Μέγαν εύρατο εv τοις κιvδύvοις, σε υπέρμαχοv, η οικουμένη, αθλοφόρε τα έθνη τροπούμενον
Απολυτίκιο Αγίου Δημητρίου, πολιούχου της Θεσσαλονίκης
Παρουσιάζεται την Κυριακή 8 Μαρτίου στο Gazarte, σε παγκόσμια πρώτη, το νέο άλμπουμ της Σαβίνας Γιαννάτου "Τραγούδια της Θεσσαλονίκης". Η τέταρτη κατά σειρά δουλειά της για την ECM είναι μια εκθαμβωτική αναφορά στη Θεσσαλονίκη, την ιδιαίτερη πατρίδα του γκρουπ Primavera en Salonico, διεισδύοντας σε βάθος στην πλούσια και σύνθετη ιστορία της.
Γνωστή κάποτε και ως Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων, η Θεσσαλονίκη υπήρξε φιλόξενο σπίτι για μια σειρά από πολιτισμούς, θρησκείες, εθνικές κοινότητες. Έλληνες, Εβραίοι, Τούρκοι, Βούλγαροι, Σέρβοι, Αρμένιοι, Σλαβομακεδόνες και Έλληνες του Πόντου έχουν μοιραστεί την ποικιλόμορφη ζωή της πόλης. Η Σαβίνα Γιαννάτου δίνει φωνή σε όλους αυτούς, ερμηνεύοντας ακόμη και ένα ιρλανδικό τραγούδι, σε αυτό το πολύγλωσσο ρεπερτόριο, στο οποίο η ερμηνεία της λάμπει και γίνεται εκπρόσωπος των μύθων της πόλης.
Όπως πάντα, το γκρουπ Primavera en Salonico είναι απολαυστικό, ένα από τα πιο ευρηματικά γκρουπ κάθε μουσικού ιδιώματος καθώς συνδιαλέγεται με τις εμπνευσμένες και πολυποίκιλες ενορχηστρώσεις του Κώστα Βόμβολου.
«Τα παλιά τραγούδια, σαν ηχητικές καρτ-ποστάλ με την ταμπέλα Souvenir de Salonique, ήταν το αρχικό μας υλικό. Έγιναν ο καμβάς για να δημιουργήσουμε με τη φαντασία μας σύγχρονες αφηγήσεις πάνω σε παλιούς μύθους. Κάποιες φορές οι αρχικές φωτογραφίες απλώς επιχρωματίζονται, άλλες πάλι σώζονται μόνο τα περιγράμματα, κι άλλοτε η προσθήκη του νέου υλικού τις μεταμορφώνει ολοκληρωτικά», λένε οι μουσικοί.
Υπάρχει όμως ένα στοιχείο που παραμένει –από επιλογή– σχεδόν αναλλοίωτο σ' όλη αυτή τη διαδικασία: τα ηχοχρώματα των οργάνων. Αυτό είναι που κυρίως δημιουργεί την υφή του υλικού και διαμορφώνει την τελική αίσθηση του εγχειρήματος. Πίσω από αυτό το ιδιαίτερο ηχόχρωμα βρίσκεται η προσωπικότητα του κάθε μουσικού. Αυτό το έντονα ιδιοσυγκρασιακό γκρουπ απαρτίζεται από μουσικούς που έχουν συνεργαστεί για πάνω από 20 χρόνια. Το μουσικό σύνολο Primavera en Salonico, ιδρύθηκε το 1993 για να ερμηνεύσει τις ενορχηστρώσεις του Κώστα Βόμβολου σε μια επιλογή Σεφαραδίτικων τραγουδιών με τη Σαβίνα ως ερμηνεύτρια. Αλλά οι μουσικοί δεσμοί ανάμεσα σε αρκετά από τα μέλη τους ξεκινούν ακόμα πιο παλιά, στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Συνεργαζόμενοι μεταξύ τους, έχουν παίξει παραδοσιακή μουσική και εντελώς πειραματική μουσική και το φάσμα της εμπειρίας τους, ανοίγει νέες προοπτικές στην απόδοση των τραγουδιών.
Ακούστε για παράδειγμα την ενορχήστρωση του παραδοσιακού Σεφαραδίτικου “La cantiga del fuego” (Το τραγούδι της φωτιάς), που μιλάει για τη μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε την πόλη το 1917. Η Σαβίνα και το γκρουπ ανασυνθέτουν τις φλόγες που λαμπυρίζουν σε μια απόκοσμη εισαγωγή και έπειτα αποδίδουν έναν θρήνο που θα μπορούσε να εκφραστεί μόνο από παραδοσιακούς μουσικούς με σύγχρονη αυτοσχεδιαστική γνώση.
Ένα Αρμένικο λαϊκό τραγούδι, από τη συλλογή του Komitas, μεταμορφώνεται σε μια μινιατούρα μουσικής δωματίου. Ένα τραγούδι των Σούφι Μπεκτασήδων από την Τουρκία υμνεί τον γαμπρό του Μωάμεθ σαν το φως που γεμίζει τον κόσμο και φέρνει στο προσκήνιο το νέι και τα κρουστά σε ένα βαθιά συγκινητικό παίξιμο. Ενώ οι σαρδόνιοι στίχοι του ιρλανδέζικου τραγουδιού Salonica από την περίοδο του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, εμπνέουν τη Σαβίνα για μια σχεδόν μπρεχτική ερμηνεία: «Κι όταν ο πόλεμος τελειώσει, τι θα κάνουν οι στρατιώτες; Θα περπατούν με ένα πόδι και μισό, κι οι λιποτάκτες θα έχουν και τα δυο…».
Διαφορετικές κοινωνικές, φιλοσοφικές και θρησκευτικές απόψεις συρρέουν εδώ. Το συνοδευτικό σημείωμα, από την αδερφή της Σαβίνας, Σοφία Γιαννάτου, μας θυμίζει τους τρόπους με τους οποίους η μουσική μπορούσε να ενώνει τις πολιτισμικές διαφορές στην παλιά Θεσσαλονίκη: «Οικογενειακές συγκεντρώσεις και θρησκευτικές γιορτές έδιναν την ευκαιρία για τραγούδι και χορό, ενώ στις ταβέρνες και στα καφέ-αμάν παίζονταν διάφορα μουσικά είδη από μουσικούς όλων των εθνοτήτων· ισπανο-εβραϊκά τραγούδια, ανατολίτικες μελωδίες, ελληνικοί και τούρκικοι στίχοι, βαλκανικοί σκοποί, συνυπήρχαν και συχνά δάνειζαν στοιχεία το ένα στο άλλο σε αυτοσχεδιασμούς που εμπλούτιζαν και διεύρυναν το ρεπερτόριο. Ένας χριστιανός ψάλτης μπορεί να συναντιόταν εκεί με έναν ψάλτη συναγωγής τραγουδώντας κοσμικά τραγούδια για δική τους ευχαρίστηση, ερασιτέχνες αοιδοί μπορεί να ένωναν τη φωνή τους με επαγγελματίες μουσικούς, εκδοχές στίχων σε τρεις γλώσσες μπορεί να εναλλάσσονταν μέσα στα ίδια τραγούδια».
Αυτή την παράδοση της ανεκτικότητας και αμοιβαίας κατανόησης απηχούν τα Τραγούδια της Θεσσαλονίκης.
Τα Τραγούδια της Θεσσαλονίκης είναι παραγωγή του Manfred Eicher, και ηχογραφήθηκαν στο στούντιο Sierra, στην Αθήνα, τον Φεβρουάριο του 2014.
Το άλμπουμ θα παρουσιαστεί σε μια σειρά παραστάσεων σε Ευρωπαϊκή περιοδεία: Ascona (19 Μαρτίου), Heidelberg (20 Μαρτίου), Den Haag (21 Μαρτίου), Utrecht (22 Μαρτίου), Ghent ( 24 Μαρτίου), Antwerp (25 Μαρτίου), Vienna (26 Μαρτίου) Villach (27 Mαρτίου) Glarus (28 Μαρτίου), Rapperswill (29 Μαρτίου). Πριν από αυτές τις ημερομηνίες, ωστόσο, θα παρουσιαστεί και σε μια ειδική συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (7 Μαρτίου).
Περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να βρείτε στο www.ecmrecords.com, όπου επίσης υπάρχουν οι στίχοι των Τραγουδιών της Θεσσαλονίκης και οι μεταφράσεις τους στα αγγλικά. Για βιογραφικές πληροφορίες σχετικά με την Σαβίνα Γιαννάτου και τα μέλη των Primavera en Salonico, δείτε στο website της Σαβίνας: http://www.savinayannatou.com
