Την πρώτη φορά που αντίκρισα το Σύναξις με ιντρίγκαρε· κάτι μυστηριώδες και μη ορθολογικό τράβηξε αμέσως την προσοχή μου πάνω του. Και το ερώτημα που μου απηύθυναν, αν είμαι σίγουρος πως το ήθελα για το Avopolis γιατί ήταν «εξειδικευμένη» κυκλοφορία, με κέντρισε ακόμα περισσότερο. Όταν δε το άκουσα, μαγεύτηκα. Και, τόσες ακροάσεις μετά, ακόμα το ίδιο παθαίνω. Είναι, για μένα τουλάχιστον - γιατί δεν το υποδέχτηκαν όλοι οι κριτικοί τόσο θετικά - ένα τελείως έξω από τα συνηθισμένα album, που δεν θα βρει μαζική απήχηση, που δεν μπαίνει κάτω από καμία ταμπέλα, σαφώς όμως αποτελεί μια πρόταση για το ελληνικό τραγούδι. Ο Σείριος ξέρει καλά τι κυκλοφορεί άλλωστε, ο Γιώργος Χατζιδάκις (ασχέτως του τι λέγεται από διάφορους γι’ αυτόν κατά καιρούς) έχει εξαιρετικό μουσικό αισθητήριο. Ας κάνουμε όμως, στο σημείο αυτό, και κάποιες απαραίτητες συστάσεις. Η Σύναξις είναι ένα έργο που παραγγέλθηκε. Γράφτηκε από τον Κυθήριο συνθέτη Παναγιώτη Λευθέρη το καλοκαίρι του 2004 για την επαναλειτουργία, μετά από πολλά χρόνια, της εκκλησίας της Παναγίας «Κοντελετούς» στο χωριό Λιβάδι των Κυθήρων και εκτελέστηκε από το σύνολο μεσαιωνικής & αναγεννησιακής μουσικής Lyrae Cantus. Τόσο όμως η παραγγελία και η περίσταση - που προϋπέθεταν ένα κλίμα θρησκευτικό και κατανυκτικό και συνάμα έντονα «κυθηραϊκό» - όσο και η υφολογική δέσμευση προς τη λεγόμενη «παλιά μουσική» - που σηματοδοτούσε η χρησιμοποίηση των Lyrae Cantus - δεν αποδείχθηκε παρά η αφορμή για τον Παναγιώτη Λευθέρη. Αφορμή για να καταθέσει κάτι εξαιρετικά πρωτότυπο, που δεν είναι ούτε παλιά μουσική, ούτε κλασική, ούτε θρησκευτική, ούτε «έντεχνο», ούτε παραδοσιακό, αλλά σύγχρονο ελληνικό τραγούδι, το οποίο χτίζεται με στοιχεία από όλα τα προαναφερόμενα είδη. Σε μια άλλη κριτική για το εν λόγω album, γραμμένη από έναν μουσικοκριτικό που ομολογώ πως θαυμάζω και θεωρώ σπουδαίο, η διάσταση αυτή της αφορμής χάθηκε εντελώς. Και λαθεμένα, νομίζω, η Σύναξις συγκρίθηκε, απαξιωτικά, τόσο με δουλειές «αναβίωσης» της μεσαιωνικής/αναγεννησιακής μουσικής της δυτικής Ευρώπης (όπως αυτές των Estampie και Ex Cathedra), όσο και με albums καταγραφής της δημοτικής κυθηραϊκής μουσικής (όπως το εξαιρετικό Πέρασμα Στα Κύθηρα, που παρήγαγε ο Εξωραϊστικός Σύλλογος Μητάτων «Μυρτιά» το 1991). Εδώ, όμως, δεν έχουμε να κάνουμε με τίποτα από όλα αυτά. Ναι μεν ακούμε - μεταξύ άλλων - διασκευές σε παραδοσιακά κυθηραϊκά τραγούδια όπως το “Νυφιάτικο” ή το “Όμορφη Που ’Σαι...” και ναι μεν αναγεννησιακά λαούτα, βιόλες ντα γκάμπα και φλάουτα με ράμφος επιστρατεύονται για να ντύσουν με τους «παλαιούς» τους ήχους στίχους και ποιήματα Κυθήριων ποιητών (“Λαγγαδιανό Νερό”, “Το Πηγάδι”, “Αγωνία”), αλλά το τελικό αποτέλεσμα προκύπτει ως κάτι που υπερβαίνει τα εκφραστικά μέσα. Aκριβώς γιατί τα χρησιμοποιεί ώστε να παράγει ένα σύγχρονο ελληνικό τραγούδι εντελώς διαφορετικό από οτιδήποτε άλλο έχουμε μάθει να ορίζουμε ως τέτοιο. Από την αρχή-αρχή, πρώτα με ένα συγκλονιστικό απόσπασμα από την Αγία Γραφή (“Εκκλησιαστής, Κεφάλαιο Θ΄, 5”) και αμέσως μετά με μια θαυμάσια μελοποίηση του κεφαλαίου κς΄, 9 από την Προσευχή του Ησαΐου του Προφήτου (“Εκ Νυκτός Ορθρίζει”), ο ακροατής βυθίζεται σε ένα κλίμα κατάνυξης και θρησκευτικού μυστικισμού, που, προς τιμήν του, δεν διαθέτει απολύτως τίποτα το θρησκόληπτο ή το νεο-ορθόδοξο. Και, μέσω αυτού, βρίσκεται να ταξιδεύει στο παρελθόν των Κυθήρων, γενόμενος ένα με τα τοπία τους, με τις ιδιαίτερες παραδόσεις τους και με τα ιστορικά ίχνη των ανθρώπων οι οποίοι έδρασαν εκεί. Με αιχμές του δόρατος το καταπληκτικό οργανικό “Ιντερλούδιο”, την αριστουργηματική μελοποίηση και ερμηνεία στα βγαλμένα θαρρείς από έναν άλλον, άϋλο, κόσμο “Κούλουθρα” (σε ποίηση Πάνου Φύλλη, της κυριότερης ίσως μορφής στη νεότερη κυθηραϊκή λογοτεχνία), με το παιχνίδι του χρόνου που εκτυλίσσεται στο “Πηγάδι”, όπως και με την ατμόσφαιρα του “Οι Τάφοι”, η Σύναξις κερδίζει όλα τα στοιχήματα τα οποία βάζει. Και, παράλληλα, κατακτά μια θέση ανάμεσα στις πιο πρωτότυπες ελληνικές δημιουργίες των τελευταίων χρόνων, έχοντας μάλιστα τα φόντα να σταδιοδρομήσει και στο εξωτερικό. Έστω και αν, για να γίνει αυτό, χρειαστεί τελικά να βαφτιστεί με τους - περιοριστικούς - χαρακτηρισμούς «κλασική» και «παραδοσιακή» μουσική...
