φωτογραφία: © Stefanos
Μάκβεθ
Όπερα σε τέσσερις πράξεις του Τζουζέππε Βέρντι (1813-1901)
Κεντρική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής - Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
23, 25, 27, 29 Απριλίου & 3 Μαΐου 2017
Ώρα έναρξης: 20.00
Μουσική διεύθυνση Λουκάς Καρυτινός - Ηλίας Βουδούρης
Σκηνοθεσία Λορέντσο Μαριάνι
Στα ιταλικά, με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους
Ο Μάκβεθ, η συναρπαστική όπερα του Τζουζέππε Βέρντι, είναι η πρώτη παραγωγή όπερας που θα παρουσιαστεί στη δοκιμαστική περίοδο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στην Κεντρική Σκηνή - Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, στις 23, 25, 27, 29 Απριλίου και 3 Μαΐου 2017.
Βασισμένη στην ομότιτλη «καταραμένη» τραγωδία του Σαίξπηρ, η σημαντικότερη νεανική όπερα του συνθέτη, μέσα από την έντονα δραματική μουσική της, προσφέρει σπάνια ψυχογραφήματα των βασικών ρόλων. Η υπόθεση αφορά την αναρρίχηση του στρατηγού Μάκβεθ στο θρόνο της Σκωτίας αφού φονεύσει το βασιλιά Ντάνκαν και το στρατηγό Μπάνκο. Συνεργός και υποκινητής των εγκληματικών ενεργειών είναι η σύζυγος του Μάκβεθ. Στη συνέχεια, εκείνη αυτοκτονεί υπό το βάρος των τύψεων κι εκείνος εκτελείται από τον ευγενή Μακντάφ, ο οποίος υπερασπίζεται τα δικαιώματα του Μάλκολμ, γιου του Ντάνκαν.
Στον Μάκβεθ, ο Βέρντι υπερβαίνει το συμβατικό πλαίσιο της εποχής του για να συνθέσει ένα έργο με θεατρική δύναμη και με χαρακτήρες που διαθέτουν πρωτόγνωρο ψυχολογικό βάθος και ένταση, ενώ με τη δεξιοτεχνική ενορχήστρωση επιτυγχάνει να σκιαγραφήσει θεαματικά τη βία, τη συνωμοσία, το θάνατο.
Ο Βέρντι, αδιαφορώντας για τα τυπικά γνωρίσματα της όπερας του 19ου αιώνα, έρχεται σε έμμεση ρήξη με την παράδοση της ιταλικής λυρικής τέχνης, προκειμένου να αφομοιώσει και να ενσωματώσει στο έργο του, τη δραματουργία του Σαίξπηρ. Ως αποτέλεσμα αυτής της επιλογής του συνθέτη, στον Μάκβεθ ο τενόρος δεν έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, στο έργο δεν υπάρχει ερωτική ιστορία, ούτε και η καθοριστική πατρική φιγούρα. Παράλληλα, ο Βέρντι αναδεικνύει σε βασική πρωταγωνίστρια τη Λαίδη Μάκβεθ, την οποία θεωρεί κύριο υπαίτιο των τραγικών εξελίξεων και η οποία χαρακτηρίζεται ως το «κυρίαρχο δαιμόνιο - demonio dominatore». Όχι τυχαία, ο Μάκβεθ έχει χαρακτηριστεί «η πρώτη γνήσια σαιξπηρική όπερα», στην ιστορία της Ιταλικής όπερας.
Χρονικά ο Μάκβεθ προηγείται των αριστουργημάτων που καθιέρωσαν διεθνώς τον Βέρντι. Ωστόσο, στο έργο αυτό είναι ήδη πλήρως ανεπτυγμένη η μουσικοθεατρική γλώσσα του συνθέτη και μάλιστα πάνω στον καμβά ενός από τα σπουδαιότερα έργα της ιστορίας του θεάτρου. Ο Βέρντι και ο λιμπρετίστας του Φραντσέσκο-Μαρία Πιάβε ακολούθησαν σε γενικές γραμμές την αφήγηση της σαιξπηρικής τραγωδίας, μπολιάζοντας, ωστόσο, το λιμπρέτο με στοιχεία έντασης και θεατρικότητας που άρμοζαν στο ιλουζιονιστικό θέατρο του 19ου αιώνα. Έτσι, οι τρεις μάγισσες του πρωτοτύπου μετατράπηκαν σε ένα χορό μαγισσών, για τον οποίο ο Βέρντι έγραψε ορισμένες από τις ωραιότερες χορωδιακές του σελίδες, ενώ ο συνθέτης έγραψε συγκλονιστική μουσική για τις σκηνές μεγάλης θεατρικότητας, όπως η σκηνή της υπνοβασίας της Λαίδης Μάκβεθ.
Την παραγωγή, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε από την ΕΛΣ τον Ιανουάριο του 2014 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, διευθύνουν οι δύο διακεκριμένοι αρχιμουσικοί της ΕΛΣ, Λουκάς Καρυτινός και Ηλίας Βουδούρης.
Η σκηνοθεσία του διακεκριμένου Ιταλού σκηνοθέτη και θεωρητικού της όπερας Λορέντσο Μαριάνι, εστιάζει στον τρόπο σκέψης των δύο ηρώων και οπτικοποιεί την αντίδραση στο συναίσθημα του φόβου. Το σκηνικό αποδίδει ένα no man’s land – έναν τόπο στο πουθενά, μια «απεικόνιση» των σκοτεινών σημείων του μυαλού μας.
Οι δύο κεντρικοί ρόλοι του έργου είναι εξαιρετικά απαιτητικοί, καθώς συνδυάζουν τις υψηλές φωνητικές απαιτήσεις με αντίστοιχες υποκριτικές. Είναι χαρακτηριστικό πως όταν πρότειναν στον Βέρντι μία διάσημη πρωταγωνίστρια της εποχής του, με εξαιρετικά φωνητικά, αλλά φτωχά υποκριτικά χαρίσματα, για το ρόλο της Λαίδη Μάκβεθ, ο συνθέτης αντέταξε ότι προτιμούσε ο ρόλος να ερμηνευθεί από κάποια που δεν τραγουδά καθόλου, παρά από κάποια που δεν είναι ικανή να αναδείξει τις σκοτεινές και διαβολικές του παραμέτρους. Ο δε ομώνυμος ρόλος, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στο ρεπερτόριο του βαρυτόνου. Ανάμεσα στους τραγουδιστές που άφησαν εποχή στο ρόλο αυτό υπήρξε και ο σπουδαίος Έλληνας βαρύτονος Κώστας Πασχάλης (1929-2007), που τον ερμήνευσε στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου.
Το ρόλο του Μάκβεθ, στην παραγωγή, ερμηνεύει ο διεθνώς αναγνωρισμένος Έλληνας βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος, με εμφανίσεις στα σημαντικότερα ευρωπαϊκά λυρικά θέατρα και φεστιβάλ, όπως, μεταξύ άλλων, η Όπερα των Παρισίων, η Opéra Comique του Παρισιού, η Κρατική Όπερα της Βιέννης, το Glyndebourne festival της Αγγλίας, το Θέατρο La Monnaie των Βρυξελλών, η Όπερα της Φρανκφούρτης κτλ.
Τη Λαίδη Μάκβεθ ερμηνεύει η Δήμητρα Θεοδοσίου, η οποία έχει διαπρέψει ως σπουδαία ερμηνεύτρια του βερντιανού ρεπερτορίου σε θέατρα από το Μιλάνο έως τη Ζυρίχη και από το Λονδίνο έως την Ιαπωνία και τη Βραζιλία.
Μαζί τους οι μονωδοί της ΕΛΣ Πέτρος Μαγουλάς, Αντωνία Καλογήρου, Δημήτρης Πακσόγλου, Φίλιππος Δελλατόλας, Παύλος Σαμψάκης, Χρήστος Αμβράζης, Παύλος Μαρόπουλος, Βάσω Πετρόγιαννη, Φύλλη Γεωργιάδου, καθώς και μέλη του Μπαλέτου της ΕΛΣ.
Ο Μάκβεθ σε μία ματιά
Ο συνθέτης / Ο Τζουζέππε Βέρντι, ο διασημότερος συνθέτης του ιταλικού ρομαντισμού, γεννήθηκε στο Λε Ρόνκολε της βόρειας Ιταλίας το 1813 και πέθανε στο Μιλάνο το 1901. Σπούδασε μουσική στο επαρχιακό Μπουσσέτο και στη συνέχεια στο Μιλάνο. Τα πρώτα του έργα γράφηκαν μέσα στο επαναστατικό κλίμα της εποχής, απηχώντας ιδεολογικά τον αγώνα για την απελευθέρωση των ιταλικών κρατιδίων από τους Αυστριακούς και την ενοποίησή τους σε κυρίαρχη χώρα. Η ενασχόληση του Βέρντι με την πολιτική τον ανέδειξε σε εθνικό σύμβολο. Ως ακροστιχίδα το σύνθημα Viva Verdi σήμαινε Ζήτω ο Βίκτωρ Εμμανουήλ βασιλιάς της Ιταλίας-Viva Vittorio Emanuele Re D’ Italia. Το 1861 ο συνθέτης εξελέγη μέλος του πρώτου ιταλικού κοινοβουλίου. Διασημότερες όπερές του είναι οι Ναμπούκκο (1842), Μάκβεθ (1847/1865), Ριγολέττος (1851), Ο τροβαδούρος (1853), Η παραστρατημένη/Τραβιάτα (1853), Η δύναμη του πεπρωμένου (1862), Αΐντα (1871), Οθέλλος (1887) και Φάλσταφ (1893).
Με τη μουσική του ο Βέρντι εξέφρασε σε αισθητικό επίπεδο το πνεύμα του ώριμου ρομαντισμού και σε πολιτικό επίπεδο την επιθυμία των συμπατριωτών του να δουν την Ιταλία ελεύθερη και ενωμένη. Αγαπήθηκε από ιδιαίτερα πλατύ κοινό και απέκτησε εξαρχής δημοτικότητα που παραμένει αμείωτη μέχρι σήμερα. Στις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες του 19ου αιώνα, ο Βέρντι υπήρξε ο συνθέτης που έζησε εκείνη τη μοναδική στιγμή στην Ιστορία της μουσικής, κατά την οποία η υψηλή τέχνη έγινε ταυτόχρονα και λαϊκή.
Το έργο / Όπερα σε τέσσερις πράξεις, ο Μάκβεθ στηρίζεται στην ομώνυμη τραγωδία του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (1605/6). Το ποιητικό κείμενο διαμορφώθηκε από τον Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε με τη συμβολή του Αντρέα Μαφέι. Ο Βέρντι ολοκλήρωσε το έργο σε πρώτη μορφή το 1847. Επανήλθε περίπου είκοσι χρόνια αργότερα, το 1865, με αφορμή την παρουσίαση της όπερας στο Παρίσι, στα γαλλικά. Η μετάφραση του ποιητικού κειμένου έγινε από τους Σαρλ-Λουί-Ετιέν Νυιττιέ και Αλεξάντρ Μπωμόν.
Πρεμιέρες / Πολλές είναι οι εκδοχές, επομένως και οι πρεμιέρες του Μάκβεθ. Συνοπτικά: Η αρχική ιταλική εκδοχή πρωτοπαρουσιάστηκε στο Τεάτρο ντελλά Πέργκολα της Φλωρεντίας στις 14 Μαρτίου 1847, η γαλλική εκδοχή της όπερας με μπαλέτο δόθηκε στο παρισινό Αυτοκρατορικό Λυρικό Θέατρο στις 21 Απριλίου 1865, η ιταλική μετάφραση της γαλλικής εκδοχής ανέβηκε στη Σκάλα του Μιλάνου 28 Ιανουαρίου 1874 ενώ η συχνά παρουσιαζόμενη υβριδική εκδοχή της όπερας παρουσιάστηκε στο βρετανικό Φεστιβάλ Όπερας του Γκλάιντμπορν το 1938.
Στην Ελλάδα αναφέρεται παράσταση από ιταλικό θίασο στην Αθήνα το 1856 όπως επίσης το 1858 στην Κέρκυρα, πριν από την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα (1864). Στο δραματολόγιο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής η όπερα προστέθηκε Φεστιβάλ Αθηνών στις 15 Ιουλίου 1969 με πρωταγωνιστές τον Κώστα Πασχάλη και την Ίνγκε Μπορκ. Η μουσική διεύθυνση ήταν του Λαμπέρτο Γκαρντέλλι και η σκηνοθεσία του Τζων Κόπλεϋ. Στο θέατρο Ολύμπια το έργο παραστάθηκε για πρώτη φορά στις 12 Ιανουαρίου 1973 και πάλι με πρωταγωνιστή τον Κώστα Πασχάλη.
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Λεωφόρος Συγγρού 364, 176 74 Καλλιθέα
Πληροφορίες για την πρόσβαση στο ΚΠΙΣΝ: http://snfcc.org/you-the-snfcc/planning-your-visit/?lang=el
Τιμές εισιτηρίων δοκιμαστικής περιόδου
€15, €25, €35, €50, €55, €60
Φοιτητικό, παιδικό €12
Περιορισμένης ορατότητας €10
ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ:
ΤΑΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΣ ΣΤΟ ΚΠΙΣΝ - Τ. 2130885700
καθημερινά 09.00-21.00,
ΤΑΜΕΙΑ ΘΕΑΤΡΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑ - Τ. 2103662100
Τρίτη- Κυριακή 09.00-21.00 & Δευτέρα 09.00-16.00
& online στο WWW.NATIONALOPERA.GR
{youtube}UqLqAAcu2eQ{/youtube}
