στο περιθώριο του ονείρου.
Σε όλα του τα τραγούδια, ο Bruce Springsteen λαμβάνει θέση αφηγητή της ιστορίας ενός πολίτη που ήδη ζει ή τείνει να ζήσει στο περιθώριο. Από το 1973, όταν έστελνε τους χαιρετισμούς του από το Πάρκο του Asbury, μέχρι τη σημερινή πατρίδα της νέας κρίσης, μιλούσε για ανθρώπους που καταστρέφονται στην παραγωγή, υπαλλήλους εμπορικών καταστημάτων οι οποίοι ελπίζουν σε κάτι καλύτερο, χαμίνια που φοβούνται να μιλήσουν στην πλούσια κοπέλα την οποία ερωτεύονται. Είναι αυτοί που παλεύουν να ζήσουν στη Γη της Επαγγελίας. Κι έχουν αποτύχει, αφού δεν διέθεταν τις κατάλληλες «Ικανότητες»: καλή δουλειά, πλούσια καταγωγή, δυνατές διασυνδέσεις.
Ο Springsteen υπήρξε πάντοτε η φωνή των καθημερινών, αδύναμων ανθρώπων, όσων παλεύουν για την προσωπική ευτυχία. Τα τραγούδια του είναι η περιγραφή της απόγνωσης σε ένα ρεαλιστικό μανιφέστο, ατόμων που παρακολουθούν τις μεγάλες αλλά και τις «ταπεινές» εξελίξεις και βλέπουν την αναντιστοιχία ανάμεσα στις υποσχέσεις και στην πραγματικότητα. Και ως γνήσιο τέκνο της λαϊκής έκφρασης της πατρίδας του, αφηγείται απλές ιστορίες και τις συναθροίζει σε μια κοινή συνισταμένη: την ευτυχία όλων.
«Αν ο πατριωτισμός οριζόταν όχι ως τυφλή υποταγή στην κυβέρνηση, ούτε ως πειθήνια λατρεία σημαιών και ύμνων, αλλά ως η αγάπη για τη χώρα και τους συμπολίτες όλου του κόσμου, ως πίστη στα ιδανικά της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας, τότε θα απαιτούσε από εμάς να είμαστε ανυπάκουοι στην κυβέρνηση, όποτε αυτή καταπατούσε αυτά τα ιδανικά» Howard Zinn
Η πάλη
Η αμερικάνικη Δεξιά προσπάθησε να εγκολπώσει τον Bruce Springsteen ως τον νέο «Aμερικάνο Ήρωα». Και απέτυχε –κυρίως εξαιτίας της λαθεμένης θεώρησης του φαινομένου του. Ο Springsteen δεν είναι ήρωας, ούτε μιλάει στα τραγούδια του για ήρωες. Οι πρωταγωνιστές του δεν είναι ξεκομμένοι από την πραγματικότητα, δεν είναι Μεσσίες, ούτε ιδιώτες. Ζουν μέσα σε μια κοινωνία που μαστίζεται από την ανεργία, τους εξωτερικούς πολέμους και την κατάπτωση των συναισθημάτων. Και προσπαθούν να την αλλάξουν, αλλάζοντας πρώτα τους ίδιους τους εαυτούς τους.
Αυτοί είναι οι άνθρωποι που αποφασίζουν να αναλάβουν δράση για την υπεράσπιση των αδύναμων, για να πραγματοποιηθεί το «αμερικάνικο όνειρο» για όλους και όλες. Δεν τον ενδιαφέρει η ευημερία μερικών ή βελτίωση της ζωής αρκετών. Παρακινεί τον κόσμο να παλέψει για όλον τον κόσμο και για έναν άλλον ταυτόχρονα κόσμο. Παλεύει για να σβηστούν οι «Δυνατότητες» και τα «Επιτεύγματα» από το αμερικάνικο όνειρο. Και τελικά να το ακυρώσει.
«Η δουλειά μου ήταν πάντα να κρίνω την απόσταση ανάμεσα στην αμερικάνικη πραγματικότητα και το αμερικάνικο όνειρο». Bruce Springsteen
Η ανατρεπτική πραγματικότητα
Δεν υπάρχει πιο ακριβής περιγραφή για τα τραγούδια του Springsteen. Και η πραγματικότητα επιβάλλει αφενός να κατανοήσουν οι Ευρωπαίοι –και ιδιαίτερα οι «αντιαμερικάνοι» Έλληνες– ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής δεν πρέπει να είναι συνυφασμένες με την ευημερία και την «πλαστική» υπερβολή. Και αφετέρου να καταλάβουν όλοι ότι η απόσταση την οποία καταγράφει ο Springsteen είναι τεράστια και ολοένα μεγαλώνει. Από τον Πόλεμο του Βιετνάμ και τα συναισθήματα που ασφυκτιούν στη μέγγενη των κοινωνικών στάτους, μέχρι την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους και την οικονομική κρίση του 99%.
Γι’ αυτό ακριβώς το έργο του Bruce Springsteen κρίνεται τρομερά σημαντικό, ακόμα και σήμερα. Γιατί συνδέει τις θεαματικές εικόνες με τις ρεαλιστικές ανησυχίες. Όπως καταστρέφεται το γήπεδο των Giants στο φτωχό, γενέθλιο New Jersey, έτσι ξημερώνει μια καινούρια μέρα, στα χαλάσματα της οποίας θα χτιστεί είτε μια καταστροφική συνέχεια, είτε μια ελεύθερη και ευημερούσα ζωή.
Και γιατί τα τραγούδια του είναι στην πραγματικότητα μια πλούσια συλλογή αφηγήσεων και εμπειριών από το αμερικάνικο χώμα. Και αν οι βαθυστόχαστες αναλύσεις και οι ενδελεχείς έρευνες για την κατανόηση μιας κοινωνικής πραγματικότητας δεν μπορούν να χωρέσουν τα συναισθηματικά και βιωματικά συστατικά, τα τραγούδια μπορούν. Έτσι απλά και λαϊκά.
Τρία τραγούδια και οι ιστορίες τους
“Adam Raised A Cain”
από το Darkness On The Edge Of Town (1978)
Το νεαρό αγόρι πνίγεται από την αγάπη των γονιών του, που μοιάζει με αλυσίδες. Παρόλα αυτά παραμένει στο σπίτι, με τους φίλους να τού προσάπτουν την άνετη μικροαστική ζωή που του προσφέρεται. Και σκέφτεται ότι πληρώνει τις αμαρτίες και τις αποτυχίες των γονιών του, αισθανόμενος ότι η φυγή μοιάζει με το βιβλικό παράδειγμα του γιου του Αδάμ, του Κάιν, o οποίος σκότωσε τον αδελφό του. Αλλά μια τέτοια φυγή, είναι αναπόφευκτη.
“The River”
από το The River (1980)
Ένας νεαρός ερωτεύεται τη 17χρονη κοπέλα του και μαζί αποφασίζουν να ξεφύγουν από την ασφυκτική πόλη τους. Εκείνη μένει έγκυος και μέσα σε λίγες μέρες αποφασίζουν να παντρευτούν, χωρίς χαρές και πανηγύρια. Μετά από λίγο καιρό, ο νεαρός βρίσκει τον εαυτό του να δουλεύει σε ένα εργοστάσιο, να τον απειλεί η ανεργία και ο έρωτας για τη γυναίκα του –τη Mary– να έχει εξαφανιστεί. Και το μόνο που του έχει απομείνει είναι οι αναμνήσεις της ανάσας της. Πλέον, τον στοιχειώνει η αποτυχία.
{youtube}nAB4vOkL6cE{/youtube}
“The Ghost Of Tom Joad”
από το The Ghost Of Tom Joad (1995)
Κάποιοι περιπατητές πηγαίνουν, άγνωστο πού, να βρουν ένα καλύτερο αύριο. Δίπλα στη φωτιά, ένας από αυτούς, ο Tom, λέει «Μαμά, όπου υπάρχει ένας μπάτσος που χτυπά έναν τύπο, όπου κλαίει ένα πεινασμένο νεογέννητο μωρό, οπουδήποτε παλεύουν ενάντια στο μίσος και στο αίμα, όπου αγωνίζεται κάποιος για ένα μέρος να σταθεί ή για μια αξιοπρεπή δουλειά ή μια χείρα βοηθείας, όπου παλεύει κανείς για να είναι ελεύθερος, κοίτα στα μάτια τους, μαμά, και θα δεις εμένα».
(Μόνο) 10 ιδιάζουσες πολιτικές φωνές
Woody Guthrie
Ο άνθρωπος που έγραψε το “This Land Is Your Land” έμελλε να μείνει στη μουσική ιστορία ως η πιο επιδραστική μορφή της αμερικάνικης folk τραγουδοποιίας. Οι εμπειρίες του από την ύπαιθρο στην εποχή της Μεγάλης Ύφεσης, συμπυκνώνονται συμβολικά στο σύνθημα «This Machine Kills Fascists».
Bob Marley
Στα πρώτα βήματα της ανεξαρτησίας της, η Τζαμάικα μαστιζόταν από όλες τις κοινωνικές «ασθένειες» που είχαν οι πρώην αποικίες. Ενώ η ακραία φτώχεια διαπερνούσε τον πληθυσμό, ο Marley, μέσα από το πρίσμα των Ρασταφάρι, εξέφρασε τις πανανθρώπινες ιδέες του για τους σκλάβους κάθε είδους, ερχόμενος και αντιμέτωπος με τον θάνατο.
Gil Scott-Heron
Ο ποιητής των δρόμων ήταν η φωνή των σκεπτόμενων μαύρων που αγωνίζονταν για αξιοπρέπεια. Στα μανιφέστα του οραματιζόταν την κοινωνική απελευθέρωση και με χιούμορ μέντορα ασκούσε κριτική ακόμα και στους συνοδοιπόρους του στη μάχη. “Revolution Will Not Be Televised”, ούτως ή άλλως...
The Clash
Στον αντίποδα των Sex Pistols, οι οποίοι κάηκαν από το θυμικό τους, οι Λονδρέζοι υπερασπίζονταν με δομημένη σκέψη την εργατική τάξη και εν συνεχεία εμβάπτισαν το punk με τις μουσικές και τις ανησυχίες των μεταναστών. Η Μάργκαρετ Θάτσερ είχε έναν αξιόμαχο πολιτιστικό αντίπαλο και τα απελευθερωτικά κινήματα έναν σπουδαίο σύμμαχο.
Crass
Με τους συμβολισμούς και τη θεατρικότητα να παίζουν τον πρώτο ρόλο, οι Crass σχηματοποίησαν την πιο πολιτικοποιημένη πτυχή της δεύτερης φάσης της punk αντίληψης. Δεν έμειναν στο να τραγουδήσουν τα αναρχικά τους ιδεώδη, αλλά τα ζούσαν μέσα στα κοινόβια και στην αγωνιστική οικολογία. Το πραγματικό DIY.
Dead Kennedys
Το Σαν Φρανσίσκο επιβεβαίωσε την πολιτική εναλλακτικότητά του βγάζοντας την πιο «συνθηματική» μπάντα των 1980s. Ακραίος ήχος, προβοκατόρικοι τίτλοι και στίχοι και ένα σύμβολο που ακόμα κοσμεί το αγωνιστικό punk. Ο Jello Biafra δεν έκατσε ποτέ στα αυγά του και πετάει ακόμα χολή στους πάντες.
Public Enemy
Βγαλμένοι από τις γειτονιές του Long Island, οι Chuck D & Flavor Flav εκτόξευσαν τις πιθανότατα πιο πολιτικοποιημένες ρίμες του χιπ χοπ. H επίκληση της αυτοδυναμίας των μαύρων σε μια Αμερική που, παρά τις νομικές εξελίξεις, ήταν ακόμα βουτηγμένη στον καθημερινό ρατσισμό, ήταν η πολιτιστική βαριοπούλα στο κεφάλι όλων: από τους αστυνομικούς, μέχρι τον πρόεδρο των Η.Π.Α.
Manic Street Preachers
Αν η τακτική της agitprop συνέπιπτε χωροχρονικά με την έλευση των Ουαλών, τότε θα μιλούσαμε για την ιδανική περίπτωση πολιτικής κατήχησης. Η κωματώδης δημοκρατία, ο ισπανικός εμφύλιος και τα προσωπικά αδιέξοδα αναμεμιγμένα με το –συχνά ραδιοφωνικό– alternative rock, θα έπρεπε να είναι η συνταγή για να περάσει στις μάζες η αντικαπιταλιστική προοπτική.
Rage Against The Machine
Οι λέξεις που φτύνονται, οι οργιαστικοί ήχοι της κιθάρας, το μπάσο που βράζει και το καταιγιστικό ρυθμικό πλαίσιο είναι το ιδανικό ηχητικό στρώμα διαμαρτυρίας, το οποίο μοιάζει να φτιάχτηκε για τις μαχητικές διαδηλώσεις. Και χωρίς τις αντι-Bush εμμονές των Ministry. Ολόκληρη η μουσική κληρονομιά της Αμερικής περιλαμβάνεται (έστω και δια της τεθλασμένης) στο μοναδικό ιδίωμά τους, που ακόμα συγκλονίζει.
System Of A Down
Τέσσερις γόνοι μεταναστών γαλουχούνται με την αμερικάνικη υπερβολή του θεάματος και τελικά τα παιδιά αποπειρώνται να σκοτώσουν τους ίδιους τους γονείς και μέντορές τους: το metal μπλέκεται με τους ανατολίτικους ρυθμούς και η καταγωγή γίνεται το καθοριστικό σημείο διαφοροποίησης. Αρκεί να παλέψεις με τα τοπικά σου όπλα, για ολόκληρο τον κόσμο.
{youtube}qi0kWe2ixzU{/youtube}
