Τα 15 καλύτερα εγχώρια άλμπουμ του 2014

 

 

15. EGG HELL: Once Part Of A Whole Ship [Inner Ear]

 

Παρότι δεν είναι δύσκολο ν' ανιχνεύσεις τα υλικά από τα οποία συγκροτείται η γραφή του Jef Maarawi (η σκοτεινή φολκ του Matt Elliott, η αγχωμένη μελαγχολία του Jeff Buckley, η αστική μουντίλα των Radiohead, η ψυχεδελική μελωδικότητα των Doves), αυτά δεν επισκιάζουν τελικά τον χαρακτήρα της· αντιθέτως, ενσωματώνονται όμορφα στα τραγούδια του, μαζί με διακριτικές πινελιές από τις μουσικές των προγόνων του αλλά και κάποιες τζάζυ αρμονίες. Συμμαχούν επίσης στο εγχείρημά του μερικοί πολύ καλοί μουσικοί, σε ακουστικά κυρίως όργανα αλλά και κάποια διακριτικά ηλεκτρονικά (καίρια εδώ η συμβολή του Κώστα Ekelon στην παραγωγή), ενώ το παρών δίνει και μια χιουμοριστική συνιστώσα, η οποία σπάει το αδιαπέραστο των υπαρξιακών προβληματισμών, προσφέροντας αποφόρτιση σε καίρια σημεία.

 

 

14. MOHAMMAD: Zo Rèl Do [Antifrost]

 

Στα πλαίσια λοιπόν αυτής της αστικής αναδόμησης των ήχων της υπαίθρου, στέκονται όσο ποτέ άλλοτε στην πρώτη ύλη που προσφέρει σωρηδόν η βουκολική θεματολογία της άνευ εθνικού προσδιορισμού ευρύτερης περιοχής μας (εξ ου ίσως και η χρήση των συντεταγμένων στο εσώφυλλο του άλμπουμ). Στέκονται αύτανδροι, αν θέλετε, σε έναν από τους ούτως ή άλλως βασικούς πυλώνες του ήχου τους, για να τον εξερευνήσουν βαθύτερα και να σφίξουν περισσότερο τη συχνοτική λαβή τους. Το γεγονός δε ότι το πράττουν κάτω από θεματική σκεπή, φαίνεται να απελευθερώνει πρόσθετες δημιουργικές δυνάμεις. Οι Mohammad του Zo Rèl Do γίνονται και επισήμως οι ατομικοί κλαριντζήδες σου, άνευ του ώπα τα· ακόμα κι αν η σχέση σου με τη φύση σώνεται στις βουκαμβίλιες των διπλανών. 

 

 

13. MECHANIMAL: Secret Science [Ιnner Ear] 

 

Στο Secret Science οι Mechanimal κατάφεραν να ξεπεράσουν τον περίφημο σκόπελο του «δύσκολου δεύτερου δίσκου», ο οποίος ενίοτε κυνηγά ως ρομφαία μπάντες που έκαναν –όπως και οι εν λόγω κύριοι– πολύ επιτυχημένο ντεμπούτο. Προσωπικά μου αρέσει μάλιστα περισσότερο από το τελευταίο, διότι έλυσε κάποια ζητήματα αυτισμού σε συνθέσεις και ενορχηστρώσεις. Κι έτσι, απαλλαγμένοι από τοκοχρεωλύσια προηγούμενων εμμονών, προσεδαφίστηκαν σε μια νέα γι' αυτούς αισθητική, ενώ στο όλο πόνημα ήρθε και μια απροσδόκητη πατίνα ποπ. Αλλά το κυριότερο στοίχημα κερδήθηκε σε επίπεδο φιλοσοφίας ήχου. Σπάνια δηλαδή ακούμε τόσο επιτυχημένη αποτύπωση του παροντικού ήχου της πόλης σε ελληνικό δίσκο, κάτι που πια αποτελεί γενικότερη σημειολογική προσέγγιση και όχι μόνο μουσική. Και οι ερμηνείες αποκτούν λοιπόν πιο ειδικό βάρος, μα και η μουσική γίνεται πιο πολυεπίπεδη. 

 

 

12. ΓΙΩΤΑ ΝΕΓΚΑ: Καινούριο Φιλί [Feelgood]

 

Πάνω από όλα, είναι ένας δίσκος που σου ζητάει να μάθεις τους στίχους και τις μελωδίες του και να τους τραγουδήσεις κι εσύ με πάθος –ως περιπατητής στην πόλη, στο αυτοκίνητό σου, σπίτι σου με το Spotify να παίζει, δεν έχει σημασία. Κι αν αυτό τον θέτει σε ευθεία σύγκρουση με τους χίπστερ που ποτέ σχεδόν δεν ξέρουν καλά τους στίχους των καλλιτεχνών που αγαπούν, την ίδια στιγμή τον θέτει (με τραγούδια λ.χ. σαν το "Σερί") και σε μια τροχιά που ξεκίνησε να διαγράφεται πολλά χρόνια πριν στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη, λαμβάνοντας κατόπιν τους μοντέρνους μετασχηματισμούς της δια χειρός Τσιτσάνη, Χατζιδάκι, Λοΐζου, Σπανού, Νικολόπουλου και Κραουνάκη. Και το ότι μπαίνεις στη διαδικασία να τα μάθεις τα κομμάτια καθώς παρελαύνουν στο repeat, συνιστά μια κολοσσιαία επιτυχία. 

 

 

11. ΔΙΑΦΟΡΟΙ: Ύμνοι Του Πάθους Και Της Ανάστασης Από Ναούς Της Ανατολικής Θεσσαλίας - Επιτόπιες Ηχογραφήσεις Του Κωστή Δρυγιανάκη 1991/2002 [Εκδοτική Δημητριάδος & Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου]

 

Δεν έχουμε εδώ κάποια εξαντλητική μελέτη της ψαλτικής τέχνης, μα μια ανθολογία που γεννήθηκε όταν ο Δρυγιανάκης έσκυψε –με τα μυαλά πια του 2013– πάνω σε ένα αρχείο λαθραίων (κυρίως) ηχογραφήσεων, το οποίο ξεκίνησε να συγκροτεί όταν ακόμα είχε ελάχιστη σχέση με το αντικείμενο. Ο ίδιος μας εξηγεί πολύ ωραία τις σκέψεις του, τη μεθοδολογία του και τους προβληματισμούς του, σε ένα υποδειγματικό εισαγωγικό κείμενο. Οπότε έχει περισσότερη σημασία για μας το ότι κινείται προς μια ανθρωπολογία της ψαλτικής, ακολουθώντας τη «γραμμή» που χαράχτηκε ήδη το 1935 από τη Μέλπω Μερλιέ, μα εξακολουθεί να σπανίζει στη δισκογραφία: μελετά δηλαδή την προφορική παράδοση της ψαλτικής τέχνης, τη λεγόμενη λατρευτική (σε αντιδιαστολή με τη συναυλιακή) ψαλτική. 

 

Παράλληλα, η εντρύφησή του στον μουσικό πειραματισμό του 20ου αιώνα του επέτρεψε να εντάξει στις ηχογραφήσεις τον γενικότερο ηχητικό κόσμο των λατρευτικών δρώμενων: π.χ. τους πιστούς, τους θορύβους του περιβάλλοντος, την αισθητική που επιβάλλει η ίδια η αντήχηση των ναών ή και η ηχητική τους ακόμα εγκατάσταση. Και, συμπληρωματικά, η εξοικείωσή του με το έργο του Γιάννη Χρήστου και του Wolf Vostell τον βοήθησε, όπως ο ίδιος αναφέρει, να εκτιμήσει και τις στιγμές εκείνες όπου η ψαλτική τέχνη έδωσε τη θέση της «σε μια άφωνη τελετουργική επιτέλεση, όπως η Αποκαθήλωση». 

 

 

10. VILLAGERS OF IOANNINA CITY: Riza [Mantra]

 

Μπορεί η πορεία προς το αριστούργημα να ανακόπτεται, όμως δεν είναι και λίγα τα όσα κατορθώνονται. Ανεξαρτήτως των πώς και των γιατί, το Riza βρίσκει μια αξιοπρόσεκτη ισορροπία για να στηριχθεί και να φτιάξει την ιδιοσύστασή του, αλλά και μια ουσιώδη ένταση για να αποδειχθεί το επιτυχές της προσέγγισης. Υπάρχουν ουκ ολίγες περιπτώσεις όπου η πώρωση των ροκ τρόπων και η έξαψη των παραδοσιακών βιώνονται ταυτοχρόνως και σε πλήρη αρμονία. Δεν υπάρχει, αντιθέτως, ούτε μία που η αντιπαραβολή τους να καταλήγει σε κακοφωνία: τα “Jiannim”, “Ti Kako” και σε δεύτερο χρόνο το “St Triad”, στέκουν ως αντιπροσωπευτικά παραδείγματα. Δικαίως λοιπόν υφίσταται ο ντόρος γύρω από τους Villagers Of Ioannina City, αν και ίσως όχι πάντοτε για τους σωστούς λόγους. Ακούγοντας το Riza καθίσταται εμφανές πως και αρκετή έμπνευση κρύβει, αλλά και αρκετή δουλειά προϋποθέτει ώστε αυτή η έμπνευση να ευοδωθεί σε ένα αποτέλεσμα ουσιώδες, πέρα από λειτουργικό.

 

 

9. ΘΟΔΩΡΗΣ ΒΟΥΤΣΙΚΑΚΗΣ: Αισθηματική Ηλικία [Εκδόσεις Η Τέχνη Στο Παλιό Λιοτρίβι] 

 

Άγρια βάθη βασανισμένων ψυχών, συναισθήματα καταγκρεμισμένα, άνθρωποι που φυλλοροούν. Είναι βαρύ το πέπλο της Αισθηματικής Ηλικίας, μιας εποχής όπου όλα τα σκεπάζει η μελαγχολία, ενώ η δύναμη του έρωτα μένει να ζυγίζεται κόντρα στην απώλειά του από τις ζωές μας. Και αντίστοιχα βαρύς, έντεχνος, με Δυτικοευρωπαϊκές ρίζες στην κλασική μουσική μπολιασμένες με το εγχώριο κατά Μάνο Χατζιδάκι ευαγγέλιο της μελοποιημένης ποίησης, είναι και ο δίσκος που της αφιερώνει ο Δημήτρης Μαραμής.

 

Το παίξιμό του στο πιάνο, οι απέριττες ενορχηστρώσεις, η μελοποιητική/δημιουργική του φαντασία βρίσκονται εδώ στα καλύτερά τους· συναρπάζουν. Οι διάλογοι ειδικότερα του πιάνου και του βιολιού, η όλη τους συγκατοίκηση, παίρνουν άριστα σε λυρισμό, ρομαντισμό και δραματικότητα μαζί, αντανακλώντας θαρρείς τον κόσμο της όπερας: τους ήρωες εκείνους του Βέρντι και του Βάγκνερ που ναρκώνονται από τα πάθη τους κατά τρόπους διαχρονικούς, πανανθρώπινους. 

 

 

8. SOCOS & ΜΑΡΙΝΟΣ ΤΖΙΑΡΟΣ: Το Πρώτο Απ' Το Δεύτερο Και Το Δεύτερο Απ' Το Τρίτο [Puzzlemusik]

 

Σε αντίθεση με τη May Roosevelt που θριάμβευσε στην ψηφοφορία μας για τα καλύτερα εγχώρια άλμπουμ του 2013 (δες εδώ), o Socos παίρνει εδώ το ρίσκο μιας ξεκάθαρης μελοποίησης, με διαφορετικό ωστόσο τρόπο από εκείνον με τον οποίον λειτούργησε στην Ύδρα Των Πουλιών. Αλλά και με μια «ξένη» διαδικασία συγκριτικά με ό,τι έχει ακολουθήσει ως τώρα στην καριέρα του. Έχοντας στη διάθεσή του μόνο μία κιθάρα και τα διπλά φωνητικά του Μαρίνου Τζιάρου κι όχι τις σύνθετες ενορχηστρωτικές ιδέες στις οποίες μας έχει συνηθίσει, βάζει ένα «διπολικό» στοίχημα απέναντι –ουσιαστικά– στον ίδιο του τον εαυτό: να ντύσει τον Χριστιανόπουλο με τα «αόρατα ρούχα του Αυτοκράτορα»· να αφήσει δηλαδή τα ποιήματα γυμνά, αλλά την ίδια στιγμή καθόλου εκτεθειμένα στα μάτια όσων είναι σε θέση να το δουν. Υπερτονίζοντας την κρυμμένη μουσικότητά τους, η οποία δεν είναι καθόλου «σκέτη» και «γυμνή», μα καταλήγει άγρια και ροκ και παθιασμένη.

 

 

7. ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ: Πρόσκληση Σε Δείπνο Κυανίου [Αχός]

 

Στην Πρόσκληση Σε Δείπνο Κυανίου ο Παπακωνσταντίνου επιχειρεί με μεγαλύτερη στόχευση και συγκέντρωση απ’ ό,τι προηγουμένως να ανακινήσει τα κάπως λιμνάζοντα νερά. Και το κάνει όχι μόνο με τις ενορχηστρώσεις, αλλά και με τις ίδιες τις συνθέσεις. Πολλά από τα τραγούδια του ακολουθούν μια μακρόσυρτη και εμμονικά επαναλαμβανόμενη ανάπτυξη, μοιάζοντας με τζαμαρίσματα ανοιχτών άκρων έτσι όπως ξεπερνούν κάποιες φορές τα 5, 6 ή και 7 λεπτά διάρκειας. Οι μελωδίες, επίσης, αποφεύγουν συνήθως να είναι «στρογγυλές», υπηρετώντας απλά τις ανάγκες της αφήγησης –μιλάμε δηλαδή για μια δουλειά με, ως επί το πλείστον, «αντιτραγουδιστικό» χαρακτήρα. Δεν λείπουν βέβαια και δύο πιο στρωτά τραγούδια, τα οποία, μάλλον όχι τυχαία, ερμηνεύονται από τους παλιόφιλους Μελίνα Κανά ("Amor Fati") και Σωκράτη Μάλαμα ("Ηλιόπετρα").

 

 

6. OTHON: Pineal [Cherry Red]

 

Κουλτούρες, θρησκείες, έθιμα, σεξουαλικότητα, ευαισθησία και χαρά μπλέκονται λοιπόν αξεδιάλυτα στο μουσικό τούτο καλειδοσκόπιο, και κάθε κομμάτι γίνεται ένα διαφορετικό μέρος της προσωπικότητας του δημιουργού· με την οποία είσαι ευπρόσδεκτος να ταυτιστείς, αν αφήσεις τον εαυτό σου ελεύθερο. Το όραμα που ο Όθωνας Ματαράγκας εκθέτει στο Pineal ακούγεται μόνο με ανοικτά αυτιά και ανοικτό μυαλό. Δεν είναι φλύαρο, είναι πομπώδες γιατί έτσι ακριβώς το θέλει ο καλλιτέχνης· και παίζει τεχνηέντως ανάμεσα στο mainstream και σε μια οπτική που παλιά θα τη λέγαμε «αβάν-γκαρντ». Δεν υπάρχει συγκεκριμένη μουσική ταυτότητα σε αυτόν τον δίσκο, κάτι τέτοιο θα λειτουργούσε περιοριστικά για μια τόσο πολυσχιδή κατάθεση. Πρέπει όμως να σημειωθεί η ικανότητα του Othon ν' αφήνει χώρο στους τόσο διαφορετικούς του καλεσμένους, ώστε να δημιουργήσουν πάνω στην έμπνευσή του όσο εκείνος μένει σταθερός συνεπιβάτης, χωρίς να τους επισκιάζει.

 

 

5. ΑΛΚΙΝΟΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ: Μικρή Βαλίτσα [Cobalt]

 

Σε τέτοιους καιρούς η πραγματικότητα έχει την τάση να εισβάλλει από παντού. Δεν είναι και τόσο δύσκολο, επομένως, ένα τραγούδι να σκύψει προς το κοινωνικό –αν, τουλάχιστον, διατηρεί μια στοιχειώδη αντιληπτική ικανότητα. Το δύσκολο είναι να βρει το θάρρος να προβάλλει κι έναν καθρέπτη, δηλαδή μια αντανάκλαση όχι πλέον της κοινωνίας, αλλά του δημιουργού του. Τότε μπορεί και γίνεται ειλικρινές ως προς τις δύο αυτές οντότητες ταυτοχρόνως: εύστοχο και διεισδυτικό απέναντι στα σημάδια του καιρού του, προεκτείνοντας παράλληλα τα κεκτημένα ενός ανήσυχου καλλιτέχνη. Έπειτα, εκείνος ο καθρέπτης καλεί το τραγούδι να υπερβεί τη «ρεπορταζιακή» αντίληψη της καταγραφής, να βάλει μπροστά την κριτική και να προχωρήσει προς κάτι ευρύτερο: από το τι σημαίνει να ζεις σε αυτή τη συγκεκριμένη πραγματικότητα, μέχρι το τι σημαίνει να ζεις γενικώς. Εδώ φυτρώνει μια γόνιμη αντίθεση απέναντι στα σκοτάδια, εδώ το καυστικό χιούμορ, η πολιτική, εδώ (φυσικά) και ο έρωτας.  

 

 

4. SIGMATROPIC: Dead Computer Blues [Inner Ear]

 

Ένας νεκρός πια υπολογιστής αφηγείται μια ιστορία η οποία ξεκινά από το τέλος της, με τον ίδιο να εκπροσωπεί παράλληλα τον επαναπροσδιορισμό της μουσικής, σε μια αφήγηση που, κατά τα λοιπά, διατηρεί την κεντρική της ιδέα βουτηγμένη ως τη μέση στο επείγον «εδώ και τώρα» και στην προσωπική κρίση η οποία μας ταλανίζει στα δύσκολα τούτα τελευταία χρόνια. Μην τρελαίνεστε με την ανάλυση, όμως: το Dead Computer Blues βασίζεται σε τραγούδια· σε εξαιρετικά τραγούδια. Κατά βάση ροκ, του εναλλακτικού ιδιώματος, αλλά όχι σκέτα –με τα ηλεκτρονικά τους εδώ, με τις πιο πειραματικές τους διαθέσεις πιο πέρα. Σφυρηλατημένα σε όμορφα Αγγλικά, χωρίς στείρους πιθηκισμούς, με εξαίσιες μελωδίες να αναβλύζουν εν αφθονία, προκαλώντας σε να τα παίξεις και να τα ξαναπαίξεις, μέχρι να τα χορτάσεις: αυτό δηλαδή που οι Αγγλοσάξονες κριτικοί ορίζουν ως το «repeat value» ενός άλμπουμ. Την τελευταία φορά που τσέκαρα, δεν υπήρχε τρανότερη απόδειξη για το ότι ένας δίσκος διαθέτει το κάτι παραπάνω...

 

 

3. XYLOURIS WHITE: Goats [Other Music/Minos-EMI]

 

Περιέχει ορισμένες καμπύλες το Goats που είναι όντως συναρπαστικές: ένα «ανάμεσα» μεταξύ της ορθοδοξίας που δημιουργεί μια κατά βάση ανορθόδοξη σύμπραξη και κάποιων αραιώσεων στις οποίες οι ισορροπίες γίνονται ξανά ρευστές και η συνομιλία προτιμά να ψάχνει εκ νέου τους ιδιωματισμούς της, παρά να βασίζεται σε φιξαρισμένους κανόνες. Ψαρογιώργης και Jim White εμφανίζονται εξίσου διατεθειμένοι να αφήσουν τις πολλές βεβαιότητες. Είτε λοιπόν πατάνε σε πιο σταθερά μονοπάτια, εκεί όπου αυτοί οι ιδιωματισμοί εφευρίσκουν εαυτόν, είτε παραδίδονται σε εκείνες τις αραιώσεις, είτε βρίσκουν έξυπνους τρόπους να αποδομούν χωρίς να χάνουν στιγμή επαφή με τη δομή, καταφέρνουν να «μετατρέψουν» έναν δίσκο ο οποίος εν πρώτοις δεν σου γεμίζει και τόσο το μάτι σε ένα μικρό αριστούργημα. Και να ανασύρουν έναν εμπνευσμένο διάλογο, βάζοντας τη δεξιοτεχνία τους να δουλέψει για αυτόν.

 

 

2. ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΑΛΑΝΗ: Αλλιώς [Μικρή Άρκτος]

 

Παρέα με τον Χρυσόστομο Μουράτογλου και με μια άξια μπάντα, η Δήμητρα Γαλάνη προχώρησε εδώ –χωρίς άγχος– στη χάραξη ενός χάρτη απόλυτα σύγχρονου. Προσπαθώντας να κατασκευάσει fusion στην αρχική του έννοια, ενδιαφερόμενη για την ουσία και όχι για τη φόρμα. Δείτε ας πούμε το "Μες Στης Δροσιάς Τις Χάντρες», όπου δένεται αρμονικά το wah-wah με το λυρικό και παράλληλα παραδοσιακό πνευστό. Ή το αμερικάνικης AOR λογικής "Το Καινούργιο Εμείς", με τον καλπασμό των τυμπάνων και την ανάταση του 1980s λογικής ρεφρέν, όπου το (φαινομενικά) ανοίκειο ξέσπασμα της Ανατολής στα έγχορδα του exodus δίνει μια ωραία αίσθηση. Και βέβαια το "Αλλιώς", στο οποίο μια «κλασίκ» Γαλάνη ερμηνεία, με αποχρώσεις που θυμίζουν παλιότερες ελαφρές/ποπ στιγμές της, τοποθετήθηκε πάνω σε μια έξυπνα εκσυγχρονισμένη οπτική στους Radiohead των πρώιμων '00s. Πιστεύω ότι το συγκεκριμένο τραγούδι θα μείνει στη μνήμη του κοινού και ως αυτόνομη παρουσία, ξέχωρα δηλαδή από τη συνολική εικόνα του δίσκου.

 

 

1. ΜΠΑΜΠΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: Μέσα Στον Πόνο Ειν' Η Χαρά, Μες Στη Χαρά Είναι Ο Πόνος [Puzzlemusik]

 

Δεν χρειάστηκε να ακούσω δεύτερη φορά, να εστιάσω σε επί μέρους σημεία ή να το αιτιολογήσω στον εαυτό μου: τέτοια ήταν η συγκίνηση που άντλησα από την ακρόαση της δουλειάς, τόσο άμεση η μετάδοση των μηνυμάτων και τόσο απαράμιλλη η ικανότητα του ήχου να με πάρει σηκωτό μαζί του. Σε επόμενες ακροάσεις, βέβαια, μπήκα και στη διαδικασία των σκέψεων και κατέληξα σε διάφορα συμπεράσματα. Όπως, για παράδειγμα, ότι δεν είναι απλά μια μελωδική δεινότητα που κάνει αυτά τα 11 κομμάτια σπουδαία, αλλά και το ότι την υποστηρίζει μια μουσικότητα αρχαία μα και σύγχρονη συνάμα. Μια φαντασία τολμηρή αλλά και οικονομημένη, ένα πνεύμα που αναζητά ολούθε το καινούριο, απορρίπτοντας με σπουδή το σκάρτο και το περιττό. Είναι, εν ολίγοις, τούτο το πόνημα ένα «instant classic» όπως λένε στην αλλοδαπή: ένας δίσκος μαεστρικά ισορροπημένος, βαθύς και μεστός, ο καλύτερος εγχώριος αλλά και ένας από τους καλύτερους γενικότερα για τη φετινή χρονιά. Αν δεν με πιστεύετε, είμαι σίγουρος ότι μια δοκιμή θα σας πείσει...

 

 

 

16. ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΤΗΤΑΣ: 12 Τραγούδια Από Τις Κατακόμβες [Ανούσια Ένταση/Inner Ear]

 

Αναδύονται στοιχεία από τη δισκογραφία του Γιώργου Χατζηνάσιου ανάμεσα σε κιθάρες ανασυρμένες από τα αγγλοσαξονικά 1990s, χτίζοντας ένα αμάλγαμα πολύ πιστευτό... [Στυλιανός Τζιρίτας]

 

17. EMPTY FRAME: The Blackbird Flies [B Minor]

 

Δεν πετούν απλώς μερικές πιασάρικες μελωδίες· τις αφήνουν να κυλούν, αποκτώντας μια επαρκώς δική τους ιδιοσύσταση, φτιάχνοντας τελικά τραγούδια με αξιοπρεπέστατο επίπεδο ανάλυσης και εσωτερικής εξέλιξης... [Βαγγέλης Πούλιος]

 

18. ΜΑΝΩΛΗΣ ΓΑΛΙΑΤΣΟΣ: Η Θερμότητα Των Πραγμάτων [Largo/DMS]

 

Ο επιδιωκόμενος ρομαντισμός βαδίζει χέρι-χέρι με μια μινιμαλιστική οπτική, ενώ η ενορχήστρωση προκύπτει παιγνιώδης, «απροσδόκητη», μην αφήνοντας να χτιστεί τίποτα το δυσθεόρατο... [Χάρης Συμβουλίδης]

 

19. ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΙΓΑΝΙΔΗΣ: 97% [MLK]

 

Παίζει πολύ έξυπνα το παιχνίδι των εκπλήξεων και των αναπάντεχων (μουσικών ή άλλων) συναντήσεων. Συνδέει τις διάφορες ψηφίδες με οξυδέρκεια, ευρηματικότητα, λεπτό χιούμορ, με καυστική πρόζα, συχνά και με μία (ανα)στοχαστική διάθεση... [Βαγγέλης Πούλιος] 

 

20. ΜΗΤΕΡΑ ΦΑΛΑΙΝΑ ΤΥΦΛΗ: Ναυάγια Στη Στεριά [Πλαγκτόν]

 

Αλλά και στο στιχουργικό κομμάτι, η Φάλαινα εμφανίζεται πιο εύστοχη και πιο σαφής από την προηγούμενη φορά. Οι στίχοι, τους οποίους υπογράφει ο Διαμαντής Διαμαντίδης, αντικατοπτρίζουν ένα κομμάτι της ελληνικής πραγματικότητας με αληθινά επιτυχημένο τρόπο... [Αναστασία Τουρούτογλου]