Εν αρχή ην ο Ιάπωνας
Ο Mitsuo Yanagimachi ξεκίνησε να σπουδάζει Νομική, μα τη βαρέθηκε· οι ταινίες είχαν μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Πήρε καλού-κακού το πτυχίο να το έχει, και μετά μην τον είδατε. Δούλεψε βοηθός σκηνοθέτη εδώ κι εκεί, στα 29 είχε μάθει την τέχνη, οπότε έστησε δική του εταιρεία παραγωγής. Πρώτο του φιλμ, ένα ντοκιμαντέρ. Τον τράβαγε το bōsōzoku (暴走族), μια νεανική κουλτούρα δημοφιλής στην Ιαπωνία της δεκαετίας του 1970, βασισμένη στο οδηγείν επικινδύνως και στις (παρανόμως) «φτιαγμένες» μηχανές. Βρήκε λοιπόν μια τέτοια ομάδα που μάρσαρε υπό το όνομα Burakku Enperā (Μαύρος Αυτοκράτορας), τους ακολούθησε, και στα 1976 παρουσίασε το 90λεπτο, ασπρόμαυρο Goddo Supīdo Yū! Burakku Enperā (God Speed You! Black Emperor).
{youtube}VwZn7188Cyk{/youtube}
Τώρα έχουμε ίντερνετ, μεγαλεία: κάνετε απλά ένα κλικ στον σύνδεσμο από πάνω και το βλέπετε. Πού το βρήκαν και το είδαν στις αρχές των 1990s ο Efrim Menuck με τον Mauro Pezzente, Κύριος οίδε. Γιατί το πιστοποιεί και ο Matthew Edwards (1), ήταν ένα «άσημο και καρασπάνιο» ντοκιμαντέρ· αν υπήρξε ποτέ κάποιο ενδιαφέρον γι' αυτό, ήταν στο πρώτο μισό των zeros, λόγω ακριβώς της επιτυχίας της μπάντας.
Ένα πλημμυρισμένο υπόγειο, γεμάτο αδέσποτα γατιά
Ο Efrim Menuck γεννήθηκε στο Μόντρεαλ, αλλά μεγάλωσε στο Τορόντο. Είναι από εύπορη οικογένεια, που κρατά τους δεσμούς της με τις εβραϊκές της ρίζες, αλλά για εκείνον τα πράγματα πήγαν στραβά κατά την εφηβεία. Το σχολείο, το παράτησε. Και σύντομα κατέληξε να περιπλανιέται άστεγος και άφραγκος, βρίσκοντας καταφύγιο σε ένα πλημμυρισμένο υπόγειο γεμάτο αδέσποτα γατιά, το οποίο μοιραζόταν με δύο ακόμα χαμένα παιδιά.
Στα 20, ήρθε ο νευρικός κλονισμός. Όταν συνήλθε, αποφάσισε να γυρίσει πίσω στο Μόντρεαλ, όπου δεν υπήρχαν δυσάρεστες αναμνήσεις. Εκεί βρήκε έναν φίλο από τα παλιά, τον Mauro Pezzente, και έγιναν συγκάτοικοι. Τους ένωνε άλλωστε η μουσική: ο Menuck κάτι σκάμπαζε από κιθάρα και πιάνο, του άρεσε και να τραγουδά· ο Pezzente έπαιζε μπάσο· και ένας τρίτος που μπήκε στην παρέα, ο Mike Moya, ήταν κιθαρίστας.
Double Nickels on the Dime
Εντάξει, ο «μύθος» θέλει τους Καναδούς να είναι πιονέροι και κομιστές ενός ήχου νέου, πρωτόγνωρου, που εν πολλοίς ταυτίστηκε με τη διαδρομή τη δική τους και μερικών ακόμα συγκροτημάτων. Σύμφωνοι, το έχτισαν κι εκείνοι έτσι και μάλιστα συνειδητά, προσπαθώντας να αναδημιουργήσουν ένα Σημείο Μηδέν στον χρόνο, από όπου θα ξετυλιγόταν το προσωπικό τους νήμα. Καμία αντίρρηση. Απλά όλοι από κάπου προέρχονται. Και όλοι κάτι κουβαλάνε μαζί τους, τελικά. Έτσι και οι Menuck, Pezzente & Moya.
Η νοοτροπία τους, τα μανιφέστα τους, η πολιτικοποιημένη στάση της μουσικής τους, η στοχευμένη απόσταση από τη δημοσιότητα, όλα αποτελούν μια σκυτάλη την οποία έλαβαν από τους Minutemen και τους Black Flag. Προσθέστε και αφαιρέστε τώρα αν θέλετε ονόματα, αλλά αυτοί ήταν οι ήρωές τους –και δίσκους σαν το Damaged (1981) και το Double Nickels Οn Τhe Dime (1984), πρέπει να τους έλιωσαν.
Από τέτοιες μπάντες αγάπησαν το rock και ό,τι προθέματα κι αν βάλαμε μετά μπροστά από τη μουσική τους, όσο «εγκεφαλική» κι αν την κάναμε να φαίνεται με κάτι σούπερ boring περιγραφές για soundtrack ημιτελών, αποκαλυπτικού τύπου ταινιών, δεν έπαψε να είναι rock. Μια λέξη που σήμερα χρησιμοποιείται πολύ ελαφρά, από διάφορους ταγούς, των οποίων το μάγουλο (προφανώς) δεν έτσουξε ποτέ από το Ηλεκτρικό Χαστούκι.
All Lights Fucked Οn Τhe Hairy Amp Drooling
Πήραν ένα τετρακάναλο Tascam και άρχισαν να ηχογραφούν ό,τι τους κατέβαινε. Τα τζαμαρίσματά τους, το (όποιο) περιβάλλον, πρόζες ενίοτε κοροϊδευτικές για τη Céline Dion –μην ξεχνάτε, είναι 1994 και βρισκόμαστε στον Καναδά, η Dion πουλάει 20.000.000 αντίτυπα με το The Colour Of My Love και τα παγκόσμια ραδιόφωνα παίζουν διαρκώς το "The Power Of Love". Βασικά, τους ενδιέφερε ο θόρυβος. Από όλο αυτό προέκυψε άφθονο υλικό, που εν τέλει μπήκε σε μια κασέτα. Την είπαν All Lights Fucked Οn Τhe Hairy Amp Drooling (εδώ σταματάμε λίγο την ανάγνωση και ναι, υποκλινόμαστε) και βάφτισαν το σχήμα τους Godspeed You Black Emperor!, από εκείνο το ιαπωνικό ντοκιμαντέρ. Τον Δεκέμβριο του 1994, άρχισαν να τη δίνουν χέρι με χέρι σε διάφορους φίλους.
Έκτοτε, κυκλοφορούν πολλοί θρύλοι γι' αυτήν την κασέτα. Είναι 33 τα αντίτυπά της ή περισσότερα; Υπάρχει πραγματικά ή πρόκειται για φάρσα; Τη συνόδευε πράγματι ένα περίπλοκο booklet; Αληθεύει ότι μερικά χρόνια πριν κάποιος προσπάθησε να πουλήσει ένα αντίτυπο για περίπου 1.000.000 ευρώ;
Φάρσα πάντως, δεν είναι. Η κασέτα υπάρχει, το έχει βεβαιώσει ο Menuck. Και έχει εξηγήσει ότι δεν ενδιαφέρονται για ανατύπωση γιατί ναι μεν φέρει το όνομα του γκρουπ, μα το περιεχόμενο δεν έχει καμία σχέση με τον ήχο που έμαθε ο κόσμος να περιμένει από εκείνους. Περιέχει τραγούδια, για να το πούμε έτσι ανοιχτά. Πολλά τραγούδια. Κάτι σαν Black Flag τρίτης κατηγορίας, λένε οι κακές οι γλώσσες.
Α, ναι. Να πούμε και για το θαυμαστικό. Το θαυμαστικό μπήκε στο τέλος από λάθος και όχι από άποψη: η ταινία ήταν Godspeed You! Black Emperor, όχι Godspeed You Black Emperor! Θα το άλλαζαν τελικά το 2002.
Τίποτα δεν θα γινόταν χωρίς τους Steak 72
Ποιοι είναι οι Steak 72; Έλα μου ντε...
Για τον περισσότερο κόσμο, παναγνώστιανς. Αλλά πίσω στο 1994, στο Μόντρεαλ, σε μια μικρή μα ανήσυχη σκηνή γεμάτη 20άρηδες παθιασμένους με τις κιθάρες, ήταν αρκετά κινητικοί ώστε να βρίσκουν ευκαιρίες για live σε underground χώρους. Με μια επιφύλαξη, τους έστησαν ο Marc Montanchez (φωνητικά/κιθάρα), ο Simon Fazakerley (φωνητικά/κιθάρα), ο Ned Meredith (κιθάρα), ο Michael Burns (μπάσο) και ο Paul Lacerte (ντραμς). Σε κάθε περίπτωση, ήταν ο Montanchez που άκουσε το All Lights Fucked Οn Τhe Hairy Amp Drooling, εντυπωσιάστηκε και τους ρώτησε αν ψήνονταν να ανοίξουν για ένα live που είχαν κανονίσει. Αν ψήνονταν λέει... Μόνο που είχαν μόλις 2 εβδομάδες καιρό και δεν προλάβαιναν πολλά. Αποφασίζουν λοιπόν να προηχογραφήσουν ορισμένα drones με feedback στο Tascam τους και να τα χρησιμοποιήσουν ως βάση για μακροσκελή, οργανικά κομμάτια.
Ήταν η αρχή για τον ήχο που έμελλε να τους κάνει διάσημους. Μετά από εκείνο το live, δηλαδή, άρχισαν να εξερευνούν περισσότερο την όλη διαδικασία και έβαλαν στο κόλπο και τον David Bryant, φίλο του Menuck και επίσης κιθαρίστα. Κάπως έτσι, δημιουργήθηκε μια αίσθηση κολεκτίβας που βρήκαν ότι πολύ τους πήγαινε, οπότε κράτησαν την πόρτα ανοιχτή για όποιον τοπικό μουσικό ήθελε να έρθει στα sessions τους –σε κάποια φάση, το 1997, υπήρχαν γύρω στα 15 άτομα που εμπλέκονταν με κάποιον τρόπο στους Godspeed You! Black Emperor.
Μαζί, ήρθε και η συνείδηση μιας νέας αισθητικής προσέγγισης, στόχος της οποίας ήταν (όπως είπαμε) να δημιουργηθεί ένα Σημείο Μηδέν, από όπου θα εκπορευόταν κάτι το καλλιτεχνικά διακριτό. Η αυστηρά οργανική φύση αυτών των ανησυχιών και η αγάπη τους για το χτίσιμο δυναμικών ξεσπασμάτων, «ομαδοποίησαν» εν καιρώ τους Godspeed You! Black Emperor στο post-rock. Η κατάταξη, αν και πρωτίστως εξυπηρέτησε τον Τύπο, δεν ήταν άδικη: πρέπει να θεωρούμε σίγουρο ότι οι Καναδοί άντλησαν σε εκείνο το σημείο μια καθοριστική επιρροή από τους Sackville, ένα κουιντέτο που ήταν επίσης από το Μόντρεαλ, είχε επίσης ξεκινήσει το 1994 και βρέθηκε και αυτό να ηχογραφεί για την Constellation. Το Low Ebb EP (1996) δείχνει ότι μπόλιασαν μια στοιχειώδη folk rock αισθητική με κάτι που τότε το είπαν «avant-garde» (πάντα καταφύγιο όποιου δεν ξέρει τι να πει) μα σήμερα θα το λέγαμε πρωτόλειο post-rock. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι Godspeed You! Black Emperor παρέμειναν συγκρότημα σταθερά πιο ενδιαφέρον από τα περισσότερα πράγματα που βαφτίστηκαν στη συνέχεια post-rock.
Όσο για τους Steak 72, δεν είχαν μέλλον. Ο Montanchez ήταν παρελθόν ως το 1996 από το line-up και η μπάντα άντεξε ως το 2001, αφήνοντας μόλις 4 κομμάτια πίσω της, μεταξύ τους και μια απροσδόκητη διασκευή στο "Gnossienne No.1" του Erik Satie (1997).
And the rest, is history...
Τα υπόλοιπα είναι σχετικώς πιο γνωστά, κυρίως γιατί σε κάποια φάση, μετά την αυτοσχέδια έκδοση του F♯ A♯ ∞ στην Constellation (1997, 500 κόπιες), η ίδια η μπάντα ένιωσε την ανάγκη να παίξει live στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κι αυτό σήμαινε ότι, εν μέρει τουλάχιστον, έπρεπε να βρει ισορροπίες με το «σύστημα»: ξαναηχογράφησαν λοιπόν το F♯ A♯ ∞ ώστε να το βγάλει η Kranky σε CD, αναγκάστηκαν να βγουν από την ανωνυμία τους και –όσο κι αν έβγαλαν την πίστη σε κάποιους δημοσιογράφους– άρχισαν επιλεκτικά να δίνουν και συνεντεύξεις.
Σε μία από αυτές (2), ο Bryant κηρύσσει το τέλος των καλών ημερών ήδη από το 2000, εξηγώντας ότι πλέον συναντιούνται και μιλάνε με ανθρώπους τους οποίους δεν γνωρίζουν (εννοεί τους δημοσιογράφους), ότι δίνουν συναυλίες σε σκηνές που χωρίζουν με κάγκελα τους μουσικούς από τον κόσμο, με το 75% του κοινού να είναι φασαίοι. Πολύ συνειδητά, όμως, ο Menuck παραδέχεται ότι κανείς δεν τους ανάγκασε και ότι μόνοι τους μπήκαν στη διαδικασία να κινηθούν πιο «επαγγελματικά».
Κατόπιν, οι κλίμακες έγιναν αισθητά μεγαλύτερες: το Lift Your Skinny Fists Like Antennas Τo Heaven (2000) μπήκε στο #66 των βρετανικών charts και τους έκανε γνωστούς σε έναν ευρύτερο κύκλο rock ακροατών. Εδώ σημειώνεται παρεμπιμπτόντως και η δική μου πρώτη επαφή με τους Καναδούς, με ένα αξέχαστο άλμπουμ, που ακόμα και σήμερα, τόσα χρόνια και τόσα ακούσματα μετά θα σας πω ότι είναι σπουδαίο, παρότι κατά τα λοιπά δηλώνω χαρακτηριστικό παράδειγμα ακροατή που σιχαίνεται το post-rock. Δεν με χάλασε δε ούτε το Yanqui U.X.O. (2012), όπου τα πράγματα έγιναν σαφώς πιο επαγγελματικά (κι έτσι δίχασαν αρκετούς), αφού την παραγωγή ανέλαβε ο Steve Albini και στα sessions ήρθαν μουσικοί από την αυτοσχεδιαστική τζαζ κοινότητα του Σικάγο: χωρίς να λέω ότι ήταν ισάξιο του Lift Your Skinny Fists Like Antennas Τo Heaven, αποτελεί δείγμα του πώς μπορείς να συγκλίνεις τον ήχο σου με πιο δεδομένα πράγματα, δίχως να χάσεις κάτι σε ταυτότητα. Ή, εν προκειμένω, σε πολιτικό στίγμα, αφού οι βόμβες του εξωφύλλου, ο ίδιος ο τίτλος, αλλά και οι αναφορές του booklet στην Παλαιστίνη κοινωνούν ένα πολύ σαφές μήνυμα.
Μη φανταστείτε πάντως ότι το «ευρύτερα γνωστοί» σημαίνει και «γνωστοί»: παραμένει χαρακτηριστικό το περιστατικό του 2003 στο Ardmore της Οκλαχόμα όπου η υπάλληλος ενός βενζινάδικου στο οποίο σταμάτησαν για ανεφοδιασμό ήταν τόσο σίγουρη ότι πρόκειται για τρομοκράτες, ώστε ειδοποίησε τον σερίφη. Εκείνος με τη σειρά του έστειλε μήνυμα στο FBI και κατέληξαν περικυκλωμένοι, σαν σε ταινία. (3)
Το 2003, οι Godspeed You! Black Emperor διέκοψαν και επισήμως την πορεία τους, αποφασισμένοι να συγκεντρωθούν καθένας στα προσωπικά του εγχειρήματα. Ως βασική αιτία, ο Menuck επικαλείται τον αντίκτυπο που είχε στον ίδιο (μα και στους υπόλοιπους) η εισβολή των Η.Π.Α. στο Ιράκ, πόλεμος για τον οποίον ήθελε να πει πολλά, μα δεν μπορούσε, εξαιτίας της ορχηστρικής φύσης της μουσικής τους: «μπορούσαμε μόνο να κάνουμε εξαγγελίες από τη σκηνή και να μιλήσουμε με τον κόσμο μετά τις συναυλίες. Με έκανε να φρικάρω, υπαρξιακά», δήλωσε στο Drowned in Sound.
Στο διάστημα που έλειπαν, ο μύθος τους ενισχύθηκε: με το εναλλακτικό σκηνικό να ξεμένει βαθμιαία από φρέσκες ιδέες και αληθώς σημαίνοντα πρόσωπα, οι Godspeed You! Black Emperor έμειναν ως μία από τις τελευταίες σπουδαίες μπάντες, από εκείνες που έλειψαν στους παλιούς και δίψαγαν να δουν και οι νεότεροι. Έτσι, το Allelujah! Don't Bend! Ascend! (2012) βρέθηκε ante portas του top-40 σε Βρετανία (#41) και Η.Π.Α. (#45), «κάστρο» που εν τέλει έριξε στην περίπτωση του Νησιού το Asunder, Sweet Αnd Other Distress του 2015 (Βρετανία #37, Η.Π.Α. #129) και καπάκι το Luciferian Towers του 2017 (Βρετανία #34).
Και δημιουργικά μιλώντας; Χωρίς να θέλω να ευλογήσω τα αβοπολίτικα γένια μας, το πιο εύστοχο πράγμα για το Allelujah! Don't Bend! Ascend! το διάβασα από τον Βαγγέλη Πούλιο. Οι Godspeed You! Black Emperor δοκίμασαν να δουν αν τους χωρούσε η εποχή και το τεστ στάθηκε επιτυχημένο: «δεν βρέθηκαν στην αιχμή των πραγμάτων, ούτε προχώρησαν σημαντικά τη μουσική τους σκέψη· δεν βρέθηκαν όμως και εκτός πραγματικότητας». Το Asunder, Sweet And Other Distress συνέχισε στον ίδιο δρόμο, αγκαλιάζοντας πιο έκδηλα τη σκληρή ροκ στροφή στις απολήξεις των συνθέσεων –βρέθηκαν, απίστευτο ίσως, στις παρυφές του sludge, όπως πάλι επεσήμανε εύστοχα ο Βαγγέλης. Ούτε το Luciferian Towers ήταν κακό άλμπουμ, αυτήν όμως τη φορά κομματάκι βαρέθηκα. Έστω κι αν η μπάντα έδωσε δυναμικό παρών, κυκλοφορώντας μαζί του μια λίστα με πλανητικά αιτήματα, μεταξύ των οποίων ήταν η κατάργηση των συνόρων και των φυλακών και η παύση κάθε ξένης εισβολής.
Με αυτό το άλμπουμ θα μας επισκεφθούν, λοιπόν, ερχόμενοι ξανά σε μια χώρα που τους έχει αγαπήσει και όπου έχουν αναμφίβολα κοινό. Δικαίως η διοργάνωση επέλεξε το Gazi Music Hall ως τόπο της συναυλίας, είμαι σίγουρος ότι στις 29 του Απρίλη, ημέρα Κυριακή, θα γεμίσει.
Σημειώσεις
1 Matthew Edwards (επιμ.), Film Out of Bounds: Essays and Interviews on Non-Mainstream Cinema Worldwide (Jefferson, NC: McFarland, 2007) σελ. 127.
2 Συνέντευξη στον David Keenan για το The Wire (Μάιος 2000)
3 Marsha Miller, «Band members released after terrorist report», The Daily Ardmoreite, Κυριακή 16 Μαρτίου 2003
{youtube}PZwQeZh6rP0{/youtube}
