Η παλαιά μουσική παράδοση των Βλάχων, όπως και των περισσοτέρων αλλόγλωσσων εθνοτήτων του Ελλαδικού χώρου, είναι πλημμελώς δισκογραφημένη. Έτσι, κάθε δισκογραφική έκδοση τραγουδιών –καλή ή κακή– σ’ αυτήν την ταχύτατα πλέον συρρικνούμενη γλώσσα αποτελεί σημαντικό γεγονός. Σ’ αυτό το πλαίσιο καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε το προκείμενο, περιποιημένο βιβλίο για τους Βλάχους της Θεσσαλικής Μαγνησίας –Περιβολιώτες και Φρασεριώτες– το οποίο συνοδεύεται από δύο δίσκους ακτίνας. Οι Περιβολιώτες κατοικούν σήμερα στο Βελεστίνο, οι Φρασεριώτες (ή Αρβανιτόβλαχοι) μοιράζονται στον Αλμυρό, τη Σούρπη και το Σέσκλο και οι γλώσσες των μεν και των δε παραλλάσσουν αρκετά, το ίδιο και οι μουσικές παραδόσεις τους. Το βιβλίο είναι πλούσιο, 200 σχεδόν σελίδες μεγάλου μεγέθους με πολύ φωτογραφικό υλικό και αρκετά ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία. Καθώς και μ’ ένα ακόμη από εκείνα τα φαιδρά, εν τέλει, σημειώματα, που υπερασπίζονται τη σπουδαιότητα των Βλάχων απέναντι σε κάποιους υποτιθέμενους αντιφρονούντες. Το μουσικό κομμάτι σηκώνει σχολιασμό. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως πρόκειται για τις ελάχιστα γνωστές αμιγώς φωνητικές βλάχικες παραδόσεις –και οι δυο δίσκοι χωρίς μουσικά όργανα– οι οποίες είχαν μια ξεχωριστή θέση στην παραδοσιακή κοινωνία. Οι Βλάχοι, όπως και όλοι οι παλαιοί κάτοικοι της ηπειρωτικής Ελλάδας, δεν έπαιζαν όργανα, όμως τραγουδούσαν οι ίδιοι αυτό το πολυφωνικό ρεπερτόριο, δεν το εμπιστεύονταν στους επαγγελματίες της μουσικής. Μάλιστα, από την ανάγνωση και μόνο των τίτλων διαπιστώνει κανείς ότι πρόκειται για τραγούδια που συναντιούνται, με άλλες μελωδίες, σε γειτονικές περιοχές. Καθώς οι Βλάχοι παλαιόθεν είναι δίγλωσσοι, έχουμε εδώ τραγούδια τόσο στη βλάχικη γλώσσα όσο και στην ελληνική. Και πρόκειται για ωραίες εκτελέσεις, από αφοσιωμένους μερακλήδες τραγουδιστές, ερασιτέχνες με την ακριβή σημασία της λέξης: εραστές της τέχνης, που διακρίνονται από την αγάπη τους και τη βαθιά γνώση της παράδοσής τους. Ωστόσο, καθώς προχωρούμε σε θέματα έκδοσης του υλικού, περνάμε σε άλλου είδους ερασιτεχνισμούς, με την αρνητική πλέον σημασία της λέξης, που φανερώνει αδεξιότητα. Οι δίσκοι υφίστανται υλικά αλλά από τις σελίδες του βιβλίου απουσιάζει ακόμη και η ελάχιστη πληροφορία για το ποιος τραγουδά, ποια είναι τα τραγούδια, πότε ηχογραφήθηκαν και ό,τι άλλο συνηθίζεται να αναφέρεται σε δισκογραφικές κυκλοφορίες. Ο αμύητος ακροατής μπορεί ενδεχόμενα να πληροφορηθεί, από την εκτύπωση πάνω στους δίσκους, ότι πρόκειται μόνο για Περιβολιώτες και όχι για Φρασεριώτες, ωστόσο θα πρέπει να είναι τυχερός να πετύχει εκτυπωμένους δίσκους γιατί, όπως ιδίοις όμμασι διαπίστωσα, δεν έχουν όλοι οι δίσκοι εκτύπωση. Ψάχνοντας το θέμα, ανακάλυψα ότι ούτε όλα τα βιβλία έχουν μέσα δίσκους –κι όταν ρώτησα έμαθα πως η προσθήκη τους απεφασίσθη εκ των υστέρων και μόνο από τους Περιβολιώτες. Ανακάλυψα επίσης ότι πολλά βιβλία έχουν δυο αντίτυπα από τον ίδιο δίσκο. Ζώντας στο Βόλο, σκέφτηκα να αναζητήσω μόνος μου τις απούσες πληροφορίες. Συνάντησα αρχικά ένα αρνητικό κλίμα, το οποίο μου θύμισε τον αντιφατικό τρόπο που οι περισσότεροι Βλάχοι αντιμετωπίζουν την παράδοσή τους. Όταν έφτασα στο Βελεστίνο οι απορίες μου τελικά λύθηκαν –το μικρό χάος το είχαν δημιουργήσει οι αδεξιότητες και κάποιες προσωπικές αντιζηλίες. Εν τέλει κατάφερα μάλιστα να βρω και τις λίστες των τραγουδιών και των ερμηνευτών, τις οποίες και παραθέτω εδώ, για όσους φανατικούς θα αναζητήσουν την έκδοση, παρά την ανεπαρκή διανομή εκτός Μαγνησίας. Δίσκος 1 Μια Ρωμιά κόρη διάβαινεΠέρα απ’ τη Μαύρη ΘάλασσαΣτην Κρανιά μες το μπουγάζιPirusianaTutsi iernili l’ armaiΡούσα μ’ δε σ’ το πα τρεις φορέςTsi musata hoara n avemuΣ’ αυτήν εδώ τη γειτονιάAsindzi avemu Duminica Δίσκος 2 Ορίστε και κοπιάσατεΓειτόνισσα αρχόντισσαΤης Χατζίνας το κορίτσιLa patru tsintsi marmariΕγώ είμαι ένα τριαντάφυλλοΤης λυγερής το φόρεμαMumma cu hil’ e ni ngatsaΕσείς βουνά ’π’ τα ΓρεβενάΤρία κορίτσια μάλωνανΜια Κυριακίτσα το πρωίΚαι η ομάδα των τραγουδιστών: Πάνος Στ. Αποστολίνας, Μιχάλης Στ. Γούσης, Νίκος Ι. Σαράντης, Γιώργος Θ. Βράκας, Στέργιος Β. Τσιλινής, Μιχάλης Γ. Κουσκουρίδας, Γιάννης Γ. Μπέλλας, Δημήτρης Ι. Λαΐτσος, Χρήστος Ν. Λαΐτσος, Χρήστος Μ. Τρίγκας, Γιώργος Κ. Καραγιάννης, Ελευθερία Κ. Καραγιάννη, Φρειδερίκη Δ. Μπαλαμώτη, Ουρανία Β. Τσιλινή, Ασημώ Μ. Σαββανάκη, Λουΐζα Αθ. Καλογήρου, Αγγελική Π. Αποστόλου, Παναγιώτα Ν. Σαράντη, Ευαγγελία Μ. Γούση και Ζωή Δ. Καλογήρου Σ’ αυτή τη λίστα έντονη είναι η απουσία των παλαιότερων, αλλά ακόμη εν πλήρη ακμή, τραγουδιστών του χωριού, του Γιώργου και του Στέργιου Κουσκουρίδα. Αν και, όπως μας είπε ο Πάνος Αποστολίνας, με τη δική τους συνεργασία πραγματοποιήθηκε η ανθολόγηση των τραγουδιών. Η ηχογράφηση έγινε το Μάη του 2006 στο σχολείο του Βελεστίνου και το διάστημα ανάμεσα στην ηχογράφηση και την έκδοση είναι επίσης ενδεικτικό των ρυθμών που κινούνται πράγματα σαν κι αυτά στην επαρχία. Αν θέλετε να αναζητήσετε την έκδοση (η οποία, πέρα από τις όποιες ελλείψεις, αξίζει τον κόπο), επικοινωνήστε με τον τωρινό πρόεδρο του Συλλόγου Περιβολιωτών Βελεστίνου κ. Τάκη Βράκα, στο 6978888076. Αν κατάλαβα σωστά, διατίθεται δωρεάν.
