Ακόμη κι αν κάποιος/-α δεν έχει καμία επαφή με την πρότερη φιλμογραφία του Romain Gavras, το βέβαιο είναι ότι έχει παρακολουθήσει στο παρελθόν τα εκρηκτικά video του για τα κομμάτια “Stress” των Justice, “Born Free” της M.I.A. και “No Church in the Wild” των Jay-Z & Kanye West, video που ομολογουμένως σημάδεψαν την pop culture παγκοσμίως και ενδεχομένως να μνημονεύονται για πολλές δεκαετίες μετά την παραγωγή τους. Η κινηματογραφική λοιπόν απεικόνιση ενός κλίματος εκτεταμένων ταραχών θα έλεγε κανείς πως είναι το ψωμοτύρι του δημιουργού, γεγονός που μας έκανε να περιμένουμε πώς και πως την τελευταία του κινηματογραφική δουλειά, το Athena για την πλατφόρμα του Netflix. Μια αναμονή που απ’ ό,τι φάνηκε, ωστόσο, απογοήτευσε με τρόπο που μάλλον δεν περιμέναμε. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Ένα video που καταγράφει ομάδα αστυνομικών να χτυπούν βάναυσα και να εγκαταλείπουν ένα ανήλικο παιδί νεκρό γίνεται viral απ’ άκρη σ’ άκρη στη Γαλλία, προκαλώντας την αναμενόμενη οργή στα banlieues του Παρισιού και των περιθωριοποιημένων κατοίκων των γιγαντιαίων cités της πόλης, οδηγώντας στο ξέσπασμα μαζικής εξέγερσης του μεταναστευτικού πληθυσμού τους. Οι συμμετέχοντες στις ταραχές διεκδικούν κάτι φαινομενικά απλό: να γνωστοποιηθούν τα ονόματα των κρατικών λειτουργών της αστυνομίας που συμμετείχαν στην δολοφονία του μικρού Ιντίρ, αλλιώς θα βυθίσουν ολόκληρη την πόλη, αν όχι τη χώρα, στο απόλυτο χάος.
Ηγέτης της εξέγερσης δεν είναι άλλος από τον μεγαλύτερο αδερφό του δολοφονημένου παιδιού, ο οποίος λειτουργεί ως ενορχηστρωτής των επιθέσεων απέναντι στην αστυνομία, εν μέσω μιας μαζικότατης κατάληψης κτιρίων από τους εξεγερμένους. Όμως την εξέλιξη της πλοκής θα καθορίσουν ακόμη δύο αδέλφια του νεκρού Ιντίρ, το ένα εκ των οποίων έχει διατελέσει στρατιώτης του γαλλικού στρατού και έχει τιμηθεί για αυτό, με το άλλο να προέρχεται από το Παρισινό οργανωμένο έγκλημα που σχετίζεται με το εμπόριο όπλων και ναρκωτικών και που φυσικά απολαμβάνει τις πλάτες της ίδιας της αστυνομίας.
Έχοντας προβληθεί στο πρόσφατο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, το Athena χαρακτηρίζεται από τον ίδιο τον σκηνοθέτη του ως “tragedie”, κλείνοντας το μάτι στα μοτίβα της αρχαιοελληνικής τραγωδίας, με την ταινία ωστόσο να αποτελεί στο τέλος της ημέρας τίποτα περισσότερο από ένα ομολογουμένως καλογυρισμένο video clip διάρκειας περί τα 90 λεπτά. Και αυτό, μιας που ο Gavras πράγματι παρουσιάζει ένα κινηματογραφικό έργο με την κάμερα σχεδόν σε συνεχή κίνηση και με ρυθμό που κόβει την ανάσα, έχοντας παρουσιάσει ένα εναρκτήριο καταιγιστικό μονόπλανο που ανεβάζει την αδρεναλίνη στα ύψη, χωρίς όμως ο ίδιος να είναι σε θέση να ξεφύγει από την αναπαράσταση του κινηματικού θεάματος και να μπει σε βάθος στην ιστορία που θέλει να αφηγηθεί.
Το Athena όχι απλά πάσχει σε σενάριο, με τους χαρακτήρες του να μην έχουν την ευκαιρία να εξελιχθούν ούτε λίγο όσο ξετυλίγεται η ιστορία, αλλά εν τέλει εκφράζει δυστυχώς και μια τρικυμία εν κρανίω του δημιουργού της, που παρότι επιθυμεί να παράξει πολιτικό σινεμά, χάνεται στην πορεία μέσα σε ένα θολό τοπίο στο οποίο ο ίδιος αδυνατεί τελικά να πάρει σαφή πολιτική θέση. Υπάρχουν τελικά «καλοί μπάτσοι» και μπορούν αυτοί να υπάρξουν θύματα διάφορων καταστάσεων; Σχετίζεται η αστυνομία με την καλά οργανωμένη ακροδεξιά στη Γαλλία; Είμαστε όλοι εγκλωβισμένοι στο να ζούμε εν μέσω αντιφάσεων, όπως οι χαρακτήρες της Αντιγόνης του Σοφοκλή που τόσο έχουν επηρεάσει τον σκηνοθέτη; Σε τίποτα δεν μπορεί να απαντήσει τελικά ευθέως ο Romain Gavras, που γυρίζει ένα φινάλε για το Athena που μόνο ως πλυντήριο μπορεί να νοηθεί για ένα κομμάτι του κράτους, που ξέρουμε πολύ καλά από εμπειρίες του παρελθόντος ότι δεν φοβάται ιδιαίτερα να δολοφονήσει τους πολίτες του, ανεξαρτήτως από το ποια κοινωνική κατηγορία ανήκουν.
Εντυπωσιακό είναι μάλιστα το γεγονός ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, αυτοί οι ίδιο λειτουργοί της αστυνομίας παρουσιάζονται ως οριακά άβουλα πλάσματα που περιμένουν μονάχα εντολές, όντας ταυτόχρονα αποκλειστικά άτομα που απορροφούν βία, χωρίς να την εξαπολύουν τα ίδια. Ταυτόχρονα, ακόμη ένα εντυπωσιακά αρνητικό χαρακτηριστικό στο Athena δεν είναι άλλο από την απεικόνιση των γυναικείων χαρακτήρων του, ή μάλλον την απόλυτη έλλειψή τους. Κι αυτό, μιας που σε μια εξεγερσιακή συνθήκη, ο Gavras επιλέγει οι μόνες φορές στις οποίες φαίνονται γυναίκες στα πλάνα του (2-3 σε ολόκληρη την ταινία), να είναι αποκλειστικά σε βοηθητικούς ρόλους που εξυπηρετούν κάποια ανάγκη ενός άνδρα στο καστ, αλλά ουδέποτε σε ενεργητικό ρόλο που έχει έστω και λίγο νόημα για την εξέλιξη όσων βλέπουμε.
Εν τέλει το μόνο που καταφέρνει ο Romain Gavras στο Athena είναι να εξελίξει την κινηματογραφική του βιρτουοζιτέ, παρουσιάζοντας ένα στυλιζαρισμένο video clip μεγάλου μήκους και υποβιβάζοντας μια ιστορία με περιθώρια να μετατραπεί στο νέο La Haine σε ένα αφελές riot porn, που ουδεμία σχέση έχει με αρχαιοελληνική τραγωδία. Πολύ κρίμα, αν σκεφτεί κανείς ότι το σενάριο συνυπέγραψε με τον Ladj Ly, μέλος της κολεκτίβας Kourtrajmé, αλλά και γέννημα θρέμμα των γκέτο του Saint-Denis.
Το trailer της ταινίας:
