Όταν το 1992 οι Bikini Kill στο “Rebel Girl” ούρλιαζαν «όταν μιλάει, ακούω την επανάσταση» δεν φαντάζονταν πως αυτή η επανάσταση θα αργούσε τόσο πολύ να έρθει. Κι αν στον 21ο αιώνα οι γυναίκες της μουσικής είναι φυσικό και αυτονόητο να γράφουν τραγούδια για τα δικαιώματα του φύλου τους, για την αντίσταση στην βία και την κακοποίηση από τους άνδρες, για τα δικαιώματα και την χειραφέτηση τους, λίγο πιο πίσω στο χρόνο, τραγούδια με παρόμοιο περιεχόμενο ήταν πράξη τολμηρή και αποφασιστική. Αυτά που τώρα με «ευκολία» τραγουδάνε η Courtney Barnett, η Soccer Mommy, η Beyonce, η M.I.A., η Princes Nokia, η Cardi B, η Kesha ή η Taylor Swift, πριν από δεκαετίες ήταν επαναστατική πράξη.
Με 14 γυναικοκτονίες στην Ελλάδα το 2021, το τι προσπάθησε να κάνει η μουσική για αυτό το θέμα -από την δεκαετία του ’60 ως το τέλος του 20ου αιώνα- είναι μία όαση αν και αποδείχτηκε σταγόνα στον ωκεανό. Αλλά είπαμε, μουσική δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο μπορεί όμως να τον κάνει πιο υποφερτό.
Μπορεί λοιπόν το rebel girl των Bikini Kill να περίμενε 30 χρόνια για να δει την «επανάσταση» του #metoo, αλλά για την επαναστατική της διάθεση είχαν δουλέψει άοκνα και σε επικίνδυνο έδαφος πολλές γυναίκες πριν απ’ αυτήν. Και τι ζητούσαν; Τι άλλο από “Respect” όπως έκανε σαφές με κάθε νότα της φωνητικής της γκάμας η Aretha Franklin. Σεβασμό, αυτοδιάθεση και έλεγχο του σώματος τους, όπως το έθεσε ήδη από το 1963 η Lesley Gore με το περίφημο “You Don’t Own Me”. Σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο τίποτα δεν ήταν υπέρ των γυναικών, ούτε καν ο έλεγχος του κορμιού τους. Κι όμως στον υπερσυντηρητικό κόσμο της country η Loretta Lynn -η πρώτη σε αυτό το μουσικό είδος που τόλμησε να τραγουδήσει για τα δεινά των γυναικών της «βαθιάς Αμερικής»- με το τραγούδι “The Pill” έλεγε πως το δικαίωμα στο αντισυλληπτικό χάπι είναι ένα γυναικείο δικαίωμα.
Αλλά δεν ήταν ο μόνος τρόπος χειραφέτησης. Αυτή θα ερχόταν και από το δικαίωμα αλλά και υποχρέωση της εργασίας, όπως σωστά το έθεσε η Dolly Parton με το “9 to 5” το 1980. Μία απελευθέρωση που η ίδια κατάλαβε ότι πρέπει να διεκδικήσει από μία οδυνηρή προσωπική εμπειρία. Με την δεδομένη -τότε- παραδοχή πως «άλλο ο άνδρας, άλλο η γυναίκα», όσον αφορά τις σεξουαλικές επαφές πριν από το γάμο, η Dolly Parton δέχτηκε βίαιη επίθεση την πρώτη νύχτα του γάμου της όταν ο σύζυγος της διαπίστωσε πως δεν ήταν παρθένα κι αυτό την έκανε να τραγουδήσει “Just Because I ‘m Woman”.
Κακοποιημένη κατ’ επανάληψη από τον Ike Turner ήταν και η Tina Turner που κάποια στιγμή βρήκε το κουράγιο να τον παρατήσει (και μαζί τη βεβαιότητα της δουλειάς και της επιτυχίας). Αυτή η περιπέτεια της έδωσε την έμπνευση το 1999 για τ “When the Heartache Is Over” για να φωνάξει: «Το ξέρω πιά πως είμαι πιο δυνατή χωρίς εσένα και δεν πρόκειται να σε έχω ποτέ ανάγκη». Αυτό το απόθεμα δύναμης που πρέπει να βρει κάθε γυναίκα που αντιμετωπίζει κακοποιητική συμπεριφορά περιγράφεται ξεκάθαρα στο “I Will Survive” της Gloria Gaynor αλλά και στο “U.N.I.T.Y.”, στο οποίο η Queen Latifah τσαμπουκαλεύεται με τους άντρες που παρενοχλούν ή χρησιμοποιούν βία: «Ποιος είσαι εσύ που θα με πεις σκρόφα;». Αυτόν τον ανδροκρατούμενο κόσμο, όχι μόνο στη ζωή αλλά και στις show business, τον βίωσε και η Janis Joplin με έναν τρόπο που συνετέλεσε στην παραίτηση από τη ζωή. Σε αυτόν τον αγώνα με τους άνδρες, η Joplin ήδη από το 1967 διαπίστωνε πως “Women Is Losers”.
Με μια σειρά από τραγούδια χειραφέτησης που είχαν προηγηθεί ήδη από την εποχή των blues αλλά και όσα -ενδεικτικά από τα πολλά πουέχουν υπάρξει- προαναφέρθηκαν, οι νεότερες γενιές είχαν πιά την δυνατότητα όχι μόνο να διεκδικούν αλλά και να αντεπιτεθούν αδιαφορώντας για την γνώμη των ανδρών αλλά και της κοινωνίας. Η Nancy Sinatra με το περίφημο “This Boots Are Made for Walkin” δείχνει πανέτοιμη για κάθε είδους πρόκληση, η Joan Jett κάνει ό, τι γουστάρει ζώντας τη ζωή της και αδιαφορεί για την “Bad Reputation” που της προσάπτουν, ενώ η δεκαοχτάχρονη Cherie Curie των Runaways με το “Cherry Bomb” επιτίθεται με οργή στον συντηρητισμό των γονιών, στην αποθέωση της παρθενιάς, στα εμπόδια της ζωής μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκα.
Η αλήθεια είναι πως υπάρχουν δεκάδες τραγούδια, από την δεκαετία του ’50 μέχρι τις μέρες μας, που μιλάνε για τα προβλήματα, τα δικαιώματα και τα δεινά των γυναικών αλλά η σκληρή πραγματικότητα μας λέει πως δεν κατάφεραν και πολλά. Κι όμως… Έδωσαν φωνή και κουράγιο σε πολλές γυναίκες, τις έκαναν να σκεφτούν και να τολμήσουν, τις ανακούφισαν από τον πόνο όταν χρειάστηκε και τις έκανε να νιώσουν πως δεν είναι μόνες. Αυτό πάντα μπορεί να κάνει η μουσική και το κάνει σε κάθε περίσταση.
