κεντρική φωτογραφία: Philip Montgomery, για τους New York Times
«Δεν είναι εύκολο να γράφεις για το τίποτα». Ένας καουμπόης εμφανίζεται μια νύχτα στο όνειρο της Patti Smith για να την τσιγκλίσει με αυτήν τη λιτή αλήθεια, που εσωκλείει στις λιγοστές της λέξεις τον μεγαλύτερο τρόμο κάθε συγγραφέα: το τίποτα· την απώλεια της ιδέας και της δομής που θα την αναδείξει, την αποχή από τη φόρμα, ναι, το τίποτα. Άλλωστε –όπως συνεχίζει ο καουμπόης– «μερικά πράγματα, τα κρατάμε για τον εαυτό μας».
Αυτή είναι η αρχή του M Train, το οποίο βγήκε το 2015 και φέτος κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Κέδρος, σε μετάφραση Αλέξη Καλοφωλιά. Η πιο απλή, ιδανική, αιχμαλωτιστική αρχή που θα μπορούσε να υπάρξει. Η Patti Smith βουτάει στο ερέθισμα του ονείρου της, δέχεται την πρόσκληση και κατευθύνεται προς το αγαπημένο της μικρό καφέ στο Γκρίνουιτς, όπου την ξέρουν καλά και της σερβίρουν σκέτο καφέ και μαύρο ψωμί με ελαιόλαδο πριν καν βγάλει το παλτό της. Είναι έτοιμη να διαψεύσει τον πρωταγωνιστή του ονείρου της.
Στο M Train η Patti Smith δεν κρατάει και πολλά για τον εαυτό της. Kαι, από το τίποτα, φτιάχνει ένα σφιχτό μα βαθιά συναισθηματικό ημερολόγιο αστικών και υπεραστικών ταξιδιών, ικανό να συνεπάρει και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη. Αν μπορείς βέβαια να χαρακτηρίσεις ως «τίποτα» μια ζωή σαν της Patti Smith, η οποία ξεκίνησε από το Σικάγο 20άχρονη κοπελίτσα με μια αγκαλιά βιβλία κι ένα μπλοκ ζωγραφικής για κατακτήσει –ερήμην της σε μεγάλο βαθμό, αυτό είναι ίσως το πιο γοητευτικό στην ιστορία– τους underground κύκλους της Νέας Υόρκης των late 1960s.
Το τρένο της Patti Smith έχει 19 σταθμούς, σε κάθε έναν από τους οποίους ακούγεται (δυνατά) και άλλη μουσική. Οι ράγες του ταξιδιού είναι σπαρμένες με ασπρόμαυρες polaroid, γάτες, βιβλία και μνήμες –κυρίως μνήμες. Γιατί το M Train είναι ένα καλειδοσκόπιο αναμνήσεων, με τη Smith να στροβιλίζεται, να κάνει τρένο της τον ίδιο τον χρόνο, να χορεύει για μία ακόμα φορά κατά την προσφιλή της συνήθεια ξυπόλητη πάνω «στα θραύσματα της προσωπικής της αποκάλυψης».
Η ιδιαίτερη –πιο προσιτή από άλλους εκπροσώπους του είδους– μπιτ αισθητική και ο ροκ λυρισμός που χαρακτηρίζουν την ποίηση και τη γραφή της Smith ρέουν κι εδώ αβίαστα (ίσως πιο αβίαστα από ποτέ), σε ένα κολάζ αναμνήσεων το οποίο δεν σκοπεί στη στείρα νοσταλγία, αλλά υπακούσει σε μια βαθύτερη ανάγκη εξωτερίκευσης. Με στόχο την κατάκτηση της τελευταίας βαθμίδας συνειδητότητας της σημασίας μιας εμπειρίας που πολλές φορές μας διαφεύγει μέχρι να τη μοιραστούμε ή να την αναπαράγουμε μία ακόμη φορά, από μια άλλη οπτική γωνία.
Από το προσκυνηματικό ταξίδι στις φυλακές του Σεν Λοράν της Γουινέας για να μαζέψει πετραδάκια για τον τάφο του Ζαν Ζενέ στο Μαρόκο μέχρι τις ευτυχισμένες μέρες στο Μίσιγκαν με τον άντρα της Fred Sonic Smith, από τον Roberto Bolanio στον Haruki Murakami, από τον τζαμαϊκανό κινηματογράφο στο CSI Miami, από το Μεξικό πίσω στο Λος Άντζελες με στάση στην ακτή Rockaway, από πόλη σε πόλη κι από καφέ σε καφέ, η Patti Smith ξεδιπλώνει –άλλες φορές σουρεαλιστικά, άλλες αφοπλιστικώς ρεαλιστικά– τον οδικό χάρτη της ζωής της με ανεπιτήδευτα χρονικά και θεματικά άλματα. Τα οποία όχι μόνο δεν ενοχλούν, αλλά επισύρουν τον θαυμασμό για τη δεξιοτεχνία και τη διαύγεια ενός 68χρονου συγγραφικού νου.
Ο χάρτης αυτός διαβάζεται, σε καταπίνει και σε επιστρέφει στον εαυτό σου με όρεξη για αλλιώτικα ταξίδια. Ο χάρτης αυτός διαβάζεται μονορούφι. Διαβάστε τον δύο φορές, συνεχόμενες· μία στο πρωτότυπο και μία στην ελληνική μετάφραση. Με όποια σειρά θέλετε. Δεν αξίζει να χαθεί ούτε τελεία από αυτήν την τίμια πανκ ταξιδιωτική ποίηση της Smith, ούτε καν μια διακεκομμένη γραμμή. Όλοι της οι δρόμοι είναι εκεί, ανοιχτοί στον αναγνώστη: μια πρόσκληση σε μια βαθιά συγκινητική ελεγεία για «όλα εκείνα που έχασε και δεν μπορεί να βρει, αλλά μπορεί να τα θυμηθεί με τις λέξεις της».
{youtube}1Z9G8BdnFGs{/youtube}
