Κάποιο μεσημέρι, πριν από περίπου 8 χρόνια, άκουσα στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έναν θαυμάσιο καθηγητή Φιλοσοφίας, τον Διονύση Δρόσο, να εξηγεί τις βασικές αρχές του καπιταλισμού όπως τις θεμελίωσε ο Adam Smith τον 18ο αιώνα – την οικονομική θεωρία παρέα με τη θεωρία των ηθικών συναισθημάτων, όπως δηλαδή θα έπρεπε να διαβάζεται. Και δεν θα ξεχάσω ποτέ πόσο απλά λόγια χρησιμοποίησε για να μας εξηγήσει πως η μαγικότερη ιδιότητα του καπιταλιστικού συστήματος είναι το ότι δίνει την δυνατότητα σε οποιονδήποτε άνθρωπο να τρέξει στον στίβο της ζωής με τα δικά του εφόδια και να βγει ακόμη και πρώτος εάν το αξίζει πραγματικά.
Μακάρι να μπορούσα να πω ότι αφού τελείωσα το λύκειο με έναν καλό βαθμό και αφού κατάφερα να πάρω πτυχίο και μεταπτυχιακό με κόπο αλλά και πολλά έξοδα από την πλευρά της οικογένειας μου, είδα τη μαγική αυτή αρχή του καπιταλισμού να παίρνει σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια μου. Ακόμα, μακάρι να μπορούσα να πω ότι αφού δουλεύω περίπου 10 ώρες κάθε μέρα εδώ και 3 χρόνια στην ίδια πολυεθνική επιχείρηση, τα χρήματα που παίρνω είναι αρκετά ώστε να μην σκέφτομαι πριν κάνω ή πριν αγοράσω το κάθε τι.
Αντιθέτως, η ανάγκη για οικονομία με οδήγησε την Παρασκευή το απόγευμα στην παρακάτω ανακάλυψη:
H βασική ιδιότητα του καπιταλισμού – ίσως και μαγική, καμιά αντίρρηση επί τούτου – είναι το ότι δίνει την ευχέρεια σε πασίγνωστη αλυσίδα καταστημάτων, αφού έχει προσπαθήσει να πουλήσει στους καταναλωτές ένα τζιν παντελόνι για 250 ευρώ, έχοντας αποτύχει παταγωδώς (εν μέρει λόγω της τρέχουσας οικονομικής κρίσης), να βάζει από τη μια μέρα στην άλλη λουκέτο στο παράρτημά της στο Μαρούσι, αφήνοντας 5 ανθρώπους άνεργους. Και μάλιστα χωρίς να γνωρίζουν το πότε ακριβώς θα μείνουνε άνεργοι, περιμένανε – μου είπανε – τηλεφώνημα από τα κεντρικά της εταιρίας. Ο υγιής ανταγωνισμός του καπιταλισμού είναι αυτό που στη συνέχεια την ώθησε στο να βγάλει το απόθεμα του εμπορεύματος στο συγκεκριμένο κατάστημα με 60% έκπτωση, πράγμα που τουλάχιστον στο δικό μου μυαλό σημαίνει ότι την έπαιρνε εξ’ αρχής να το κάνει. Και, άρα, ότι το συγκεκριμένο τζιν δεν άξιζε ποτέ 250 ευρώ, ίσως ούτε ακόμα και 100 που το πουλούσε στο τέλος. Καπιταλισμός λέγεται αυτό που της έδινε τη δικαιολογία και την κάλυψη τόσο καιρό να το πουλάει όσο της είχε έρθει στο κεφάλι. Δεν το αγόρασα τελικά το τζιν. Από πείσμα… Και πιστεύω ότι ο Adam Smith θα με είχε καταλάβει.
