We hold this myth to be potential; they hold this truth to be self-evident.
Sun Ra
{youtube}5wHj67QHeTQ{/youtube}
Λένε ότι ο Sun Ra πέθανε στις 30 Μαΐου του 1993. Λένε ότι πέθανε από τις επιπλοκές μιας πνευμονίας στον ήδη εξασθενημένο οργανισμό του. Βρισκόταν στο Μπέρμινχαμ της Αλαμπάμα, σε μία σπάνια επιστροφή του στον τόπο τον οποίο είχε αφήσει στα μέσα της δεκαετίας του 1940, στον τόπο όπου έκανε τα πρώτα του βήματα επί Γης. Διότι λένε επίσης ότι γεννήθηκε στις 22 Μαΐου του 1914, λες και ό,τι ανήκει στον μύθο μπορεί να υπαχθεί στη δικαιοδοσία του οποιουδήποτε ληξιαρχείου. Εκείνος που όντως γεννήθηκε τότε ήταν κάποιος Herman Poole Blount που όλοι φώναζαν Sonny και αυτό που στην πραγματικότητα συνέβη είναι ότι η διαγαλαξιακή οντότητα με την κωδική ονομασία Sun Ra απέκτησε τη γήινη υπόστασή της. Δεν γεννήθηκε, καθώς ό,τι γεννιέται πρέπει και να πεθάνει· και είναι γνωστό ότι ο Sun Ra δεν πέθανε, απλώς έφυγε από τη Γη και έκτοτε περιφέρεται στο παν-σύμπαν (omniverse), σ’ εκείνο που περικλείει όλα τα σύμπαντα, πιθανά και απίθανα.
{youtube}2WgiNCvAdfY{/youtube}
Ο Sonny, όντας πλέον στο Σικάγο, άλλαξε το όνομά του το 1952 –μια συνηθισμένη πρακτική των χειραφετημένων Αφροαμερικανών, η οποία τους απάλλασσε από το παρελθόν της σκλαβιάς και τους επέτρεπε να αποκτήσουν νέα ταυτότητα. Έτσι, ο Sonny έγινε Sun Ra, τιμώντας τον αρχαίο αιγύπτιο θεό του ήλιου Ra. Εξ ου και η ορχήστρα που έφτιαξε τότε δεν ήταν μια απλή ορχήστρα, αλλά ήταν η Arkestra: μία συμμετρία μεταξύ της κατάληξης -ra και του προθέματος ar-, της αντιστροφής δηλαδή του Ra (η οποία στην πορεία θα πάρει πολλά χαρακτηριστικά: The Myth Science Arkestra, The Intergalactic Research Arkestra, The Solar Myth Arkestra, The Astro-Infinity Arkestra κ.ά.). Ήταν η έξοδος του Sonny από την Ιστορία και η είσοδός του στη σφαίρα του Μύθου, σε ό,τι είναι άχρονο, άπειρο, απροσμέτρητο, άγνωστο, απίθανο, αδύνατο: «το δυνατό», έλεγε, «έχει δοκιμαστεί και έχει αποτύχει, τώρα είναι ώρα να δοκιμάσουμε το αδύνατο». (1)
{youtube}fbkdFfQsBKk{/youtube}
Στο μεταξύ, η επίγεια παρουσία του Sun Ra είχε διέλθει από σαράντα κύματα. Ο Sonny είχε μεγαλώσει στο κέντρο του σκληρού Νότου, εκεί όπου οι κοινότητες των μαύρων ζούσαν αυστηρά διαχωρισμένες από εκείνες των λευκών (και η Κου Κλουξ Κλαν, εννοείται, είχε σημαντικό έρεισμα). Ήταν ένα παιδί που μεγάλωνε μάλλον αποτραβηγμένο από τον κοινωνικό του περίγυρο και τις οδύνες που άλλοι ονόμαζαν «πραγματικότητα», που ανέπτυξε πρόωρα ένα σπάνιο μουσικό ταλέντο το οποίο το έφερε να παίζει σε επαγγελματικές και ημιεπαγγελματικές ορχήστρες ήδη από τα γυμνασιακά του χρόνια (λέγεται μάλιστα πως ήταν ικανός να γυρίσει σπίτι μετά την πρόβα της μαθητικής big band και να καταγράψει από μνήμης, σε χρόνο dt, όλη την ενορχήστρωση). Ένα παιδί που πάντοτε έβρισκε τρόπο να παρακολουθήσει όποια από τις περιοδεύουσες ορχήστρες μαύρων έκανε στάση στο Μπέρμινχαμ, τα απομεινάρια των παλιών vaudeville ή τις πρώιμες τζαζ ορχήστρες που αποτελούνταν από μαύρους και έπαιζαν για μαύρους, χωρίς τη μεσολάβηση των λευκών και την κυριαρχία του γούστου τους (περιστασιακά, θα συμμετέχει αργότερα κι ο ίδιος σε τέτοιες περιοδεύουσες ορχήστρες, ένα εγχείρημα που μπορούσε εύκολα να γίνει επικίνδυνο, αν το καραβάνι συναντιόταν με τίποτα καλόπαιδα του White Pride). Σ’ ένα μεταγενέστερο κείμενο με τον τίτλο “You Just Know Local Music”, θα γράψει:
«Κάποιες από τις μπάντες που άκουγα δεν έγιναν ποτέ γνωστές και δεν έκαναν ποτέ δίσκους, αλλά ήταν ένα πραγματικά φυσικό δείγμα της Μαύρης ομορφιάς. Θέλω να τους ευχαριστήσω και να τιμήσω όλους τους ειλικρινείς μουσικούς που έχουν υπάρξει και που θα υπάρξουν. Είναι υπέροχο απλώς και μόνο να σκέφτεσαι τέτοιους ανθρώπους. Η μουσική τους ήταν η φυσική χαρά της αγάπης, τόσο σπάνια που δεν μπορώ να την εξηγήσω. Ήταν φρέσκια και θαρραλέα· τολμηρή, ειλικρινής, απελευθερωμένη. Ήταν ένα μη κατασκευασμένο avant-garde και παραμένει ακόμα, γιατί δεν υπήρχε θέση για αυτό στον κόσμο. Έτσι ο κόσμος αγνόησε κάτι που είχε αξία και δεν κατάλαβε». (2)
Ο Sonny ήταν επίσης ένα παιδί που ρουφούσε μανιωδώς όση γνώση μπορούσε να βρει τριγύρω του. Άριστος μαθητής, περνούσε τις περισσότερες ώρες του παίζοντας πιάνο και διαβάζοντας τους πάντες: μαύρους διανοούμενους, ιστορικούς, φιλοσόφους, θετικούς επιστήμονες ή θεοσοφιστές. Διάβαζε επίσης τη Βίβλο και σιγά-σιγά άρχισε να καταλαβαίνει ότι έχει τροποποιηθεί ώστε να αποκρύπτει την κεφαλαιώδη σημασία που είχαν οι μαύροι λαοί στην πρόοδο της ανθρωπότητας, όπως π.χ. το γεγονός ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ήταν αφενός τόσο προηγμένοι τεχνολογικά, ώστε ο Sonny πίστευε ότι είχαν αναπτύξει δυνατότητες επικοινωνίας με το Διάστημα, και αφετέρου ότι ήταν ο πραγματικός Λαός της Επαγγελίας: οι εκλεκτοί του Δημιουργού ήταν μαύροι. Όμως οι λευκοί Δυτικοί (ή όπως το διατύπωσε αργότερα, «κάποια ανώτερη δύναμη που τους χρησιμοποιεί») είχαν αποκρύψει οτιδήποτε σχετιζόταν με αυτό.(3) Ο Sonny έβλεπε τριγύρω του έναν λαό σκλαβωμένο και ταπεινωμένο από μια αμείλικτη (λευκή) εξουσία, αποξενωμένο από την πραγματική του φύση και το πεπρωμένο του. Εδώ θα πρέπει μάλλον να εντοπίσουμε την πρώτη ρήξη του με τον κόσμο του υπαρκτού. Το περιγράφει ο ίδιος σε ένα ποίημά του από το 1972 με τίτλο “Other Thoughts”:
«Κάποιες φορές εξαντλημένος από ό,τι αποκαλούν πραγματικότητα
Πληγωμένος και νικημένος από τη δύναμή της
Περπατώ στη φιλική πόλη του δάσους
Που αποκαλούν ψευδαίσθηση
Εκεί για να περιποιηθώ τις πληγές μου
Και να τις γιατρέψω
Με το αστραπιαίο άγγιγμα
Της ισορροπημένης σκέψης
Και την υπέροχη συντροφιά των άλλων κόσμων…» (4)
{youtube}BxrngzcpLLA{/youtube}
Στα τέλη του 1941, ο αμερικανικός στρατός βγαίνει στον Β’ Παγκόσμιο. Τον επόμενο Οκτώβρη, ο 28χρονος Sonny καλείται να υπηρετήσει τη θητεία του. Παρουσιάζεται, αλλά αρνείται κατηγορηματικά να πολεμήσει έναν πόλεμο τον οποίον δεν είχε διαλέξει ο ίδιος και κανένας από τη φυλή του. Περνάει έτσι μια σύντομη αλλά εξαιρετικά επίπονη για τον ίδιο θητεία ως αντιρρησίας συνείδησης στην απομόνωση ενός στρατοπέδου. Αυτός που επέστρεψε στο Μπέρμινχαμ δεν ήταν ο ίδιος με τον Sonny που ζούσε εκεί λίγους μήνες πριν. Ήταν πλέον πλήρως συνειδητοποιημένος για τη σκληρότητα που επιφυλάσσουν οι λευκοί για τον ίδιο και τους μαύρους αδερφούς του (το στρατόπεδο θα πρέπει να ήταν από τους πρώτους κοινωνικούς χώρους όπου συνυπήρχε καθημερινά με λευκούς)· ήταν επίσης πεπεισμένος ότι η δική του παρουσία στη Γη δεν ήταν σαν όλων των άλλων, καθώς ο Δημιουργός τού είχε αναθέσει μια ειδική αποστολή: να πείσει τους ανθρώπους πως ό,τι ονομάζουν «ζωή» δεν είναι παρά μια ψευδής συνείδηση, την οποία πρέπει να αποτινάξουν για να συνειδητοποιήσουν και να πραγματοποιήσουν τις απεριόριστες δυνατότητές τους –μια πεποίθηση που μοιραζόταν με αρκετούς μυστικιστές πριν από εκείνον, όπως λ.χ. τον George Gurdjieff. Ο δικός του τρόπος, το δικό του «δώρο προς την ανθρωπότητα» (όπως το ονόμαζε) ήταν η μουσική.
«Η ευτυχία, η απόλαυση και η ομορφιά έχουν πολλές διαβαθμίσεις ύπαρξης. Ο στόχος μου είναι να εκφράσω αυτές τις διαβαθμίσεις με ήχους […]. Στην πραγματικότητα ζωγραφίζω εικόνες του απείρου με τη μουσική μου, για αυτό πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να την καταλάβουν». (5)
«Η μουσική έρχεται από το κενό, το τίποτα, το κενό, ως απάντηση σε μία φλεγόμενη επιθυμία για κάτι άλλο. Και αυτό το κάτι άλλο/αυτό το τίποτα, αυτό το απώτερο τίποτα που φτιάχτηκε από το τίποτα, είναι η μουσική των σφαιρών.
[…]
Οι λέξεις μου είναι μουσική και η μουσική είναι λέξεις, αλλά κάποιες φορές η μουσική βγαίνει από ανείπωτες λέξεις σχετικά με πράγματα που πάντα είναι για να υπάρχουν, άρα από λέξεις που δεν είναι, γιατί έρχονται από εκείνα τα πράγματα που πάντα είναι για να υπάρχουν». (6)
«Αυτό που δεν είναι καθοδηγεί αυτό που είναι και το μετατρέπει στον εαυτό του. Αυτό που είναι γίνεται αυτό που δεν είναι και αυτό που δεν είναι γίνεται αυτό που είναι […]. Το μέλλον είναι πάντα εδώ, στο παρελθόν». (7)
Ο Sun Ra δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την πολιτική στην ερμηνευτικά στενή της εκδοχή. Ωστόσο, από τότε που μετακόμισε στο Σικάγο στα μέσα της δεκαετίας του 1940, παρακολουθούσε από κοντά όσες διεργασίες αφορούσαν τη χειραφέτηση των μαύρων και βρισκόταν σε διάλογο με τις πιο ριζοσπαστικές όψεις της αφροαμερικανικής διανόησης (οι συναναστροφές του με το Έθνος του Ισλάμ του Elijah Muhammad, η παρουσία του στον λογοτεχνικό κύκλο Umbra στη Νέα Υόρκη και η στενή του συνεργασία με τον Amiri Baraka –π.χ. στο θεατρικό του τελευταίου Black Mass– είναι κάποια τέτοια παραδείγματα). Το «αλλόκοσμο» που ισχυριζόταν ότι κόμιζε στη μουσική της Γης, στην πραγματικότητα δεν έχασε ποτέ επαφή με τις γήινες υποθέσεις.
{youtube}1qjiQwD7VCI{/youtube}
Άλλωστε, θα πρέπει να έχει γίνει ξεκάθαρο μέχρι τώρα ότι η πρωταρχική ώθηση του Sonny προς το διαγαλαξιακό άπειρο δόθηκε από τις ασχήμιες του υπαρκτού. Η μεταφυσική του Sun Ra έχει βεβαίως να κάνει με τις έντονες θεολογικές του αναζητήσεις, σχετίζεται όμως ευθέως και με τις συνθήκες μιας «μικροφυσικής της εξουσίας» (για να χρησιμοποιήσουμε μια έννοια του Φουκώ), η οποία είχε/έχει προκαθορισμένους ρόλους για την μαύρη ετερότητα. «Εφόσον δεν ήμουν προϊόν του λευκού κόσμου, κατάλαβα ότι δεν ήμουν άνετος στη θέση που είχαν φτιάξει για τον μαύρο μουσικό. Έτσι δεν συμβιβάστηκα και διατήρησα τη φυσικότητά μου». (8)
Μια φυσικότητα, η οποία πολλές φορές τον έφερνε σε μοναχικές βραδινές βόλτες, να μιλάει σε όποιον ήταν διατεθειμένος να ακούσει για την απειρία του Σύμπαντος, τα διαγαλαξιακά ταξίδια, τους αρχαίους Αιγύπτιους ή για τον μύθο και την ανάγκη οι άνθρωποι να συνειδητοποιήσουν τις άπειρες δυνατότητές τους. Η ίδια φυσικότητα τον έκανε απολύτως αφοσιωμένο στο έργο του (τη μουσική, αλλά και τη συγγραφή ποιημάτων και πρόζας, αξιοσημείωτης ευθύτητας και δυναμικής), κάτι που σημαίνει ότι θεώρησε από νωρίς αναγκαία την απομάκρυνσή του από οτιδήποτε μπορούσε να θεωρηθεί περιττό, όπως τσιγάρα, ποτά ή ναρκωτικά, συμπεριλαμβανομένης ακόμα και της σεξουαλικής επιθυμίας (ο Sun Ra είναι μάλλον από τους πιο διάσημους ασέξουαλ της μουσικής ιστορίας) ή του ύπνου –φημολογείται ότι κανείς δεν τον είχε δει να κοιμάται, εκτός ίσως πάνω στο πιάνο στη διάρκεια πρόβας, κι αυτό για μερικά λεπτά και με πλήρη αίσθηση του τι γίνεται τριγύρω του, σε σημείο να κάνει παρατηρήσεις επειδή το τάδε σόλο στο σαξόφωνο δεν ήταν εκείνο που πρέπει.
Όλα λοιπόν στη ζωή του Sun Ra ήταν ταγμένα στην ύψιστη αποστολή του, τη δημιουργία μιας διαγαλαξιακής τζαζ ορχήστρας. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 ζούσε κοινοβιακά με τα πιο σταθερά μέλη της Arkestra, τα οποία καλούσε για πρόβες (διαβόητα πολύωρες πρόβες) στις πιο απίθανες ώρες της μέρας, μερικές φορές ακόμα και λίγες ώρες πριν από τη συναυλία. Πάντοτε όμως διατηρούσε μια απόσταση μαζί τους: ήταν ο ένας μεταξύ των πολλών, εκείνος που, εκτός της καθοδήγησης της μουσικής, είχε την ευθύνη και για τη διεύρυνση των οριζόντων των μουσικών του, καθώς «ο κανόνας μου είναι ότι κάθε νότα που γράφεται ή που παίζεται πρέπει να είναι μια ζωντανή νότα». (9)
{youtube}H7Q3L9799gE{/youtube}
Για να φτάσει βέβαια στη «ζωντανή νότα», ο δρόμος του Sun Ra ήταν μακρύς και σαφώς όχι ο καθιερωμένος. Ακόμα και πριν δημιουργήσει την Arkestra, όταν δούλευε σε ένα κλαμπ στο Σικάγο, ήταν περιβόητος για την πυκνότητα και την ευρηματικότητα της μουσικής του γραφής, αναγκάζοντας ακόμα και τον μεγάλο Coleman Hawkins να παραδεχτεί ότι o Sun Ra ήταν «ο μοναδικός που έχει γράψει τραγούδι που δεν μπορώ να παίξω». (10)
Με την Arkestra χρησιμοποιούσε τις συνθέσεις του σαν μια σκανδάλη με την οποία θα πυροδοτούσε τον αυθορμητισμό και το πηγαίο ταλέντο των μουσικών του. Δεν προσέφερε όμως ελευθερία· απαιτούσε πειθαρχία. Άλλωστε έλεγε ότι «οι μαύροι δεν χρειάζονται επανάσταση, ούτε ελευθερία, ούτε ειρήνη. Χρειάζονται ενότητα, ακρίβεια και πειθαρχία. Αυτό είναι η τζαζ». (11) Πώς αλλιώς θα ξέφευγαν από το κουστούμι που είχαν ράψει άλλοι για εκείνους, πώς θα αναζητούσαν το αδύνατο, αυτό που δεν είναι, εντός αυτού που είναι;
{youtube}yMqOsDAKXao{/youtube}
Ενότητα, ακρίβεια και πειθαρχία, λοιπόν. Έτσι κατάφερναν να παίξουν «ζωντανές νότες» οι μουσικοί της Arkestra. Κάποιοι από τους οποίους, όπως π.χ. ο Marshall Allen, o John Gilmore ή ο Pat Patrick, έμειναν μαζί του για πάνω από 40 χρόνια, παρότι ήταν ευρέως αναγνωρισμένοι ως κορυφαίοι μουσικοί –είναι, για παράδειγμα, γνωστή η άμεση συμβολή του Gilmore στο άνοιγμα του John Coltrane προς τη free jazz γύρω στο 1960. Απαντώντας στα ερεθίσματα όχι τόσο των συνθέσεων που είχαν μπροστά τους, αλλά σε εκείνα που λάμβανε το εσωτερικό τους αυτί. Ο Sun Ra έλεγε στους συντρόφους του ότι δεν είναι μουσικοί, αλλά «επιστήμονες της τονικότητας», προτρέποντάς τους ταυτόχρονα να παίξουν λάθος («η τελευταία φράση ήταν εκτός γιατί την παίξατε σωστά», είχε παρατηρήσει σε μία πρόβα. «Πρέπει να την παίξετε λάθος, λίγο πριν ή λίγο μετά το beat, είναι πολύ αποτελεσματικό» [12]), ώστε να απελευθερωθούν από τις αγκυλώσεις που είχαν δημιουργήσει μέσα τους οι τόσοι ιδεολογικοί μηχανισμοί των λευκών, όσο και από τις δεσμεύσεις που είχαν αποκτήσει μέσα από ό,τι έπαιζαν και άκουγαν παλαιότερα· με δυο λόγια, δεν τους προέτρεπε να ακολουθούν το γράμμα των συνθέσεων, αλλά να είναι ο εαυτός τους. Μόνο έτσι θα μπορούσε να επιτευχθεί ο σκοπός των συνθέσεων του Sun Ra, δηλαδή «η αναπαράσταση της χαράς, συνδυασμένη με την ομορφιά με έναν ελεύθερο τρόπο». (13)
Το σωστό λοιπόν, αυτό που έπρεπε να παίξει η Arkestra, ήταν το λάθος, εκείνο δηλαδή που θα ενεργοποιούσε ό,τι δεν είναι, μέσα σε αυτό που είναι. Χρόνια αργότερα (συμπτωματικά, την ίδια χρονιά που ολοκληρώθηκε η αποστολή του Sun Ra στη Γη, το 1993), ένα άλλο ζιζάνιο της σκέψης, ο Jacques Derrida, θα συνέχιζε σε μια παρόμοια γραμμή, προτρέποντάς μας να δούμε τα φαντάσματα που κρύβονται σε ό,τι θεωρούμε πως είναι η πραγματικότητα, να αγκαλιάσουμε δηλαδή αυτό που είναι ως κάτι που «δεν είναι πια» και κάτι που «δεν είναι ακόμα». (14)
«Ο νόμος στην επικράτεια
του μύθου είναι ο μη-νόμος για τον μη-μυημένο
επειδή η επικράτεια του μύθου
είναι η μαγική απεικόνιση της μη-υπάρχουσας
μη-πραγματικότητας σε μία φαινομενικά
αληθινή μορφή γιατί είναι όταν είναι
κι όμως όταν είναι, δεν είναι.
[…]
Έξω στις επιφάνειες του Μύθου
παράξενες μη-πραγματικότητες κατοικούν,
παράξενες επειδή δεν είναι
σύμφωνα με τον διαδεδομένο και αποδεκτό
“νόμο”». (15)
{youtube}IphzPjwhwNk{/youtube}
Θα πρέπει λοιπόν να ακούσουμε και να διαβάσουμε τον Sun Ra ως έναν άνθρωπο που κατάλαβε από νωρίς τη διαφορετικότητά του και έκτοτε την έθρεψε με τις πιο ευφάνταστες τροφές. Που διεκδίκησε το δικαίωμα να ορίσει ο ίδιος την ταυτότητα τη δική του και της μουσικής του. Ως ένα παράδειγμα ίσως για το πώς η απομάκρυνση από τις νόρμες και τους ετεροκαθορισμούς μπορεί να απελευθερώσει τις δημιουργικές μας δυνάμεις. Άλλωστε ο ίδιος δεν είχε γεννηθεί και προέτρεπε κι εμάς να «απελευθερωθούμε από την αναγκαιότητα να έχουμε γεννηθεί, είναι μια εμπειρία που δεν μας βοηθάει καθόλου», δηλαδή να περάσουμε από το «αναπαραγωγικό σύστημα» στο «δημιουργικό σύστημα». (16)
Μπορούμε επίσης να ακούσουμε τον Sun Ra ως ένα κάλεσμα να αποδεχτούμε αυτό που δεν είναι (πια ή ακόμα) μέσα σε αυτό που είναι, δηλαδή να ενστερνιστούμε όλες τις δυνατότητες που μένουν αιχμάλωτες στην κυριαρχία του υπάρχοντος. Γι' αυτό και ο Sun Ra χρησιμοποιούσε τη φράση που παραθέσαμε ως πρελούδιο, διαχωρίζοντας «εμάς» που πιστεύουμε στον μύθο ο οποίος μας θέλει πάντοτε εν δυνάμει, από «αυτούς» και την αλήθεια που τους θέλει απλώς να αυτοεπιβεβαιώνονται σε κάθε έκφανση του βίου. Είμαστε δυνητικοί σημαίνει ότι αποδεχόμαστε τον μύθο, ανοιγόμαστε σε ό,τι η «αλήθεια» το κάνει να φαντάζει εκ προοιμίου αδύνατο, σπάμε λίγο-λίγο την κυριαρχία της μαζικής ψευδαίσθησης ότι το υπαρκτό παρόν είναι η μόνη πιθανότητα της ύπαρξης. Ελπίζοντας ότι έτσι θα γίνουμε λίγο πιο ελεύθεροι απ’ ό,τι θα ήμασταν διαφορετικά.
{youtube}I64DTJ_HL1M{/youtube}
Σημειώσεις / Βιβλιογραφία:
1. Παρατίθεται στο John Szwed, Space Is The Place: The Lives and Times of Sun Ra, Pantheon Books (1997), σ. 76 (μτφ. δική μου).
2. Sun Ra, The Immeasurable Equation: The Collected Poetry and Prose, compiled and edited by James J. Wolf & Hartmut Geerken, Waitawhile, 2005, σ. 477 (μτφ. δική μου).
3. Εδώ θα μπορούσαμε παρενθετικά να αναφέρουμε κι ένα ακαδημαϊκό επιχείρημα, το οποίο, αν και άσχετο με τον Sun Ra και την αποστολή του, συμφωνεί ότι οι ρίζες του Δυτικού πολιτισμού δεν βρίσκονται στην αρχαία Αθήνα, αλλά πηγαίνουν πιο πίσω χρονικά και πιο νότια γεωγραφικά, στην αρχαία Αίγυπτο και στην αφρικανική ήπειρο –και προφανώς σε πληθυσμούς που δεν θα λέγαμε ακριβώς λευκούς. Ήταν ο Βρετανός Martin Bernal που κυκλοφόρησε το 1987 τον πρώτο τόμο από την τρίτομη μελέτη Black Athena, ισχυριζόμενος μεταξύ άλλων πως η πεποίθηση ότι οι ρίζες της Δύσης ξεκινούν από λευκούς και ευρωπαϊκούς (και όχι μαύρους και αφρικανικούς) πληθυσμούς κρύβει πολλές αποικιακές συνδηλώσεις. Ένα κατατοπιστικό ντοκιμαντέρ μπορεί να βρεθεί εδώ.
4. Sun Ra “Other Thoughts” (The Immeasurable Equation, σ. 291).
5. Sun Ra “I Always Called Myself Sun Ra” (The Immeasurable Equation, σ.457).
6. Sun Ra “My Music Is Words” (The Immeasurable Equation, σ. 469).
7. Amiri Baraka, “Sun Ra”, African American Review, Volume 29, Issue 2, Summer 1995 (μτφ. δική μου).
8. Sun Ra “My Music Is Words” (The Immeasurable Equation, σ.471)
9. Sun Ra “The Aim of my Compositions”, κείμενο που εμφανίζεται στον πρώτο δίσκο του Jazz By Sun Ra (1956). Παρατίθεται στο The Immeasurable Equation, σ. 447.
10. Όπως αναφέρεται στο John Szwed, Space Is the Place, σ. 61.
11. Szwed, Space Is The Place, σ. 101.
12. Szwed, Space Is The Place, σ. 99.
13. Sun Ra “The Aim of my Compositions”, ό.π.
14. Βλ. Jacques Derrida, Τα Φαντάσματα του Μαρξ, εκδόσεις Εκκρεμές (1995 [1993]), μτφ. Κωστής Παπαγιώργης και Mark Fisher, The Ghosts of My Life: Writings on Depression, Hauntology and Lost Futures, Zero Books (2014)
15. Sun Ra, “Wisdom-Ignorance” (The Immeasurable Equation, σ. 426)
16. Szwed, Space Is The Place, σ. 7.
Δείτε επίσης:
- Το ντοκιμαντέρ Sun Ra: A Joyful Noise του Robert Mugge, εδώ
- Την ταινία μυθοπλασίας Space Is The Place, σε σενάριο Sun Ra & Joshua Smith και σκηνοθεσία John Coney, εδώ
