Ο Ross Daly αποτελεί μία από τις εκλεκτές παρουσίες στην ελληνική δισκογραφία, που πορεύεται διακριτικά εδώ και δεκαετίες, χαρίζοντάς μας μουσικές στιγμές σπάνιας ομορφιάς και έμπνευσης. Γεννημένος στην Αγγλία από Ιρλανδούς γονείς, ταξιδεύει μαζί τους σε χώρες και πολιτισμούς απ’όπου πολύ νωρίς ξεδιπλώνει την αγάπη του για τη μουσική. Η ενασχόληση εκκινάει στην ηλικία των 4 χρόνων με το πιάνο και ακολουθούν το βιολοντσέλο, η κιθάρα, το σιτάρ, η κρητική λύρα για να φτάσουμε σε ένα πλούσιο σύνολο οργάνων όπως λαούτο, αφγανικό ραμπάμπ, πολίτικη λύρα, σαράνγκι, ούτι, σάζι και ταμπούρ. Η τριαντάχρονη - και παραπάνω - διαμονή και θητεία του στη Κρήτη, οδήγησε στη δημιουργία του Μουσικού Εργαστηρίου «Λαβύρινθος» στο χωριό Χουδέτσι, όπου συντελείται σοβαρή και πρωτότυπη δουλειά με νέους αλλά και καταξιωμένους καλλιτέχνες ανά τον κόσμο. Εκεί στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2003 συναντά το μουσικό σχήμα Huun Huur Tu από την Τούβα της Σιβηρίας (ευρύτερα γνωστό στο ελληνικό κοινό από το διαφημιστικό τρέιλερ του ΟΠΑΠ το 2002 με το κομμάτι “Ekki Attar”) και ηχογραφείται η συναυλία που φτάνει πλέον στα χέρια μας ως White Dragon. H μουσική αυτή σύμπραξη - όπως εξηγεί ο ίδιος ο Ross Daly - αποτέλεσε μία ιδιαίτερη πρόκληση και εμπειρία. Πέρα από τις εξωτερικές και τεχνικές δυσκολίες που υπήρχαν ως προς τις κλίμακες ή τα ρυθμικά σχήματα, υπήρχε και διαφορετική εσωτερική φιλοσοφία της μουσικής, καθώς για τους Τουβανούς και για άλλους λαούς της Κεντρικής Ασίας «η μουσική είναι ένα απαραίτητο μέσο σε ένα συνεχιζόμενο διάλογό τους με το φυσικό και υπερφυσικό κόσμο». Βέβαια, όλα αυτά εναρμονίστηκαν ιδανικά και το αποτέλεσμα δικαιώνει τόσο τους μουσικούς όσο και τους ακροατές. Έχουμε έτσι 9 συνθέσεις οι οποίες παντρεύουν το στοιχείο της καθεμιάς παράδοσης με τον αυτοσχεδιασμό, το ιδιαίτερο μυστικιστικό μουσικό ιδίωμα της Τούβας με τα ηπειρώτικα μοιρολόγια καθώς και τα τραγούδια της ξενιτιάς από τη Θράκη με εκείνα της Κρήτης. Το εναρκτήριο κομμάτι “Mörgul-Πρόγονοι” αποτελεί μία ωδή στη μουσική της Τούβας, που είναι κυρίως φωνητική και παράγεται μέσα από μία εκτεταμένη χρήση τεχνοτροπιών ήχου από τον φάρυγγα, με ποικίλες αρμονικές συνηχήσεις. Οι διαφορετικές και ανεξάρτητες μελωδικές φωνές και γραμμές δημιουργούν ένα θαυμάσιο - και οικείο στη τελική - μουσικό κολάζ Τούβας-Θράκης και Τούβας-Κρήτης στα κομμάτια “Μαύρα Μου Χελιδόνια” και “Το Τραγούδι Του Εξόριστου” και “White Dragon”, που σε παρασύρουν σε μουσικές περιπλανήσεις τόσο μακρινές και συνάμα τόσο κοντινές. Εξαιρετική στιγμή αποτελεί η από κοινού διασκευή “Το Μοιρολόι Του Ορφανού & Είμαι Ορφανός Από Παιδί”, όπου μπλέκεται μία παραδοσιακή σύνθεση από την Τούβα με στίχους και μουσική των Κώστα Ρούκουνα & Ross Daly - και το νήμα της πολυπολιτισμικής σύμπραξης αποδίσει καρπούς ευαισθησίας και έμπνευσης. H μελωδία του “Ekki Attar” μάς υπενθυμίζει τον λόγο που πρωτοαγαπήσαμε αυτό το group, ένα σχήμα που καινοτομεί στο είδος του καθώς τραγουδάνε ως ομάδα -κάτι που δεν είναι σύνηθες στη χώρα τους - και χρησιμοποιούν όλες τις τεχνικές και τα στυλ τραγουδιού της παράδοσής τους. Στη μαγεία, τον αυθορμητισμό και τη χημεία αυτού του μοναδικού μουσικού εγχειρήματος σημαντική είναι η συνεισφορά και άλλων αξιόλογων μουσικών και συγκεκριμένα των Trio Chemirani, Γιώργο Ξυλούρη, Σπυριδούλα Μπάκα (Ματ σε Δύο Υφέσεις) και του group Λαβύρινθος (Αλέξανδρος Αρκαδόπουλος, Χάρης Λαμπράκης, Στέλιος Πετράκης, Angelina Tkatcheva, Κέλυ Θωμά, Περικλής Παπαπετρόπουλος). Η εμπνευσμένη παραγωγή «προδίδει» το μεράκι και την αφοσίωση όλων των συντελεστών, οι οποίοι είναι απαλλαγμένοι από τις παγίδες του folklore και το μόνο που επιζητούν είναι η ουσία και η ποιότητα της μουσικής. Η παράδοση ισορροπεί με το σήμερα και το μουσικό πανόραμα που γεννιέται ενέχει το στοιχείο της διαχρονικότητας και της αρτιότητας.
