Συνέντευξη: Χάρης Συμβουλίδης, Διονύσης Κοτταρίδης
Τους τελευταίους μήνες, ο μεγαλύτερος εν ζωή συνθέτης της χώρας μας επέστρεψε δισκογραφικά με δύο CD μουσικής δωματίου (έπεται και τρίτο), τα οποία φανέρωσαν ένα λιγότερο γνωστό –στο ευρύ τουλάχιστον κοινό– δημιουργικό του πρόσωπο. Θελήσαμε λοιπόν να μιλήσουμε με τον Μίκη Θεοδωράκη για το τώρα και για το μέλλον κι εκείνος μας έκανε την τιμή να μας παραχωρήσει μια συνέντευξη…
Πρόσφατα, η Legend Classics κυκλοφόρησε δύο CD με μια λιγότερο γνωστή πτυχή του έργου σας, πάνω στη μουσική δωματίου. Θεωρείτε ότι πρόκειται για μια πλευρά σας πιο «δύσκολη» για το κοινό που σας έμαθε από τα τραγούδια σας;
Ασφαλώς. Στη χώρα μας δυστυχώς δεν έχει γίνει ακόμα σοβαρή προσπάθεια για να γνωρίσει τη συμφωνική μουσική το πλατύ κοινό. Και φυσικά απολύτως καμιά για τη διάδοση της Μουσικής Δωματίου, η οποία, κατά κάποιον τρόπο, αποτελεί την πεμπτουσία της. Πράγματι, εδώ ο συνθέτης, χωρίς να διαθέτει τα ηχοχρώματα της μεγάλης ορχήστρας, πρέπει να είναι απολύτως ουσιαστικός, συμπυκνωμένος, καίριος, λόγω ακριβώς της μεγάλης λιτότητας των μέσων που διαθέτει.
Έχει ακουστεί πως ο βιρτουόζος του βιολιού Γιώργος Δεμερτζής –ο οποίος συμμετείχε τόσο στο άλμπουμ Μουσική Δωματίου I όσο και στο II– δουλεύει και σε μία τρίτη «συνέχεια». Να αναμένουμε λοιπόν κι άλλες κυκλοφορίες στο μέλλον, με ρεπερτόριό σας το οποίο βρίσκεται εγγύτερα σε ό,τι ονομάζουμε κλασική μουσική;
Αυτήν ακριβώς τη στιγμή που μιλάμε, ο Γιώργος Δεμερτζής τελείωσε με τους συνεργάτες του την ηχογράφηση των έργων μου “Σεξτέτο” (για φλάουτο, πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων), “Ελικών” (για πιάνο και κουαρτέτο) και “Χορός Ασίκικος” (για σόλο τσέλο), τα οποία και θα κυκλοφορήσουν προσεχώς. Επίσης, η Τατιάνα Παπαγεωργίου τελειώνει από τη μεριά της την ηχογράφηση των “Απάντων” του πιανιστικού μου έργου, που θα κυκλοφορήσουν κι αυτά σε 2 ή 3 CDs.
Τα τελευταία χρόνια αρκετοί Γερμανοί μουσικοί έχουν σκύψει πάνω στο έργο σας και μάλιστα έχουν υπάρξει και δουλειές σας μαζί τους, όπως το άλμπουμ Mikis (Peregrina, 1997), οι οποίες ελάχιστα έχουν γίνει γνωστές στην Ελλάδα. Τι τράβηξε την προσοχή των Γερμανών και γιατί δουλειές όπως το Mikis ή το Poetica πέρασαν τόσο απαρατήρητες στην ίδια σας τη χώρα;Μπορώ να πω ότι η Γερμανία, με τη μεγάλη μουσική της παράδοση και τους εξαίσιους μουσικούς της, αποτελεί έναν μικρό παράδεισο για τη μουσική μου. Και δεν είναι μόνο αυτά τα δύο έργα ο μοναδικός καρπός των σχέσεών μου. Επιπλέον, κι εγώ προσωπικά έχω δώσει εκεί εκατοντάδες συναυλίες με όλα τα είδη της μουσικής μου, με συνεργάτες κυρίως Γερμανούς μουσικούς. Και είναι γεγονός ότι όλη αυτή η δραστηριότητά μου (και όχι μόνο στην Γερμανία) παραμένει άγνωστη στην Ελλάδα. Κατατοπιστικές πληροφορίες για τα έργα μου που παίχτηκαν, παίζονται και κυκλοφορούν εδώ και δεκαετίες σε δίσκους και CDs στη Γερμανία μπορούν να βρεθούν στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://s221292458.online.de/Sites/Meine-Theodorakis-Konzerte.php
Σκοπεύετε να εμπιστευτείτε στο μέλλον νέους κύκλους τραγουδιών σε νεότερους ερμηνευτές, όπως πράξατε ας πούμε με τον Πέτρο Γαϊτάνο ή την Αλέξια; Ποιες φωνές στο σύγχρονο σκηνικό θα σας ιντρίγκαραν για κάτι τέτοιο;
Αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στις τελικές διορθώσεις για την προσεχή κυκλοφορία 2 CDs με 33 τραγούδια μου από την εταιρία Legend, με βασική ερμηνεύτρια τη Γλυκερία. Ο τίτλος του είναι Ζεϊμπέκικα-Ασίκικα-Απτάλικα-Χασάπικα και περιλαμβάνει τα λιγότερο γνωστά ή και άγνωστα τραγούδια αυτού του είδους από το 1960 έως σήμερα. Συμμετέχει η Λαϊκή μου Ορχήστρα και πρέπει να πω ότι είμαι ενθουσιασμένος από το αποτέλεσμα.
Ήδη από την εφηβεία σας, πλάσατε μια προσωπική θεωρία για τη Συμπαντική Αρμονία, η οποία άγγιξε αρκετούς ανθρώπους έκτοτε, με αποτέλεσμα να γίνει ακόμα και θέμα διεθνές συμποσίου του Πανεπιστημίου Κρήτης, τον Μάρτιο του 2006. Σε πολλά όμως νέα παιδιά η θεωρία αυτή παραμένει κάτι το άγνωστο. Πώς θα τη σκιαγραφούσατε, αν σας ρωτούσε σχετικά κάποιος π.χ. έφηβος;
Αναφέρθηκα για πρώτη φορά στο θέμα αυτό στον πρώτο τόμο της αυτοβιογραφίας μου Οι Δρόμοι Του Αρχάγγελου, μ’ έναν τρόπο σαν να είχα απέναντί μου κάποιον έφηβο. Δηλαδή απλά και κατανοητά. Μήπως μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κείμενο αυτό; Θα χαιρόμουν πάντως αν επιχειρούσατε εσείς να την αναλύσετε και να την εξηγήσετε με τον δικό σας τρόπο, που οπωσδήποτε βρίσκεται πολύ πιο κοντά από μένα στη σύγχρονη νεολαία.
Αν υποθέσουμε πως υπάρχει ένας μίτος της ελληνικής μουσικής που ξεκινάει απ’ την αρχαία Ελλάδα, περνάει απ’ το Βυζάντιο και φτάνει στις μέρες μας, πόσο αισιόδοξος είστε για το μέλλον του;
Αυτό εξαρτάται από σας, τους νεότερους, που έχετε πάρει ήδη την σκυτάλη του μέλλοντος στα χέρια σας. Εμείς ακουμπήσαμε όσο γινόταν πιο βαθιά και πιο πλατιά επάνω σε όσα μας κληρονόμησαν οι προηγούμενες γενιές, προσπαθώντας τόσο να τα αξιοποιήσουμε, όσο και να τα εμπλουτίσουμε. Φυσικά, για να το κάνει κανείς αυτό, θα πρέπει –αφού γνωρίσει το σύνολο της εθνικής κληρονομιάς– να την αγαπήσει και να την πιστέψει· και να είναι περήφανος για εκείνη.
Σε παλιότερη συνέντευξή σας, στην ερώτηση τι σημαίνει για σας να είστε Έλληνας, δηλώσατε:
«Πρώτον να είμαι ελεύθερος και δεύτερον να μισώ και να πολεμώ τη βία και την αδικία σε οποιαδήποτε μορφή της, μέσα κι έξω από τη χώρα μου. Να έχω πίστη στον άνθρωπο και στις μεγάλες διανοητικές του δυνατότητες, έτσι που να μη γίνομαι δούλος βασιλιάδων και Θεών. Γιατί ξέρω από πού έρχομαι, γιατί έρχομαι και πού πάω».
Ο μέσος Έλληνας των ημερών μας, πόσο κοντά βρίσκεται στην παραπάνω περιγραφή;
Θέλω να πιστεύω ότι ο πυρήνας του Έλληνα παραμένει αλώβητος. Και δεν με επηρεάζουν οι διάφορες «μόδες» οι οποίες κυριαρχούν –ειδικά σε περιόδους παρακμής. Το κακό με μας είναι ότι ο Έλληνας βγάζει στην επιφάνεια τον καλό του εαυτό μονάχα όταν αισθανθεί ότι είναι στριμωγμένος. Όταν βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο…
Ως άνθρωπος που έζησε την Αριστερά σε όλες τις μεταπολεμικές της εκφάνσεις, διακρινόμενος για την ανεξαρτησία σας απέναντι στους δογματισμούς της, βλέπετε με αισιοδοξία τη συσπείρωση ενός νεανικού και ανήσυχου κόσμου γύρω από τον Συνασπισμό του Αλέξη Τσίπρα; Ή πιστεύετε ότι πρόκειται για παροδικό φαινόμενο;
Γνώρισα προ ημερών τον Αλέξη Τσίπρα και οι εντυπώσεις μου είναι πολύ θετικές. Νομίζω ότι πιστεύει αυτά που λέει και όσα κάνει. Επιπλέον, λόγω και της ηλικίας του, βρίσκεται πολύ κοντά στη σημερινή πραγματικότητα. Οι διαφωνίες μου μαζί του σε ζωτικά θέματα είναι βέβαια μεγάλες –και του τις είπα. Ποιος έχει δίκιο; Η ζωή θα δείξει…
Πιστεύετε, σε διεθνές επίπεδο, στη νεολαία του 21ου αιώνα; Ή τη βλέπετε να αποχαυνώνεται από την τηλεόραση, το ίντερνετ και τις εργασιακές επιταγές της νεοφιλελεύθερης λαίλαπας;
Δεν είναι μόνο η σύγχρονη νεολαία, αλλά όλοι οι άνθρωποι που προβληματίζονται από τη σημερινή πραγματικότητα. Όμως, από μια διαφορετική σκοπιά, θεωρώ ότι αυτή είναι και η γοητεία της ζωής: να προχωρά με γρίφους. Σαν τον Οιδίποδα, ο άνθρωπος σε κάθε του βήμα βρίσκεται μπροστά σε μια νέα Σφίγγα. Και το χειρότερο είναι ότι, αν κατά τύχη λύσει το νέο αίνιγμα, τον περιμένουν καινούργιες συμφορές. Ίσως αυτή η πορεία να είναι η αληθινή Μοίρα του Ανθρώπου.
