Το έχουμε ξαναπεί: Τα τραγούδια είναι ο πιο άμεσος και λαϊκός τρόπος να εκφραστεί ένας άνθρωπος. Είτε είναι καλλιτέχνης και γράφει μουσική ή στίχους, είτε απλώς λατρεύει την μοναδικότητα της αντιστοιχίας του τραγουδιστή και του εαυτού του. Το θέμα όμως περιπλέκεται όταν εισέρχεται ένας σημαντικός παράγοντας στη διάδοση του μηνύματος: Η γλώσσα.
Η γλώσσα φέρει πάνω της ολόκληρη την συλλογική ιστορία των ομιλούντων αυτής. Διαφορετικές οι μορφές έκφρασης για έναν κάτοικο της Ιβηρικής, διαφορετικές για έναν Αμερικάνο των κεντροδυτικών Πολιτειών, ακόμα πιο διαφορετικές για έναν Ιάπωνα. Εξίσου διαφορετικά και τα βάρη της κάθε λέξης. Και είτε το θέλουμε είτε όχι, είναι τρομερά δύσκολο να υπάρξει αντιστοιχία ανάμεσα σε οικεία συναισθήματα και ανοίκειες λέξεις. Υπό αυτή την έννοια, είναι δύσκολο να συμπυκνώσει κανείς τα συναισθήματα σε λέξεις, πόσω μάλλον σε περιπτώσεις που οι εκφράσεις πρέπει να είναι απόλυτες και βαθιές. Η αγάπη, το μίσος, η απόγνωση και η ελπίδα είναι τέτοια συναισθήματα.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τρομερά ενδιαφέρουσα άνθηση του αγγλικού στίχου στην Ελλάδα. Γεγονός που αξιωματικά είναι παράδοξο. Θα μπορούσαμε ως αιτία να πούμε ότι αυτή η άνθηση ήρθε την εποχή που οτιδήποτε ελληνικό ή ελληνοπρεπές εντάχθηκε βίαια σε δυτικά πλαίσια. Τα τσιφτετέλια είχαν beats για ρυθμική υπόκρουση, ενώ παράλληλα ο ελληνικός στίχος είτε ακολουθούσε την διαδρομή της σόουμπιζ είτε κρατιόταν σαν λάφυρο από τον λαικό-έντεχνο εστετισμό. Σε αυτή τη συγκυρία η εναλλατικότητα επέτασσε την διαφυγή στη Δύση, και συγκεκριμένα τα αγγλικά. Και ενώ οι ελληνικοί στίχοι στο ευρύτερο rock έμοιαζαν με εκθέσεις γυμνασίου αγκαλιασμένες από μεγάλες δισκογραφικές εταιρίες, η alternativa κατέθετε τα όπλα και έφευγε για άλλες πολιτείες.
Κάπως έτσι φτάσαμε σήμερα η πλειονότητα των νέων σχημάτων που απασχολεί π.χ. το SONIK να έχει αγγλικό ή καθόλου στίχο. Στη δεύτερη περίπτωση οι διαθέσεις είναι προφανώς ειλικρινείς. Αφού δεν μπορώ να χειριστώ κάτι, ας μην ασχοληθώ καν μαζί του. Στην πρώτη όμως περιέχεται και ολόκληρη η εμμονή για μεταφορά σε κάποιον άλλο τόπο, μια άλλη πόλη, με άλλες καταβολές και άλλες προσλαμβάνουσες. Λες και το Λονδίνο είναι αγγελικά πλασμένο.
Δεν πρέπει να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Ο ελληνικός στίχος είναι τρομερά δύσκολος να πλαστεί και χρειάζεται μαεστρία για να υπάρξει η κατάλληλη ακολουθία συλλαβών και τονισμών για να παραχθεί ένα τουλάχιστον εύηχο αποτέλεσμα. Και αυτή τη στιγμή η συντριπτική πλειοψηφία όσων γράφουν στα ελληνικά είναι αυτοί που απέμειναν να θέλουν να αντιμετωπίζουν την ελληνική πραγματικότητα με τα ίδια τα μάτια και τα αυτιά τους. Και την δική τους γλώσσα. Φεύγοντας όμως από αυτούς καταλήγουμε χοντροκομμένα σε τέσσερις καλλιτεχνικές κατηγορίες δημιουργών που γράφουν στα αγγλικά.
Είναι από τη μία η metal σκηνή της Ελλάδας, η οποία είναι εξαιρετικά αξιόλογη, ωστόσο δεν έχει ακόμα και σήμερα την τόλμη να αποκολληθεί από τον μιμητισμό και να τραγουδήσει στη γλώσσα της. Παραμονεύουν, άλλωστε, εκείνοι που μπορεί να εγκαλέσουν τον κάθε μουσικό και να τον κρίνουν από «βλάχο» μέχρι «εθνικιστή». Το metal πάντως είναι πάντως ακόμα η μουσική που θα φρικάρει τους γονείς και, παρά τον γιγαντισμό της αντίστοιχης μουσικής βιομηχανίας του, φαντάζει ακόμα ως αντίδραση στο κατεστημένο. Έτσι ο ακραίος ήχος μπαίνει σε πρώτο πλάνο και ο στίχος ελάχιστα ενδιαφέρει αν είναι γραμμένος στα ελληνικά ή τα αγγλικά
Στη δεύτερη κατηγορία μπορούν να συμπεριληφθούν οι άνθρωποι που αφενός ντρέπονται να μιλήσουν στα ελληνικά, συναισθανόμενοι ίσως την ποιητική λαιμητόμο που χάσκει πάνω από τα κεφάλια τους. Ωστόσο επιλέγουν να ασκηθούν στην αγγλόφωνη ποίηση. Ας το προσωποποιήσουμε: Οι Gravitysays_i αποτέλεσαν πριν μερικά χρόνια μια τέτοια περίπτωση, που στους στίχους του άλμπουμ τους πρέπει να κάτσεις με λεξικό για να αναλύσεις τα λεγόμενα και μετά να συζητήσεις και μαζί τους για να αρχίσεις να μπαίνεις στον κόσμο τους. Αυτή η επιλογή είναι απολύτως σεβαστή και απαιτεί κόπο. Η συζήτηση και η κριτική γύρω της μπορεί να εμπεριέχει σε επόμενο επίπεδο όρους αποτελεσματικότητας, αλλά δεν είναι δουλειά μας εδώ τώρα.
Η τρίτη κατηγορία ανήκει στις μαϊμούδες. Αρχικά, στόχος του γράφοντος ήταν να αντιδράσει στα φώτα που φωτίζουν τους ανέμπνευστους της ελληνικής πραγματικότητας. Ωστόσο θα αδικούνταν όλοι οι υπόλοιποι μουσικοί και δημιουργοί που έχουν πολλά να προσφέρουν. Πίσω πάλι, οι μαϊμούδες δεν χρειάζονται και πολλά για να ολοκληρώσουν το γέμισμα της μουσικής. Αρκούν μόνο δυο – τρία λεκτικά τερτίπια βγαλμένα από εκθέσεις σε φροντιστήρια αγγλικών, απλούστευση «του κερατά» και εύκολες ομοιοκαταληξίες. Ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσαμε. Και μετά υπάρχει πάντα ακλόνητο το επιχείρημα του ανέγγιχτου και του προσωπικού. Πιο απλά, πίσω από την κουρτίνα του απόμακρου δεν κρύβεται τίποτα. Ή τουλάχιστον η κουρτίνα έχει υφανθεί με λάθος υλικό που αποπροσανατολίζει.
Η τέταρτη κατηγορία είναι και η πιο υποτιμημένη. Εκεί υπάρχει η punk και η hip hop σκηνή της Ελλάδας, που παρά τις διακυμάνσεις τους και τις εμφανείς διαφορές τους, επιμένουν αμφότερες να εκφράζοναι στη γλώσσα του δρόμου. Του δρόμου που βρίσκεται σε κάποιο ελληνικό τόπο και δεν ονειρεύεται να περπατούσε σε κάποιο ανήλιαγο στενό του Bronx ή του Παρισιού. Η λεκτική έκφραση είναι λοιπόν πηγαία και στοχευμένη. Εξ ου και στα ελληνικά στις περισσότερες των περιπτώσεων. Και αν στο hip hop το ραπάρισμα στα αγγλικά λόγω φθόγγων είναι δύσκολη υπόθεση για έναν Έλληνα, τότε στο punk η εδαφική συνάφεια είναι απαραίτητος όρος για την αλήθεια του δημιουργού.
Και πού οδηγούμαστε λοιπόν μετά από όλα αυτά; Στο ότι πρέπει κάποια στιγμή αυτή η όμορφη αλλά περίεργη γλώσσα, τα ελληνικά, να αποφορτιστεί από όλα τα ιδεολογικά σκουπίδια που την φόρτωσαν. Να αντιληφθούμε και να αναγνωρίσουμε, ακόμα και με λύπη για μερικούς, ότι ελληνικά δεν μιλά μόνο ο πρωθυπουργός, η γιαγιά μας και ο κάγκουρας της γειτονιάς μας. Όλοι μας μιλάμε ελληνικά στην καθημερινότητά μας. Και αν δεν το καταλαβαίνουμε αυτό, ας προσπαθήσουμε μια μέρα, κατά τη διάρκεια ενός καυγά με το έτερον ήμισυ μας να του φωνάξουμε “I hate you”. Θα σκάσουμε στα γέλια...
